Ovidius - Inleiding

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Ovidius - inleiding

Inhoud

• Introductiefilmpje
  
• Wie was Ovidius?
• Ovidius' taaleigen
  
• Ons pensum

Wie was Ovidius?

Omnia mutantur, nihil interit.

Alles verandert, niets vergaat.

Publius Ovidius

Sulmo, 43 v. Chr. 

Naso
Tomi, 17 na Chr.  

Publius Ovidius Naso

• Geboren in een welgestelde familie (equites - ridderstand)
• Studeerde retorica en rechten in Rome en Athene
• Literair debuut op 18-jarige leeftijd
  
• Drie maal getrouwd
• Verbanning naar Tomi om onbekende redenen: carmen et error
• Beschrijft eigen levensloop in Tristia

Ovidius' Werken

• Amores: erotische gedichten, gewijd aan Corinna, over liefdesavonturen, nachtelijke serenades, jaloezie, etc.;
• Heroides: fictieve brieven van bekende personages;
• Ars Amatoria of Ars Amandi: leerboek in verzen over verliefd worden en verliefd zijn, maar ook hoe kom je er vanaf (Remedia Amores);

Ovidius' latere werken

• Fasti: een Romeinse feestkalender, waarin elke maand (t/m juni) beschreven en etiologisch verklaard wordt;
• Tristia: bundel met brieven waarin geklaagd werd over de omstandigheden van zijn ballingschap en gevraagd werd om voor zijn vrijlating te pleiten bij de keizer;
  
• Epistulae ex Ponto: poëtische verzoekschriften om herziening van zijn lotsbestemming te bekomen. 

Ovidius' Metamorphoses

• 15 boeken met verhalen uit de Griekse mythologie,
• Begint de schepping van de wereld
• Eindigt met de apotheose van Caesar. 
• Na verbanning verbrandde Ovidius het onvoltooide werk
• Maar: bewaard door kopieën van vrienden
• Minder lof voor de keizer dan in de werken van Vergilius/Horatius
  

Metamorpheses - inhoud en structuur

• Aanhef: goden aanroepen -> moeten hem helpen én spelen een belangrijke rol in de verhalen die worden verteld;
• Thema: zie prooemium -> gedaanten die in nieuwe vormen zijn veranderd vanaf het ontstaan van de wereld (de eerste gedaanteverwisseling) tot zijn eigen tijd (apotheose van Julius Caesar)
• Structuur: ruim 250 verhalen, niet alleen mythologische, maar ook historische. Mythologische verhalen zijn thematisch geordend (bijv. zelfde god, persoon of plaats)

Metamorpheses - globaal overzicht

1. Het ontstaan van de kosmos, de leer van de tijdperken en de zondvloed (I 1-415);
2. Verhalen waarin de goden een rol spelen (I 415 - VI), bijv.: Phaëthon, Narcissus en Perseus;
3.  Verhalen waarin vooral helden en stervelingen de hoofdrol spelen (VI-XI), bijv.: Apollo & Hyacinthus, Atalante en Hippomenes, Venus en Adonis;
4. Historische verhalen: Troje tot en met de apotheose van Julius Caesar (XI-XV), bijv.: Circe, Picus en Canens.

Het epos

• Oudste epen: Ilias & Odyssee als resultaat van de orale traditie;

• Genre-kenmerken:

• Didactisch epos (=leerdicht): leefregels en praktische instructies.
• Hellenistisch epos: veel aandacht aan psychologische en erotische aspecten + menselijk handelen niet uitsluitend door goden bepaald.
• Romeins epos: imitatio (evenaren) en aemulatio (overtreffen) => Vergilius' Aeneïs

• Ilias: de ruzie tussen Griekse leiders Achilles en Agamemnon
  
• Odyssee: de omzwervingen van Odysseus na de Trojaanse Oorlog

• lang, verhalen gedicht;
  
• geschreven in dactylische hexameters;
  
• daden van helden uit het verleden;
  
• goden spelen een belangrijke rol (kunnen ingrijpen).

Metamorpheses als (anti-)epos

Andere terugkerende thema's

• verhouding tussen goden en mensen;
• aetiologische elementen;
• niet één hoofdpersoon
• minder ernstig van toon (weinig serieus en eigenlijk niet moreel)

Historische achtergrond

• +/- 1200 v. Chr: de Latijnen bewonen de Palatijn in Rome
• 10e eeuw: Sabijnen bewonen de Quirinalis en Esquilinus
• 753: Mytische stichting van Rome, start koningstijd
• 510/509: Tarquinius Superbus (laatste koning) verdreven
• Rome wordt een Republiek met twee consuls

Historische achtergrond

510-290/270:

expansie binnen Italië.

