klas 4 beeldaspecten periode 1

• Tekenen
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

klas 4 beeldaspecten periode 1

Geheugensteuntje 

Voorstellingsaspecten: 

wat is er te zien

Blikrichting, 

Houding, 

Inhoud

Accessoire en attributen 

Zeggingskracht, sfeer

vormgevingsaspecten: hoe is het gemaakt?

Beeldaspecten: VLORK-M/T

Vorm

Licht

Ordening (compositie)

Ruimte

Kleur

Materiaal/techniek 

Extra: lijn, textuur/structuur

Beeldaspect 

Ruimte

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen en toepassen welke verschillende soorten ruimte suggesties er zijn.  

Ruimtesuggestie

Er zijn verschillende manieren om in een tekening of schilderij ruimte uit te beelden. Door bepaalde trucjes toe te passen lijkt het dan net alsof er ruimte in je werk zit. Dit noem je ruimtesuggestie.

Overlapping

Een object staat voor een ander object. Je weet daardoor dat het object dat overlapt wordt verder naar achter staat.

Afsnijding

Een gedeelte van de voorstelling wordt afgesneden door het kader. Hierdoor lijkt het tafereel buiten het schilderij door te lopen, en creër je diepte in je werk.

Groot - Klein

Door grote voorwerpen op de voorgrond te tekenen en kleine voorwerpen op de achtergrond krijg je diepte in je werk.
De grote voorwerpen zijn vaak scherper en de kleine wat vager. 

Atmosferisch perspectief

De kleuren worden naar de achtergrond toe vager. In sommige werken worden ze ook blauwer of groener van kleur.

Plans

De ruimte wordt in lagen opgedeeld. De schilder maakt gebruik van een voorplan en een achterplan, soms een middenplan. Elk plan heeft een eigen sfeer, lichtheid en stijl van vormgeving.

Coulissewerking

Aan de zijkanten van een tekening of schilderij zijn vormen geplaatst waar je langs kijkt naar achteren toe.
Zoals de coulissen aan de zijkanten van een toneel, of zoals de werking van een kijkdoos. 

Stapeling

De objecten worden in lagen boven elkaar 'gestapeld'. De objecten die laag staan 'lijken' zo dichtbij en de objecten die hoog in de afbeelding staan 'lijken' ver weg. 

Lijnperspectief 

Verkorting, verkort

De lengte van een vorm op een schilderij lijkt korter dan hij in werkelijkheid is. Dit ontstaat wanneer een lange vorm naar de toeschouwer is gericht: de eigenlijke lengte is daardoor niet in de volle lengte zichtbaar. Het standpunt van waaruit iets bekeken wordt bepaald of sommige vormen verkort zichtbaar zijn.

Close-up

Van dichtbij ingezoomd op (een onderdeel van) een onderwerp. Veel gebruikt in fotografie en film, maar ook wel in de moderne schilderkunst.

Kader

De omtrek of rand van wat in beeld is;

soms in de vorm van een lijst.

Standpunt

Vogelperspectief: hoog 

Kikvors: laag 

Ooghoogte: recht van voor 

Als kijker kan je verschillend standpunt hebben: hieronder de drie verschillende standpunten van de suggestie ruimte en compositie 

Vogelperspectief (vogelvluchtperspectief)

Ergens vanuit een zeer hoog standpunt tegenaan kijken, alsof je er overheen vliegt.

afnijding

atmosferisch perspectief

close up

coulissewerking

diepte

dwarsdoorsnede

groot voor - klein achter

horizon

kader

kikvorsperspectief

kleurperspectief

lijnperspectief

ooghoogte

overlapping

plasticiteit

plat

plattegrond

ruimte

ruimtesuggestie

ruimtewerking

standpunt

stapeling

trompe l'oeuil

verdwijnpunt

verkorting

vervaging

vogelvluchtperspectief

vooraanzicht

zijaanzicht

Hier is sprake van:

1. kleurperspectief
2. lijnperspectief
3. atmosferisch perspectief
4. geen perspectief

op deze afbeelding ontstaat ruimte door

1. groot voor- klein achter
2. verkorting
3. kleurperspectief
4. lijnperspectief

Welk aspect van het beeldaspect ruimte zie je hier?

