Les 8. Lijden en Dood: Wat is de Betekenis?

• Godsdienst
• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Wat is de betekenis van lijden en dood?

Inleiding: Het verkennen van de betekenis van lijden en dood is een essentieel onderdeel van de menselijke ervaring, maar kan tegelijkertijd een complex en emotioneel beladen onderwerp zijn. 

Voor veel leerlingen kan dit onderwerp persoonlijke ervaringen oproepen of aanraken, zoals verlies van een familielid, vriend of huisdier, of confrontaties met ziekte en lijden in hun eigen leven.

Het is cruciaal voor docenten om zich bewust te zijn van de gevoeligheden rondom dit onderwerp. Sommige leerlingen kunnen emotionele reacties vertonen tijdens de les, zoals verdriet, verwarring of angst. Het bieden van een veilige en ondersteunende omgeving is daarom van groot belang. 

Door het gesprek op een respectvolle en empathische manier te leiden, kan de docent bijdragen aan het creëren van een ruimte waarin leerlingen zich vrij voelen om hun gedachten en gevoelens te delen.

Doel van de Les

Het hoofddoel van deze les is om leerlingen aan te moedigen na te denken over en te begrijpen hoe verschillende religies (levensbeschouwingen) de betekenis van lijden en dood ervaren en interpreteren. 

Daarnaast is het doel om de leerlingen te ondersteunen bij het ontwikkelen van empathie, kritisch denken en respect voor diverse perspectieven.

Leerdoelen

• Je kunt het begrip lijden omschrijven.
• Je bent instaat om het verschil aan te geven tussen lichamelijk lijden en geestelijk lijden.
• Je kunt aangeven hoe de vijf wereldreligies aankijken                  tegen dit onderwerp.
• Je bent instaat om uit te leggen hoe je zelf tegen dit onderwerp aankijkt en waarom.

 lijden

Laat leerlingen het woordweb invullen. Ze mogen meerdere antwoorden geven.

Daarna ga je samen met de leerlingen de antwoorden onderverdelen in lichamelijk lijden en geestelijk lijden.

Laat een zinvol klassengesprek ontstaan en geef ruimte voor de verhalen van de leerlingen. 

Lichamelijk lijden

Lichamelijk lijden betekent dat je lichaam pijn heeft of niet goed werkt door een verwonding, ziekte of een andere oorzaak.

Lichamelijk lijden verwijst naar de fysieke pijn en ongemak die iemand ervaart door verschillende oorzaken zoals verwondingen, ziekten, aandoeningen of fysieke beperkingen. Het kan variëren van mild tot ernstig en tijdelijk tot chronisch. Voorbeelden van lichamelijk lijden zijn:

Pijn: Dit kan acute pijn zijn zoals een gebroken bot of chronische pijn zoals rugpijn of migraine.

Ziekte: Bijvoorbeeld de pijn en symptomen van een ziekte zoals kanker, reuma, of een infectie.

Letsel: Verwondingen door ongevallen zoals snijwonden, brandwonden, of kneuzingen.

Fysieke beperkingen: Langdurig ongemak en pijn door aandoeningen zoals artritis of multiple sclerose.

Operaties en behandelingen: De pijn en ongemakken die gepaard gaan met medische procedures en het herstel daarvan.

Lichamelijk lijden beïnvloedt niet alleen het lichaam, maar kan ook een grote impact hebben op het emotionele en psychologische welzijn van een persoon. Het omgaan met lichamelijk lijden vereist vaak medische behandeling, ondersteuning van zorgverleners en soms aanpassing van levensstijl.

Geestelijk lijden 

Geestelijk lijden betekent dat je pijn 

hebt in je gedachten of gevoelens, in plaats van in je lichaam. 

Verdriet: Bijvoorbeeld als je iemand verliest van wie je houdt.

Stress: Wanneer je je heel druk of bezorgd voelt over school, vrienden of thuis.

Angst: Als je vaak bang bent voor iets, zoals examens of nieuwe situaties.

Depressie: Wanneer je je heel lang verdrietig of leeg voelt en niet weet waarom.

Eenzaamheid: Als je je alleen voelt, zelfs als er mensen om je heen zijn.

Geestelijk lijden verwijst naar emotionele of mentale pijn die iemand ervaart. Het is vaak niet zichtbaar zoals lichamelijk lijden, maar kan net zo ingrijpend zijn. Dit soort lijden kan voortkomen uit verschillende bronnen en heeft vaak een diepe impact op het dagelijkse leven van de persoon die het ervaart.

Oorzaken van geestelijk lijden:

Verlies en Rouw: Bijvoorbeeld na het overlijden van een geliefde of het verlies van een huisdier.

Stress: Hoge druk door schoolprestaties, familieproblemen, of sociale situaties.

Angst: Overmatige bezorgdheid of angst voor specifieke situaties, zoals examens of nieuwe omgevingen.

Depressie: Langdurige gevoelens van verdriet, hopeloosheid, of leegte.

