Hoofdstuk 5 - Politieke theorie | VWO

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Politieke theorie 

Hoofdstuk 5

De Europese Unie moet toegang tot Facebook, Instagram en Whatsapp blokkeren en vervangen door staatsgesteunde apps en sociale netwerken

De Europese Unie moet toegang
tot Facebook, Instagram
en Whatsapp blokkeren en vervangen door
staatsgesteunde apps en sociale netwerken

Wat heb ik dat hoofdstuk geleerd?

• ik weet wat de verschillende meetinstrumenten zijn.
  
• ik weet wat kans en variabelen zijn en wanneer er sprake is van een verband.
  
• ik weet wat een conceptueel model en een hypothese zijn.
  
• ik weet wat betrouwbaarheid, validiteit en representativiteit zijn.
  
• ik weet wat correlatie en causaliteit is. 

Vorig hoofdstuk...

Wat leer ik dit hoofdstuk?

- Ik kan een omschrijving geven van ‘polity’, ‘politics’ en ‘policy’ en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.
- Ik kan de definitie van ‘staatsvorming’ geven en toepassen op een bron.
- Ik kan de definitie van ‘rationalisering’ geven en toepassen op een bron.
-    Ik kan ‘interne soevereiniteit’ en ‘externe soevereiniteit’ omschrijven en kan deze onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.
-    Ik kan het proces van staatsvorming in NL en Europa omschrijven.
-    Ik kan uitleggen hoe rationalisering heeft bijgedragen aan staatsvorming door gebruik te maken van de drie processen die geleid hebben tot veranderingen van de politieke macht.

Leerdoelen 5.1

§5.1 Staatsvorming

Waar bestaat de Staten-Generaal uit?

Waar bestaat de Staten-Generaal uit?

1. Eerste Kamer
2. Tweede Kamer
3. Eerste en Tweede Kamer
4. Parlement

Staatsvorming

De institutionalisering van 

politieke macht tot een staat

Interne soevereiniteit

We spreken van een staat als er sprake is van interne soevereine macht omdat die:

1. als het hoogste gezag regeert over een groep mensen

2. binnen een bepaald grondgebied valt 

3. en daarbij het geweldsmonopolie en belastingmonopolie bezit

4. externe soevereiniteit heeft

Externe soevereiniteit

Andere staten erkennen dat het staatsgezag het hoogste gezag over de bevolking is op dat grondgebied

Non-interventiebeleid

Staten mengen zich niet met de interne zaken van andere staten

Rationalisering

Het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid met de bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken en van het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijk resultaten te bereiken

Rationalisering

• Depersonalisering
• Formalisering   
• Integratie

Depersonalisering

Functie en persoon zijn gescheiden. De functie bepaalt de macht van het gezag en niet meer de persoon.

Formalisering

Rechten en plichten worden steeds meer officieel vastgelegd in wetten en contracten, waarvan de overheid de handhaving waarborgt.

Integratie

Staat en samenleving zijn bij staatsvorming verweven geraakt. De staat is bedoeld voor bescherming van de samenleving en de samenleving betaalt de belasting zodat de staat kan functioneren. 

§5.2 Politieke Socialisatie

Pagina 100

Wat leer ik dit hoofdstuk?

- Ik kan de definitie van het kernconcept ‘politieke socialisatie’ geven, herkennen in en toepassen op een (zelfgekozen) bron.
-    Ik kan de twee politieke modellen (conflictmodel en harmoniemodel) omschrijven, onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.
-    Ik kan een omschrijving geven van ‘politieke cultuur’ en kan uitleggen hoe politieke cultuur wordt overgedragen op mensen in de samenleving. 
- Ik kan uitleggen hoe het politieke systeem bijdraagt aan politieke socialisatie.
-    Ik kan de drie functies van politieke socialisatie noemen, omschrijven, herkennen in en toepassen op een (zelfgekozen) bron. 

Leerdoelen 5.2

Politieke socialisatie

Het proces van overdracht en verwerving van de politieke cultuur van de groep(en) en samenleving waar mensen toe behoren. Het proces bestaat uit opvoeding, opleiding en andere vormen van omgang met anderen

0

Deze video bevat beelden van coronaprotesten. Deze video is een voorbeeld van het conflict model.

Conflict

model

Harmonie

model

Overleg

Demonstraties

Poldermodel

Consensus

Strijd

Stakingen

Politieke socialisatie heeft 3 functies

• Overdragen politieke waarden en normen (poldermodel/evenredige vertegenwoordiging)
  
• Veranderen participatiebereidheid
  
• Voortbestaan politieke systeem (gezag)
  

Wat leer ik dit hoofdstuk?