1. ruimte omvattend
2. atmosferisch perspectief
3. kleurperspectief
4. verkorting

In welke schilderijen wordt door lijnperspectief ruimte gesuggereerd?

1. 
2. 
3. 
4. 

Hiernaast ontstaat ruimte door:

1. lijnperspectief
2. de voorstelling
3. licht-donker
4. groot <=> klein

Welk aspect van het beeldaspect ruimte zie je hier?

1. plasticiteit
2. scherptediepte
3. vervaging
4. kikvorsperspectief

Welk aspect van het beeldaspect ruimte zie je hier?

1. ooghoogte
2. Scherptediepte
3. Vervaging
4. vogelvluchtperspectief

Welk aspect van het beeldaspect ruimte zie je hier?

1. atmosferisch perspectief
2. plat
3. verkorting
4. vervaging

RUIMTE
Welke truc wordt er gebruikt om ruimte uit te beelden?

1. atmosferisch perspectief
2. vervaging
3. lijnperspectief
4. verkorting

Beeldaspect 

Compositie

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen en toepassen welke verschillende composities er zijn en welk effect dit heeft op het kunstwerk.

Wat is compositie?

Compositie is de manier waarop de onderdelen van een kunstwerk geordend worden. 

Iedere compositie heeft een ander effect op het kunstwerk.

Johannes Vermeer, Meisje met de 

parel ± 1665-1667, olieverf op doek

Symmetrische compositie

Een symmetrische compositie wordt gekenmerkt doordat het werk is te verdelen in 2 helften die min of meer elkaars spiegelbeeld zijn. Dat kan heel precies, maar dat hoeft niet. De spiegeling kan horizontaal, verticaal of diagonaal zijn. 

Symmetrie heeft een statisch (rustig, stilstaand) effect.

Asymmetrische compositie

Is er geen symmetrie aanwezig dan noemen we de compositie asymmetrisch. Het heeft een dynamisch (druk, beweeglijk) effect.

Centrale compositie

Als je aandacht naar het midden van het beeldvlak wordt getrokken, spreken we van een centrale compositie. 

Een centrale compositie heeft een statisch effect.

Geometrische compositie

In de compositie zijn geometrische vormen te herkennen, zoals een rechthoek, cirkel of driehoek. 

Een geometrische compositie heeft een statisch effect.

Driehoeks compositie

In de compositie is de vorm van een driehoek te herkennen. De belangrijkste onderdelen in de voorstelling zijn binnen deze driehoek geplaatst. Een driehoekscompositie kan een statisch of dynamisch effect hebben, afhankelijk van de voorstelling.

Statisch

Over-all compositie

Alle onderdelen van de compositie zijn hetzelfde, doen patroonachtig aan en staan verspreid over het beeldvlak. 

Ze lijken buiten het schilderij tot in het oneindige door te kunnen gaan.

Het kan een statisch of dynamisch effect hebben, afhankelijk van de voorstelling.

Horizontale compositie

De onderdelen van een compositie zijn vooral horizontaal gerangschikt, Een horizontale compositie heeft een statisch effect. 

Verticale compositie

De belangrijkste onderdelen zijn in een verticale lijn geordend, van boven naar beneden. Ook dit heeft een statisch effect. 

Diagonale compositie

In een diagonale compositie zijn de onderdelen diagonaal geordend of er zit een diagonale richting in. 

Dit heeft een dynamisch effect.

Herhaling 

Wanneer gelijksoortige vormen, kleuren en lijnen op een regelmatige manier in een compositie terugkomen.

Het kan een statisch of dynamisch effect hebben, afhankelijk van de voorstelling.

Dynamische compositie

Een compositie waar beweging in zit of in lijkt te zitten. Bijvoorbeeld door diagonale lijnen en uitstekende delen. Dit heeft een dynamisch effect. 

Statische compositie

In een statische compositie zit geen beweging, het is rustig en in evenwicht. 