Trauma: Ervaringen van misbruik, ongelukken, of andere schokkende gebeurtenissen.

Eenzaamheid: Gevoelens van isolatie en gebrek aan verbinding met anderen.

Symptomen van geestelijk lijden:

Emotioneel: Aanhoudende gevoelens van verdriet, angst, woede, of leegte.

Gedragsmatig: Terugtrekken uit sociale situaties, veranderingen in eet- of slaappatronen, verminderde prestaties op school.

Fysiek: Vermoeidheid, hoofdpijn, maagklachten zonder medische oorzaak.

Cognitief: Moeite met concentratie, besluiteloosheid, negatief denken.

Hoe herkent u geestelijk lijden bij leerlingen?

• Let op veranderingen in gedrag of prestaties.
• Wees alert op signalen zoals terugtrekking, prikkelbaarheid, of frequente afwezigheid.
• Let op als een leerling vaak klaagt over fysieke klachten zonder duidelijke medische oorzaak.

Hoe kunt u helpen?

• Creëer een Veilige Omgeving: Zorg ervoor dat leerlingen zich veilig en gehoord voelen in de klas.
• Luister Actief: Neem de tijd om te luisteren naar leerlingen die willen praten over hun gevoelens.
• Ondersteun en Verwijs: Moedig leerlingen aan om hulp te zoeken en verwijs hen indien nodig naar schoolcounselors of andere professionals.

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Een gebroken bot of chronische pijn zoals rugpijn of migraine.

1. Lichamelijk
2. Geestelijk

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Je voelt  je moe of heb je geen energie, zelfs als je genoeg slaapt.

1. Lichamelijk
2. Geestelijk

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Pijn en symptomen van een ziekte zoals kanker, reuma, of een infectie.

1. Lichamelijk
2. Geestelijk

De wereldreligies over lijden en dood. 

Verschillende wereldreligies hebben diverse opvattingen over lijden en dood, die vaak geworteld zijn in hun heilige geschriften, tradities en spirituele overtuigingen.

Christendom

• Lijden: In het christendom wordt lijden gezien als een deel van het leven dat vaak moeilijk is.
• Dood: Voor christenen is de dood niet het einde, maar een overgang naar een nieuw leven met God.

Jezus Christus, die volgens de Bijbel de Zoon van God is, heeft zelf veel geleden. Voor christenen is zijn lijden een voorbeeld van liefde en opoffering.

Christenen geloven dat Jezus Christus is gestorven en weer is opgestaan, wat hoop en zekerheid geeft op leven na de dood. 

Christendom

Lijden: In het christendom wordt lijden vaak gezien als een deel van het menselijk bestaan, geassocieerd met de erfzonde en de gevolgen daarvan. 

Het lijden van Jezus Christus wordt gezien als een voorbeeld van verlossing en biedt troost aan gelovigen die lijden ervaren.

Dood: Christenen geloven in een leven na de dood, waarbij de ziel naar de hemel gaat. 

In deze godsdienst is het dus niet afhankelijk van de daden van de mens waar men terecht komt.  Maar wordt verlossing bewerkstelligd door God zelf.

 waar men terecht komt na de dood.   

De opstanding van Jezus Christus symboliseert hoop en zekerheid en de overwinning op de dood.

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Wat leert 

het Christendom ?

1. Door geloof in Jezus ga je naar de hemel
2. Door goede werken ga je naar de hemel
3. Door het ontwikkelen van goed karma bereik je moksja
4. Door je te houden aan de 10 geboden ga je naar de hemel

Jodendom

• Lijden: In het jodendom wordt lijden gezien als een deel van het leven waar mensen mee om moeten gaan. Het kan worden gezien als een test van geduld en geloof.
• Dood: Voor joden is de dood een natuurlijk onderdeel van het leven. Ze geloven dat de ziel voortleeft na de dood.

Joden geloven ook dat het belangrijk is om anderen te helpen die lijden ervaren, om de wereld te verbeteren.

Sommigen geloven in een hiernamaals waar de ziel wordt beloond voor goed gedrag, terwijl anderen geloven in een soort rust of wachten op een toekomstige opstanding.

Jodendom

Lijden: In het jodendom wordt lijden vaak gezien als een deel van Gods plan en als een mogelijkheid voor spirituele groei. 

Het concept van tikkoen olam, het herstellen of verbeteren van de wereld, moedigt aan tot actie om lijden te verlichten.

Dood: Het jodendom gelooft in een hiernamaals waarin de ziel voortleeft na de dood. 

De opvattingen over het hiernamaals variëren binnen verschillende stromingen, maar de nadruk ligt op het belang van een rechtvaardig leven in dit leven.

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Wat leert 

het jodendom?