- Ik kan de definitie van het kernconcept ‘politieke socialisatie’ geven, herkennen in en toepassen op een (zelfgekozen) bron.
-    Ik kan de twee politieke modellen (conflictmodel en harmoniemodel) omschrijven, onderscheiden, herkennen in en toepassen op een bron.
-    Ik kan een omschrijving geven van ‘politieke cultuur’ en kan uitleggen hoe politieke cultuur wordt overgedragen op mensen in de samenleving. 
- Ik kan uitleggen hoe het politieke systeem bijdraagt aan politieke socialisatie.
-    Ik kan de drie functies van politieke socialisatie noemen, omschrijven, herkennen in en toepassen op een (zelfgekozen) bron. 

Leerdoelen 5.2

Sleep de vraag naar het juiste antwoord

Economisch

Cultuur

Politiek

Hoe moet de macht worden verdeeld?

Hoe moeten goederen geproduceerd en gedistribueerd (verdeeld) worden?

Hoeveel vrijheid mogen mensen hebben ten opzichte van de overheid?

§5.3 Politics: Ideologie

Pagina 103

Ideologie

Een samenhangend geheel van beginselen en denkbeelden, meestal uitmondend in ideeën over de meest wenselijke maat­ schappelijke en politieke verhoudingen.

Wat zijn de drie hoofdideologieën van het Nederlandse politieke landschap?

Wat zijn de drie hoofdideologieën van het Nederlandse politieke landschap?

Liberalisme

Uitgangspunten:

• Individuele rechten
• Individuele vrijheden

Socialisme / sociaaldemocratie

Uitgangspunten:

• Gelijkheid
• Een sturende rol van de overheid

Confessionalisme

Uitgangspunten:

• Christelijke waarden
• Samenwerking in maatschappelijke verbanden

Single-issuepartij

Single-issuepartijen zijn politieke partijen die zich bezighouden met een beperkt aantal doelen gerelateerd aan één onderwerp

Geef een voorbeeld van een single-issuepartij

Geef een voorbeeld van een single-issuepartij

Links

Rechts

Midden

Zet de ideologieën op de juiste plek.

Communisme

Socialisme

Liberalisme

Conservatisme

Fascisme

Hoe denkt het socialisme over politiek?

Hoe denkt het socialisme over politiek?

1. Socialisten willen meer inspraak voor burgers
2. Linkse socialisten willen meer invloed voor burgers maar rechtse socialisten niet
3. Socialisten willen dat burgers politici kunnen kiezen maar ze zijn geen voorstander van het invoeren van het referendum

Hoe denkt het liberalisme over politiek?

Hoe denkt het liberalisme over politiek?

1. Liberalen willen meer inspraak voor burgers
2. Linkse liberalen willen meer invloed voor burgers maar rechtse liberalen niet
3. Liberalen willen dat burgers politici kunnen kiezen maar ze zijn geen voorstander van het invoeren van het referendum

Welke ideologie wil dat burgers politici mogen kiezen maar is geen voorstander van het referendum?

Welke ideologie wil dat burgers politici mogen kiezen maar is geen voorstander van het referendum?

Welke ideologie wil dat burgers politici mogen kiezen maar is geen voorstander van het referendum?

Hoe denkt het socialisme over economie?

Hoe denkt het socialisme over economie?

1. Socialisten zijn voorstander van economische vrijheid en eigen verantwoordelijkheid.
2. Socialisten willen een belangrijke rol voor de overheid in de economie om te zorgen voor meer gelijkheid
3. Voor socialisten is dit een dilemma; enerzijds naastenliefde belangrijk, anderzijds zijn ze voorstander van eigen verantwoordelijkheid

Hoe denkt het confessionalisme over economie?

Hoe denkt het confessionalisme over economie?

1. Confessionelen zijn voorstander van economische vrijheid en eigen verantwoordelijkheid.
2. Confessionelen willen een belangrijke rol voor de overheid in de economie om te zorgen voor meer gelijkheid
3. Voor confessionelen is dit een dilemma; enerzijds naastenliefde belangrijk, anderzijds zijn ze voorstander van eigen verantwoordelijkheid

Wat hoort er NIET bij het liberalisme?

Welke uitspraak past niet bij het liberalisme?

1. Liberalen zijn voorstander van economische vrijheid en eigen verantwoordelijkheid.
2. Liberalen willen een belangrijke rol voor de overheid in de economie om te zorgen voor meer gelijkheid.
3. Individuele vrijheid is belangrijk, mensen mogen dus zelf weten welke cultuur zij naleven.
4. Linkse liberalen willen meer invloed voor burger maar rechtse liberalen niet.

Ideologieën over politiek

Socialisten willen meer inspraak voor burgers.

Confessionelen willen dat burgers politici kunnen kiezen maar zij zijn geen voorstander van het invoeren van het referendum.

Linkse liberalen willen meer invloed voor burger maar rechtse liberalen niet.

Ideologieën over cultuur

Socialisten/sociaaldemocraten: eigen cultuur naleven, alle culturen zijn gelijkwaardig maar mag emancipatie niet in de weg staan.

