Uitleg Beeldaspect KLEUR

• Beeldende vorming
• Tekenen
• +1
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Introduction

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen en toepassen welke verschillende kleuren en kleurcontrasten er zijn.

Beeldaspect Kleur

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen en toepassen welke verschillende kleuren en kleurcontrasten er zijn.  

Beeldaspect Kleur

Waar denk je aan bij het beeldaspect Kleur

Wat is kleur?

Kleur heeft een aantal eigenschappen: toon, helderheid en verzadiging. De toon bepaalt de soort of familie waartoe de kleur behoort, bijvoorbeeld rood. De helderheid zegt iets over de mate waarin het licht weerkaatst wordt en de verzadiging zegt iets over de hoeveelheid pigment in een kleur.

Vincent van Gogh, Caféterras bij nacht,1888, olieverf op doek

Verzadigde of zuivere kleuren

Een kleur in zijn meest zuivere vorm; er zijn geen delen van een andere kleur vermengd.

Hier gebruikte Vincent vooral zuivere kleuren. Deze worden ook wel verzadigd genoemd. Dit zijn kleuren die niet gemengd zijn met wit, zwart of grijs.

Hier zie je juist vooral onzuivere kleuren. Deze worden ook wel onverzadigd genoemd. Dit zijn kleuren die gemengd zijn met bijvoorbeeld wit, zwart of grijs.

Vraag: In welk schilderij gebruikte Vincent vooral zuivere kleuren, en waar paste hij juist onzuivere kleuren toe?

• Zonnebloemen, 1889
• Achterkant van huizen, 1885

Voor de sterren en de maan heeft Vincent de kleuren juist 'verhelderd'. De kleuren zijn gemengd met wit.

De kleuren van deze boom zijn 'verdonkerd'. Dat betekent dat Vincent zijn kleuren heeft gemengd met zwart.

Vraag: Waar heeft Vincent zijn kleuren verhelderd en waar heeft hij ze juist verdonkerd?

In Sterrennacht zitten zowel verhelderde als verdonkerde kleuren.

Sterrennacht, 1889, Museum of Modern Art, New York.

Monochroom / Polychroom

Mono betekent één: er is één kleur gebruikt.

Poly betekent veel: er zijn verschillende kleuren gebruikt.

Kleurencirkel

De kleurencirkel van Itten is een manier om zichtbaar te maken hoe de primaire kleuren, secundaire kleuren en tertiaire kleuren zich tot elkaar verhouden. 

Tevens kan je in de kleurencirkel de kleurcontrasten zien: 

warm-koud en complementair 

De primaire kleuren zijn?

1. Rood, oranje, geel
2. Blauw, groen, geel
3. Paars, oranje, geel
4. Rood, blauw, geel

De secundaire kleuren zijn?

1. groen, paars en bruin
2. oranje, paars en geel
3. groen, oranje en blauw
4. groen, oranje en paars

Groen maak je met?

1. blauw en rood
2. rood en blauw
3. rood en geel
4. geel en blauw

Primaire kleuren

de primaire kleuren zijn: 

1. rood, 
   
2. geel 
   
3. blauw
   

Secundaire kleuren

• secundaire kleuren ontstaan wanneer we twee primaire kleuren met elkaar mengen

• oranje, groen en paars zijn secundaire kleuren, hiernaast zie je hoe je deze kleuren mengt

Tertiaire kleuren

dit zijn de kleuren die ontstaan door het mengen van een primaire kleur met een secundaire

blauw met groen geeft bijvoorbeeld blauwgroen

Warme en koude kleuren

warme kleuren: 

• zijn warm en gezellig 
  
• lijken dichterbij
  
• vormen een contrast met koude kleuren 

koude kleuren:

• zijn koel en rustig 
  
• lijken verder weg
  
• vormen een contrast met warme kleuren 
  

Koud–warm contrast

een warme kleur naast een koude kleur geeft een koud-warmcontrast

Complementair contrast

deze kleuren versterken elkaar, ze staan recht tegenover elkaar in de kleurencirkel.

dit zijn: 

paars-geel, 

rood-groen,

blauw-oranje.

Bij een complementair kleurcontrast staat er altijd een primaire kleur tegenover een secundaire kleur

1. Waar
2. Niet waar

Hier zie je een?

1. een kleur tegen kleur contrast
2. twee primaire kleuren
3. twee secundaire kleuren
4. een complementair contrast

Welk contrast zie je hier en wat is het effect ervan?

welke kleurcontrasten herken je?

1. licht-donker contrast
2. koud-warm contrast
3. complementair contrast
4. kleur-tegen-kleur contrast

Kleur tegen kleurcontrast

dit contrast is het sterkst wanneer je felle, pure kleurvlakken tegen elkaar aan zet, zonder omtreklijnen

Hier is sprake van 'kleur-tegen-kleurcontrast'. Hierbij worden twee bonte kleuren naast elkaar gebruikt. Dat geeft een knallend effect.

