Religieuze vrijheid tijdens de Nederlandse Opstand

• Geschiedenis
• Nationaal Archief
• +2
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introduction

In deze korte les onderzoeken leerlingen het gebrek aan godsdienstvrijheid in Holland tijdens de Nederlandse Opstand aan de hand van één bron. Leerlingen halen informatie uit de bron en beredeneren of deze informatie gebruikt kan worden om bepaalde stellingen te onderbouwen. Deze les sluit goed aan op de les 'De Nederlandse Opstand, 1576-1581'.

Instructions

Archiefstukje

Archiefstukjes zijn korte lessen die het beste werken als opwarmer, tussendoortje of afsluiter. In deze lessen worden leerlingen actief aan het denken gezet aan de hand van één of een enkele bron. Bij archiefstukjes ligt de nadruk op vaardigheidsontwikkeling en/of het activeren van voorkennis.

Instructie

Deze les werkt goed als verwerking of verdieping van kennis over de religieuze strijd tijdens de Nederlandse Opstand.

Deze les wordt klassikaal gegeven en de leerlingen kunnen met hun device actief meedoen. De les bevat interactieve elementen (open vraag en video). Zo gewenst kunnen de vragen echter ook klassikaal zonder devices behandeld worden. Het is sterk aangeraden om de docentenhandleiding door te nemen, voordat de les wordt gebruikt. De transcriptie en hertaling van de bron is in de bijlage opgenomen.

Instructions

Docentenhandleiding_Katholicisme_tijdens_de_Nederlandse_Opstand.docx

Worksheets

Transcripties_en_hertalingen.docx

Religieuze vrijheid tijdens de Nederlandse Opstand

Archiefstukje

Achtergrond:

Tekst - Verslag van een illegale mis in Delft uit het archief van het Hof van Holland (1592).

Afbeelding:

Titelpagina van een verslag van een illegale mis in Delft op 28 mei 1592.

Detail bekijken

Vraag/discussie

Afbeelding vergroten

Klik op afbeelding

Klik op hotspot

Notities

Klik op hotspot

Doel van deze slide:

Uitleg van de interactieve elementen.

Zie ook de docentenhandleiding voor uitleg en achtergrondinformatie.

0

Doel van de slide:

Introduceren van of ophalen kennis over het begrip gewetensvrijheid.

Wat is het verschil tussen gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid?

Leg uit!

Doel van de slide:

Verwerken van de kennis over gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid, twee centrale begrippen in deze les.

Gewetensvrijheid is de vrijheid om bepaalde ideeën of een bepaald geloof te hebben. De grenzen van deze vrijheid liggen bij het individu. Het betekent daarom niet dat je een geloof ook publiek mag uiten. Dat is godsdienstvrijheid (of, als het om ideeën gaat, vrijheid van meningsuiting).

Beschrijving van de misdaad.

Lijst van 15 verdachten.

Proces-verbaal uit Delft van 28 mei 1592

Proces-verbaal

Doel van de slide:
Introductie van een verslag van een illegale mis in Delft op 28 mei 1592.

Er wordt niet van leerlingen verwacht dat ze deze tekst kunnen lezen. Op de volgende dia staan een transcriptie en hertaling van de eerste paragraaf.

Afbeelding:

Verslag van een illegale mis in Delft uit het archief van het Hof van Holland (1592).

Verclaringe vande persoonen ende heurluijder naemen, die hen opten xxviiien mey lestleden begeven hadden ten huijse van Jonkvrouwe Van Alckemade, alwaer bij Reinier Balthe Cornelis zoon wesende vande cathuysers orde buijten Delft contrarie die placcaten, gedaen worde seeckere singende misse welck vergaderinge ten selven daege bijden verseijde procureur generaal verstoort is geweest

 

Lijst van de namen van de personen die op 28 mei jongstleden in het huis van jonkvrouw Van Alckemade aanwezig waren, toen daar door Reinier Balthe Corneliszoon van de Karthuizer-orde bij Delft een gezongen mis is opgedragen in tegenspraak met de geldende wetten. Deze bijeenkomst is op last van de procureur-generaal van het Hof van Holland nog op diezelfde dag verstoord en beëindigd.

Wat hebben de verdachten gedaan?

Waar is de misdaad gepleegd?

transcriptie

hertaling

Proces-verbaal

Welke wet zou er zijn overtreden?

Doel van de slide:
Leerlingen halen informatie uit de bron door de verklaring te bestuderen en de vragen te bespreken.

De misdaad betreft een illegale mis onder leiding van een monnik. De mis vond plaats in het huis van Jonkvrouwe Van Alckemade. De bron toont aan dat katholieke bijeenkomsten in Delft in 1592 verboden waren, ook binnenshuis.

Vanaf 1651 worden katholieke bijeenkomsten binnenshuis wel getolereerd. Dit leidt tot de opkomst van schuilkerken die van buiten niet als zodanig herkenbaar mogen zijn.

Alle aanwezigen, behalve enkele minderjarigen, kregen boetes opgelegd tot 200 gulden (ongeveer 5000 euro). Jonkvrouwe Van Alckemade heeft de boetes van haar familieleden en bedienden uit eigen zak betaald.

Een transcriptie en hertaling van deze tekst staat in de bijlage.

Leg kort uit:

Stelling: Er was tijdens de Nederlandse Opstand geen godsdienstvrijheid.

Ondersteunt de bron deze stelling?

Leg uit!

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over de bron toe.

Deze bron ondersteunt de stelling. De bron toont namelijk aan dat Katholieken in Delft in 1592 hun geloof niet vrij mochten belijden.

Leg kort uit:

Stelling: Er was tijdens de Nederlandse Opstand wel gewetensvrijheid.

Ondersteunt de bron deze stelling?

Leg uit!

Doel van de slide:

Leerlingen passen hun kennis over de bron toe.

Deze bron ondersteunt de stelling niet. De bron toont alleen aan dat de katholieke mis verboden was. De bron toont niet wat wel was toegestaan. Het biedt dus geen bewijs voor of tegen de stelling.