Historische achtergrond

• 264-241: Eerste Punische Oorlog met Carthago
• Rome verovert o.a. Sicilië, Carthaagse vloot vernietigd
• 218-201: Tweede Punische Oorlog
• Hannibal ad portas!
• Rome verovert o.a. Spanje
• 149-146: Derde Punische oorlog
• Carthago vernietigd

Historische achtergrond

• 146: verovering van Griekenland en Macedonië
• 133: Tiberius Gracchus; ontstaan optimates en populares
• 107: legerhervormingen door Marius
• 88: conflict tussen Marius en Sulla: Eerste Burgeroorlog
• 49-45: Tweede Burgeroorlog tussen Caesar en Pompejus
• 15 maart 44: moord op Caesar
• 43: Ovidius geboren in Sulmo (midden-Italië)

Historische achtergrond

• 42: slag bij Philippi tegen de moordenaars van Caesar
  
• Marcus Antonius en Octavianus verdelen het Romeinse Rijk
  
• 31: slag bij Actium
  
• Octavianus verslaat Marcus Antonius en Cleopatra
  
• Einde van de Republiek: Augustus heeft de macht in het hele Romeinse Rijk (princeps)

Historische achtergrond

• 27: Octavianus geeft alle macht terug aan de senaat
• Hij krijgt de eretitel "Augustus", maar blijft informeel heerser
• Pax Augusta: vrede, moreel herstel, welvaart, hervormingen
• Bouwprogramma en stimulatie van cultuur en religie
• 8 na Chr.: Ovidius verbannen(?) naar Tomi
• 14: overlijden van Augustus op 77-jarige leeftijd
• 17: overlijden van Ovidius te Tomis

Ovidius is geboren te

1. Rome
2. Tomi
3. Sulmo
4. Florence

Ovidius werd verbannen naar Tomi vanwege...

1. zijn strenge vader
2. een liedje en een foutje
3. zijn Tristia viel niet in de smaak
4. de reden is ons onbekend gebleven

Uit welke bevolkingsgroep kwam Ovidius? Had hij politieke ambities?

1. Nobiles, ja
2. Equites, ja
3. Equites, nee
4. Nobiles, nee

Onder welke keizer leefde Ovidius?

1. Julius Caesar
2. Augustus
3. Nero
4. Trajanus

In welk metrum is de Metamorpheses geschreven?

Ovidius' taaleigen

• Verkorte pf-vormen + pf 3e mv op -ēre ipv ērunt

• Dichterlijk mv
  

• Patronymicum

• Weglaten van voorzetsels

• Possesief adjectivum i.p.v. gen

• Griekse uitgangen bij Griekse eigennamen

• Accusativus van betrekking

• mutastis = mutavistis
  
• implevere = impleverunt

• vanwege het metrum, maar ook nadruk

• Hippotades = zoon van Hippotes (=Aeolus)

• bij plaatsbepalingen in acc en abl: in, ad, ab, ex    -> hac arce = in hac arce

• Aetnaeo carcere = Etneïsche kerker = kerker van/in Etna

• Andromedan       /      Acton

• Deze acc geeft antwoord op de vraag: in welk opzicht   ->   wat betreft / qua

Ons pensum

De mythes

• Narcissus
• Perseus
• Apollo en Hyacinthus
• Atalanta en Hippomenes

Narcissus

1. Narcissus en Echo

• Tiresias, de blinde ziener, kon het lot van Narcissus voorspellen: "Narcissus zal een lang leven hebben, zolang hij niet zichzelf kent."
• Narcissus: ontzettend knappe jongeman, die niets van jongens of meisjes moet hebben.
• Echo: nimf, die niets uit zichzelf kan zeggen, maar slechts kan napraten -> straf van Juno.
• Echo wordt verliefd op Narcissus, maar die moet niets van haar hebben en wijst haar keihard af => Echo schaamt zich en gaat in slechts in grotten leven. 
• Door slapeloze droefheid raakt haar lichaam uitgeteerd => alleen                                                   haar stem beklijft, dus ze is alleen te horen, maar niet meer te zien.
• Een van Narcissus' afgewezenen vraagt Nemesis om Narcissus ook                                      verliefd te laten worden en Nemesis verhoort dat gebed.

2. Narcissus' eigenliefde gestraft

a. Narcissus wordt verliefd

 Vermoeid door het jagen en aangetrokken door de omgeving besluit Narcissus uit te rusten. Zodra hij over het water van de bron buigt om te drinken, ziet hij een gezicht in het water en wordt op slag verliefd. Hij bewondert de schoonheid van de jongen die hij ziet, en hij probeert hem te zoenen en te omhelzen zonder door te hebben dat de jongen die hij ziet, zijn eigen spiegelbeeld is.

b. 'Mijn geliefde ontwijkt mij'

Niets kan hem van zijn spiegelbeeld wegtrekken: hij eet en slaapt niet, waardoor hij langzaam wegkwijnt. Doordat hij niet bij zijn geliefde kan zijn, begint hij zijn frustratie tegen de omringende bomen te uiten en vraagt hij zich hardop af of er ooit iemand beklagenswaardiger is geweest dan hij nu. Hij snapt niet dat hij zo dichtbij kan zijn zonder zijn geliefde aan te raken. Tot het kwartje uiteindelijk valt en hij doorheeft dat hij naar zijn spiegelbeeld kijkt.