Hier zien we 'kwaliteitscontrast'. Hierbij worden verschillende tinten van een kleur gecombineerd. In dit geval: fel-, licht- en donkergroen.

Vraag: Waar gebruikte Vincent een 'kleur-tegen-kleurcontrast' en waar zette hij een 'kwaliteitscontrast' in? Klik op de hotspots voor de antwoorden.

• Het Gele Huis (De straat), 1889
• Korenaren, 1890

Licht-donker contrast

• dit is het verschil tussen lichte en donkere kleuren  
  
• wit -zwart is het grootste contrast 
  
• je maakt kleuren donkerder of lichter door het bijmengen van zwart of wit
  

Kleurfamilie

Een groep kleuren die onderling weinig verschillen of aan elkaar verwant zijn. Bijvoorbeeld verschillende tinten rood. Daar mogen ook nog wat kleuren naast staan, in dit geval bijvoorbeeld oranje en roze, omdat daar ook rood doorheen gemengd is. Maar deze andere kleuren mogen niet te veel afsteken.

Een groep kleuren die onderling weinig verschillen of aan elkaar verwant zijn. Bijvoorbeeld verschillende tinten rood. Daar mogen ook nog wat kleuren naast staan, in dit geval bijvoorbeeld oranje en roze, omdat daar ook rood doorheen gemengd is. Maar deze andere kleuren mogen niet te veel afsteken.

Kleurenfamilie

• kleuren in een kleurenfamilie hebben steeds één kleur gemeenschappelijk 

Welke kleursoort gebruikte Vincent hier vooral?

Vincent gebruikte in De aardappeleters vooral tertiaire kleuren.

Het antwoord staat in de hotspot.

Vertel: Soms wordt er gezegd dat Vincent in De aardappeleters bijna geen kleur gebruikte. Als je goed kijkt zie je dat dat niet klopt. Hij gebruikte wel degelijk kleur: rood, blauw, geel, groen etc.

Expressief kleurgebruik

Bij expressief kleurgebruik worden kleuren gebruikt om gevoelens en emoties die een voorstelling bij de schilder opriep weer te geven. 

Kleursymboliek

• Blauw: goddelijkheid, oneindigheid, onschuld, trouw, melancholie
• Bruin: armoede, nederigheid, aarde, degelijk, saai
• Goud: goddelijkheid, rijkdom
• Groen: hoop, groei, leven, lente, gezond, jaloezie
  
• Grijs: neutraal, geborgenheid, wijsheid, luxe, ouderdom
• Oranje: warmte, gevaar
• Paars: rouw, boete, vasten, ingetogenheid, onderdanigheid
• Rood: liefde, warmte, vrolijkheid, energie, hartstocht, gevaar, strijd, lijden, offer
• Wit: feest, waarheid, reinheid
• Zwart: afstandelijk, zakelijk, duisternis, rouw, dwaling, zonde, dood

Het toekennen van betekenis aan kleuren.

Bijvoorbeeld:

Kleurenverloop

De manier waarop kleuren op een kunstwerk naast elkaar staan en in elkaar overlopen. Een kleur kan bijvoorbeeld geleidelijk van licht naar donker worden geschilderd, zodat plasticiteit (ruimtelijkheid in een vorm) ontstaat.

Signaalfunctie

kleuren kunnen ook een signaalfunctie hebben, zo kan de kleur aangeven dat er gevaar bestaat, of dat er geen gevaar is

Optische kleurmenging

Kleuren worden met stipjes of streepjes naast elkaar op het doek gezet. Van dichtbij zie je de kleuren duidelijk apart, maar op een afstand lijken de kleuren in elkaar te vloeien: de kleuren worden op het netvlies in je oog gemengd.

Natuurlijk kleur en onnatuurlijke kleur

Een kunstenaar kan kiezen om natuurlijke kleuren te gebruiken: de kleuren die voorwerpen in de werkelijkheid ook hebben. Maar je kunt ook kiezen voor onnatuurlijke kleuren, bijvoorbeeld een paarse boom met een roze lucht: dat heeft een vervreemdende werking, of bijvoorbeeld een symbolische betekenis.

herhaling kleur 

- Kleurencirkel: primaire kleuren, secundaire kleuren, tertiaire kleuren

- Kleurmenging door: door optisch mengen(kleurstippen naast elkaar)

o Niet-kleuren: zwart en wit en grijzen

o Pastelkleuren: kleuren met veel wit gemaakt

- Kleurcontrasten: Koud-warm  o Complementair

- Kleurgebruik: realistisch, impressief(onder de indruk van het licht op dat moment) expressief (waar gevoel en emotie een rol speelt), symbolisch, decoratief, functioneel, monochroom (eenkleurig bijv. veel tinten van één kleur), 

polychroom(veelkleurig)