Dit krijg je door het gelijkmatig toepassen van verticale en horizontale richtingen - weinig beweeglijke vormen te gebruiken - vormen en kleuren gelijkmatig te verdelen - weinig contrasten te gebruiken.

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen en toepassen welke verschillende kleuren en kleurcontrasten er zijn.  

Wat is kleur?

Kleur heeft een aantal eigenschappen: toon, helderheid en verzadiging. De toon bepaalt de soort of familie waartoe de kleur behoort, bijvoorbeeld rood. De helderheid zegt iets over de mate waarin het licht weerkaatst wordt en de verzadiging zegt iets over de hoeveelheid pigment in een kleur.

Vincent van Gogh, Caféterras bij nacht,1888, olieverf op doek

Wat moet je weten?

kleurencirkel

primaire kleuren

secundaire kleuren

tertiaire kleuren

verzadigde kleuren

zuivere kleuren

kleurcontrasten

kleurfamilie

kleurgebruik

kleurhelderheid

kleurmenging

kleurverloop

optische kleurmening

Kleurencirkel

Een kleurencirkel is een manier om zichtbaar te maken hoe de primaire kleuren, secundaire kleuren en tertiaire kleuren zich tot elkaar verhouden.

Primaire kleuren

de primaire kleuren zijn: 

1. rood, 
   
2. geel 
   
3. blauw
   

Mengen

De primaire kleuren: ROOD-GEEL-BLAUW

Je kunt ze niet mengen, maar je kunt er wel alles méé mengen!

Om te beginnen de secundaire kleuren 

• rood + geel = oranje
• rood + blauw = groen 
• blauw + rood = paars

Secundaire kleuren

• secundaire kleuren ontstaan wanneer we twee primaire kleuren met elkaar mengen

• oranje, groen en paars zijn secundaire kleuren, hiernaast zie je hoe je deze kleuren mengt

Tertiaire kleuren

Deze kleuren ontstaan door drie primaire kleuren te mengen. Zo krijg je bijvoorbeeld donkergroen, chocoladebruin of okergeel.

Warme en koude kleuren

warme kleuren: 

• zijn warm en gezellig 
  
• lijken dichterbij
  
• vormen een contrast met koude kleuren 

koude kleuren:

• zijn koel en rustig 
  
• lijken verder weg
  
• vormen een contrast met warme kleuren 
  

Verzadigde of zuivere kleuren

Een kleur in zijn meest zuivere vorm; er zijn geen delen van een andere kleur of zwart of wit mee vermengd.

Kleurfamilie

Een groep kleuren die onderling weinig verschillen of aan elkaar verwant zijn. Bijvoorbeeld verschillende tinten rood. Daar mogen ook nog wat kleuren naast staan, in dit geval bijvoorbeeld oranje en roze, omdat daar ook rood doorheen gemengd is. Maar deze andere kleuren mogen niet te veel afsteken.

Kleurengebruik

Dit is de manier waarop een kunstenaar kleuren heeft toegepast om een bepaald effect te krijgen. Het kleurgebruik kan bijvoorbeeld expressief zijn (met veel gevoel) of impressionistisch (vluchtig geschilderd). Het kan hard en fel zijn of juist zacht. De kleuren kunnen ook een functie hebben of een symbolische betekenis.

Kleurenhelderheid

De helderheid van een kleur wordt bepaald door hoe licht de kleur is. Geel is meer helder dan paars omdat geel meer licht weerkaatst. De mate van helderheid van een kleur wordt ook bepaald door de hoeveelheid wit of zwart die erdoorheen gemengd is.

Kleursymboliek

• Blauw: goddelijkheid, oneindigheid, onschuld, trouw, melancholie
• Bruin: armoede, nederigheid, aarde, degelijk, saai
• Goud: goddelijkheid, rijkdom
• Groen: hoop, groei, leven, lente, gezond, jaloezie
  
• Grijs: neutraal, geborgenheid, wijsheid, luxe, ouderdom
• Oranje: warmte, gevaar
• Paars: rouw, boete, vasten, ingetogenheid, onderdanigheid
• Rood: liefde, warmte, vrolijkheid, energie, hartstocht, gevaar, strijd, lijden, offer
• Wit: feest, waarheid, reinheid
• Zwart: afstandelijk, zakelijk, duisternis, rouw, dwaling, zonde, dood

Het toekennen van betekenis aan kleuren.