2. Narcissus' eigenliefde gestraft

c. Narcissus kwijnt weg

d. Het verdriet van Echo

Perseus

1. Atlas in een berg veranderd

• Perseus = zoon van Jupiter en Danaë
• Danaë opgesloten door vader vanwege voorspelling
• Jupiter bezoekt Danaë in de vorm van gouden regen => zwanger
• Danaë's vader sluit Perseus en Danaë op in een kist en stuurt de kist de zee op
• Ze spoelen aan op Seriphos, waar de koning verliefd wordt op Danaë
• Wanneer Perseus volwassen is, verzet hij zich tegen dit huwerlijk
• Onmogelijke opdracht van de koning: bemachtig het hoofd van Medusa, de vrouw met slangenhaar, wiens blik je in steen veranderd
• Perseus is succesvol, stopt het hoofd in een zak en komt op de terugweg naar huis Atlas tegen

2. Perseus redt Andromeda

a. Perseus ziet Andromeda

b. Perseus biedt zijn hulp aan

2. Perseus redt Andromeda

c. Perseus valt aan

d. Perseus heeft succes

e. Zeewier wordt koraal

3. Perseus' verdere avonturen 

Cepheus had zijn dochter Andromeda beloofd aan zijn broer Phineus, maar wegens de belofte aan Perseus kan Cepheus de belofte aan zijn broer niet waarmaken.

a. Het bruiloftsfeest wordt verstoord

b. Perseus gebruikt ten einde raad het Medusahoofd

3. Perseus' verdere avonturen 

c. Perseus neemt Andromeda mee naar Argos

d. Perseus straft Polydectes

Hyacinthus

Apollo en Hyacinthus

• Dit verhaal wordt verteld door Orpheus.
• Na Eurydice's dood probeert Orpheus zijn geliefde terug te halen uit de Onderwereld, maar dit mislukt (omdat hij zich omdraait om te kijken of Eurydice hem daadwerkelijk volgt).
• Ontroostbaar trekt hij zich terug in Thracië.
• Hij betovert allerlei bomen en dieren om zich heen met zijn lierspel.
• Na een paar liedjes vertelt hij de Muze dat hij minder ernstig wil klinken en dat hij over de liefde tussen goden en jongens en over meisjes die verboden lusten kennen, wil zingen. Een hiervan is Apollo en Hyacinthus.

Apollo en Hyacinthus

a. Apollo is verliefd

b.  Hyacinthus sterft

Apollo en Hyacinthus

c. De klacht van Apollo

d. Een bloem als herinnering

Atalanta

Atalanta en Hippomenes

• Ook dit verhaal wordt verteld door Oprheus, die over meisjes en verboden liefdes vertelt;
• Orpheus vertelt o.a. over de geboorte van Adonis.
• Adonis is zo knap dat Venus zelf verliefd op hem werd.
• Venus waarschuwt hem voorzichtig te zijn bij de jacht en dat ze een hekel heeft aan leeuwen.
• Dit moet ze aan Adonis uitleggen en dan vertelt ze het verhaal over Atalanta en Hippomenes

Atalanta en Hippomenes

a. Hippomenes wordt verliefd op Atalanta

Atalanta was niet alleen zeer bekend om haar snelheid, maar ook om haar schoonheid. Wanneer ze Apollo vraagt met wie ze moet trouwen, zegt hij het volgende: 'Als je het huwelijk niet vermijd, verlies je levend ook jezelf. ' Geschrokken wijst ze iedere suitor af, waarbij ze zegt: als je me verslaat, trouw ik met je. Maar als je verliest, moet je dat bekopen met je leven.'  Tijdens de wedloop ziet Hippomenes haar en wordt op slag verliefd. Hij is met name in de ban van haar schoonheid (ook van haar snelheid is hij onder de indruk, maar die draagt vooral bij aan haar schoonheid). Hippomenes blijft naar haar kijken en ziet ook wanneer ze wint en al haar suitors verliezen. 

Atalanta en Hippomenes

b. Hippomenes daagt Atalanta uit

c. Atalanta wordt verliefd

Atalanta en Hippomenes

d. Atalanta is in tweestrijd

e. Hippomenes krijgt de appels

f. De wedstrijd begint

Atalanta en Hippomenes

g. Venus grijpt in

h. Venus is beledigd