1. De ziel moet reïncarneren
2. De ziel gaat eerst naar het vagevuur
3. De ziel leeft voort na de dood
4. De ziel is niet eeuwig

Islam

• Lijden: In de islam wordt lijden gezien als een test van geloof en geduld die Allah  toestaat om mensen te helpen groeien en sterker te worden.
• Dood: Voor moslims is de dood een overgang naar het hiernamaals. Ze geloven in een leven na de dood waarin de ziel wordt beoordeeld op basis van iemands daden op aarde.

Moslims geloven dat het belangrijk is om geduldig te zijn tijdens moeilijke tijden.

Goede daden worden beloond met het paradijs (Jannah), terwijl slechte daden kunnen leiden tot bestraffing in de hel (Jahannam).

Islam

Lijden: In de islam wordt lijden beschouwd als een test van geloof en geduld. 

Moslims geloven dat Allah (God) beproevingen toestaat om hun spirituele groei te bevorderen en om hun geloof te versterken.

Dood: De islam leert dat de ziel na de dood naar het hiernamaals gaat. Het paradijs (Jannah) en de hel (Jahannam) zijn de bestemmingen die afhangen van iemands daden in dit leven. De dood wordt gezien als een overgang naar een eeuwig leven.

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Wat leert 

de Islam?

1. De ziel moet eindeloos reïncarneren
2. De ziel gaat eerst naar het vagevuur
3. De ziel lost uiteindelijk op in de moksja
4. De ziel gaat naar het paradijs of de hel, afhankelijk van je daden

Hindoeïsme

• Lijden: In het hindoeïsme wordt lijden gezien als een natuurlijk onderdeel van het leven, veroorzaakt door karma, wat betekent dat acties gevolgen hebben.
• Dood: Voor hindoes is de dood een overgang naar een ander leven. Ze geloven in reïncarnatie, waarbij de ziel (atman) na de dood wedergeboren wordt in een nieuw lichaam.

Hindoes geloven dat lijden kan worden verminderd door goede daden te verrichten, mededogen te tonen en spirituele kennis te vergaren.

In welk lichaam je terug komt is afhankelijk van het karma dat in vorige levens is opgebouwd. Het uiteindelijke doel is moksha, bevrijding uit de cyclus van wedergeboorte en eenheid met het goddelijke.

Hindoeïsme

Lijden: Het hindoeïsme beschouwt lijden als een gevolg van karma, de wet van oorzaak en gevolg die bepaalt hoe iemand wordt beloond of gestraft in dit leven of in toekomstige levens.

Dood: Net als het boeddhisme gelooft het hindoeïsme in reïncarnatie, waarbij de ziel (atman) na de dood wedergeboren wordt in een nieuw lichaam. 

Het uiteindelijke doel is moksha, bevrijding uit de cyclus van wedergeboorte.

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Wat leert 

Het Hindoeïsme?

1. Karma is de wet van oorzaak en gevolg
2. Karma beoordeelt je daden
3. Karma stopt na dit leven
4. Karma bepaalt je geestelijke groei als mens

Boeddhisme

• Lijden: In het boeddhisme leren mensen dat lijden een normaal onderdeel van het leven is. 
• Dood: Voor boeddhisten is de dood een overgang naar een nieuw leven. Ze geloven in reïncarnatie, wat betekent dat de ziel na de dood in een ander lichaam geboren kan worden.

Het kan worden veroorzaakt door dingen willen die je niet hebt, of door verdriet als je iets verliest waar je veel om geeft. Boeddhisten geloven dat als je leert om minder te verlangen.

Dit hangt af van hoe iemand heeft geleefd en welke keuzes ze hebben gemaakt. Het uiteindelijke doel is om op te lossen in het niets. (Nirvana)

Boeddhisme

Lijden: Centraal in het boeddhisme staat het concept van dukkha, wat onbevredigdheid of lijden betekent en inherent is aan het leven. Al het leven is lijden. 

Boeddhisten streven naar het overwinnen van dukkha door het bereiken van verlichting (nirvana).

Dit bereikt men door het achtvoudige pad te bewandelen.)

Dood: Boeddhisten geloven in wedergeboorte (reïncarnatie), waarbij de daden na de dood wedergeboren wordt in een ander wezen, afhankelijk van de karma (de wet van oorzaak en gevolg) die tijdens het leven is opgebouwd.

Lichamelijk lijden of geestelijk lijden?

Wat leert 

Het Boeddhisme?

1. Het lijden stopt nooit
2. Al het leven is lijden
3. Het lijden stopt met je sterven
4. Het lijden hoort bij het leven

Jodendom

Christendom

Islam

Boeddhisme

Hindoeïsme

Deze religie zegt dat de  dood is een onderdeel van het leven. Maar je ziel leeft na de dood voort bij God.

Deze religie beschouwt lijden als een gevolg van karma.

Deze religie leert dat al het leven lijden is en dat je moet leren loslaten.

Deze religie leert dat het van je daden afhangt waar je terecht komt na je dood. Het paradijs of de hel.

Deze religie leert dat door het geloof in Jezus Christus je naar de hemel gaat.