Bijvoorbeeld:

Signaalfunctie

kleuren kunnen ook een signaalfunctie hebben, zo kan de kleur aangeven dat er gevaar bestaat, of dat er geen gevaar is

Expressief kleurgebruik

Bij expressief kleurgebruik worden kleuren gebruikt om gevoelens en emoties die een voorstelling bij de schilder opriep weer te geven. 

Kleurenverloop

De manier waarop kleuren op een kunstwerk naast elkaar staan en in elkaar overlopen. Een kleur kan bijvoorbeeld geleidelijk van licht naar donker worden geschilderd, zodat plasticiteit (ruimtelijkheid in een vorm) ontstaat.

Optische kleurmenging

Kleuren worden met stipjes of streepjes naast elkaar op het doek gezet. Van dichtbij zie je de kleuren duidelijk apart, maar op een afstand lijken de kleuren in elkaar te vloeien: de kleuren worden op het netvlies in je oog gemengd.

Monochroom / Polychroom

Mono betekent één: er is één kleur gebruikt.

Poly betekent veel: er zijn verschillende kleuren gebruikt.

Natuurlijk kleur en onnatuurlijke kleur

Een kunstenaar kan kiezen om natuurlijke kleuren te gebruiken: de kleuren die voorwerpen in de werkelijkheid ook hebben. Maar je kunt ook kiezen voor onnatuurlijke kleuren, bijvoorbeeld een paarse boom met een roze lucht: dat heeft een vervreemdende werking, of bijvoorbeeld een symbolische betekenis.

Contrast

Contrast is een tegenstelling. Bij kleur onderscheiden wij verschillende contrasten. Deze contrasten moet je op het examen aan de hand van een voorstelling kunnen toelichten als je het beeldaspect kleur gebruik. 

Kleur tegen Kleur

Complementair kleur contrast

Warm-koud kleurcontrast

Licht-donker contrast 

Kleur tegen kleurcontrast

dit contrast is het sterkst wanneer je felle, pure kleurvlakken tegen elkaar aan zet, zonder omtreklijnen

Complementair contrast

deze kleuren versterken elkaar, ze staan recht tegenover elkaar in de kleurencirkel.

dit zijn: 

paars-geel, 

rood-groen,

blauw-oranje.

Licht-donker contrast

• dit is het verschil tussen lichte en donkere kleuren  
  
• wit -zwart is het grootste contrast 
  
• je maakt kleuren donkerder of lichter door het bijmengen van zwart of wit
  

Koud–warm contrast

een warme kleur naast een koude kleur geeft een koud-warmcontrast

De primaire kleuren zijn?

1. Rood, oranje, geel
2. Blauw, groen, geel
3. Paars, oranje, geel
4. Rood, blauw, geel

De secundaire kleuren zijn?

1. groen, paars en bruin
2. oranje, paars en geel
3. groen, oranje en blauw
4. groen, oranje en paars

Oranje meng je met?

1. geel en paars
2. rood en wit
3. geel en rood
4. geel en wit

Paars is de mengkleur van?

1. blauw en rood
2. geel en rood
3. blauw en geel
4. rood en zwart

welke kleurcontrasten herken je?

1. licht-donker contrast
2. koud-warm contrast
3. complementair contrast
4. kleur-tegen-kleur contrast

Hier zie je een?

1. een kleur tegen kleur contrast
2. twee primaire kleuren
3. twee secundaire kleuren
4. een complementair contrast

Hier zie je?

1. een koud-warm contrast
2. warme kleuren
3. koude kleuren
4. een licht-donker contrast

Bij een complementair kleurcontrast staat er altijd een primaire kleur tegenover een secundaire kleur

1. Waar
2. Niet waar