Confessionelen vinden harmonie belangrijk, mensen mogen eigen cultuur naleven maar met niet ten koste gaan van NL cultuur of Bijbelse principes en normen.

Liberalen: individuele vrijheid is belangrijk, mensen mogen dus zelf weten welke cultuur zij naleven.

Ideologieën over economie

Socialisten/sociaaldemocraten willen een belangrijke rol voor de overheid in de economie om te zorgen voor meer gelijkheid.

Voor confessionelen is dit een dilemma; enerzijds naastenliefde belangrijk, anderzijds zijn ze voorstander van eigen verantwoordelijkheid.

Liberalen zijn voorstander van economische vrijheid en eigen verantwoordelijkheid.

Combineer de politieke partij met de juiste ideologie

Confessionalisme

Rechts

Links

Actualiteiten

• Schrijf drie actuele nieuwsitems op, die je zelf 'interessant' vindt (2 minuten)
  

• Wissel deze uit met degene naast jou (3 minuten)
  
• Zoek samen bij elk nieuwsitem het kernconcept dat het beste past (schrijf korte uitleg op, 5 min.)
  

Operationaliseren is het

1. uitvoeren van het onderzoek
2. Literatuur bestuderen voor je onderzoek
3. Onderzoeksmethode maken voor onderzoek
4. Meten of jouw uitkomsten valide zijn

Als de meetfouten in een onderzoek minimaal zijn is het

1. betrouwbaar
2. intern valide
3. representatief
4. extern valide

Door de regen wordt je nat. Hier is sprake van

1. Correlatie
2. Causaliteit
3. conceptueel model

§5.4 Polity: Politieke institutie

Pagina 108

Politieke instituties

Een complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties rond politieke machtsuitoefening en politieke besluitvorming reguleren

Formele politieke instituties

Gaan over wetten en bepalingen die voorschrijven hoe mensen zich moeten gedragen.

Informele politieke instituties

Gaan over ongeschreven gedragsregels waar mensen zich uit traditie of gewoonte aan houden.

Fractiediscipline

Een voorbeeld van een informele politieke institutie:

Van volksvertegenwoordigers die bij dezelfde fractie horen wordt verwacht dat zij bijna altijd voor of tegen dezelfde moties, wetten en amendementen stemmen.

Zes noodzakelijke politieke vereisten voor een democratie

1. Gekozen volksvertegenwoordigers
2. Vrije, eerlijke en regelmatige verkiezingen
3. Vrijheid van meningsuiting 
4. Toegang tot meerdere informatiebronnen
5. Vrijheid van vereniging
6. Inclusief burgerschap

Wanneer is Prinsjesdag?

Wat gebeurt er met Prinsjesdag?

Wat gebeurt er met Prinsjesdag?

Wat gebeurt er met Prinsjesdag?

Geef voorbeelden van politieke instituties rondom Prinsjesdag.

WOORDWEB

De tekst in het gele vak middenin is simpel aan te passen door er op te klikken. Vak te klein? Simpel aan te passen door het vak wat te vergroten met de punten aan de zijkant van het vak.

30:39

Welke mensen (qua functie) staan hier op de voorste rij?

Welke mensen (qua functie) staan
hier op de voorste rij?

Ministers, Staatsecretarissen, Raad van State, Nationale Ombudsman en de Nationale Rekenkamer

31:17

Met welke zin start de koning zijn troonrede altijd?

Met welke zin start de koning zijn troonrede altijd?

Troonrede

In de troonrede staan de volgende zaken centraal:

1. Beschouwingen over dingen die in de afgelopen periode in Nederland en elders in de wereld zijn gebeurd.

2. Aankondigingen van plannen en maatregelen op het gebied van wetgeving en bestuur.

Algemene beschouwingen

Direct na Prinsjesdag bespreken de fractieleiders van de politieke partijen in de Kamer de hoofdlijnen van de Miljoenennota en de rijksbegroting. Dat gebeurt tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. In de Tweede Kamer debatteren politieke partijen bij die beschouwingen over de plannen van het kabinet. Zij doen dat vanuit hun overtuiging, hun idee over hoe de ideale samenleving eruit ziet.

Leg uit dat de Algemene Beschouwingen een politieke institutie is.

Leg uit dat de Algemene Beschouwingen een politieke institutie is.

De algemene beschouwingen zijn te koppelen aan het kernconcept ideologie

Bespreek met de leerlingen waarom de algemene beschouwingen te koppelen zijn aan het kernconcept ideologie. 

maatschappij-wetenschappen.nl

maatschappij-wetenschappen.nl

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat vind je nog lastig?

Wat leerde ik dit hoofdstuk?

• ik begrijp wat staatsvorming is
• ik weet wat rationalisering inhoudt
• ik kan uitleggen wat politieke socialisatie is
  
• ik weet welke ideologieën er zijn
• ik weet wat politieke instituties zijn en hoe deze werken

Leerdoelen

Einde van hoofdstuk 5

Politieke theorie