Op reis met Anton de Kom
Het lesprogramma is toegespitst op de sociaal-maatschappelijke dimensie van het vak burgerschap, maar heeft ook raakvlakken met de andere drie dimensies (politiek-juridisch, economisch, vitaal).
In de sociaal-maatschappelijke dimensie staan cultuur en omgaan met verschillen centraal. Ze richt zich op de bereidheid en het vermogen om deel uit te maken van de gemeenschap en hoe daar een actieve bijdrage aan te leveren. De kern: het adequaat functioneren in de eigen leefomgeving, in zorgsituaties en in de school; acceptatie van verschillen en culturele verscheidenheid. Kritisch (leren) denken is een van de belangrijke speerpunten.
Aansluitende thema’s die in dit programma aan bod komen: recht en onrecht, vooroordelen, discriminatie, racisme, vrijheid van meningsuiting, gelijkwaardigheid, gelijke kansen.
De voorbereidende les in de klas
Deze les is belangrijk als voorbereiding op het museumbezoek. De studenten krijgen basisinformatie over Anton de Kom, zijn strijd voor rechtvaardigheid en zijn boek 'Wij slaven van Suriname'. Met deze basiskennis kunnen zij in het museum met meer diepgang de discussie-opdrachten doen. We raden je daarom aan om deze les te geven voordat je met de klas het museum bezoekt. Mocht het niet lukken, dan kan het museumprogramma eventueel ook zonder de voorbereidende les gevolgd worden.
Het programma in de tentoonstelling
- Duur: 2 uur (exclusief ontvangst/garderobe)
- Begeleiding: 2 museumdocenten
- Groepsgrootte: maximaal 20 studenten
Bij binnenkomst krijgen de studenten een gezamenlijke introductie op het programma door de museumdocenten.
Daarna gaan zij in twee groepen naar de tentoonstelling, waar ze rouleren tussen de verschillende thema’s in de zaal. Bij ieder thema krijgen ze een opdracht.
De thema’s die besproken worden kunnen soms emoties losmaken, zowel bij de docenten als studenten. De rol van de eigen docent is essentieel. Als docent ken je je studenten en weet je het beste hoe je je studenten kunt begeleiden. Het is fijn als de docent actief meedoet met de opdrachten maar tijdens discussies is het belangrijk om alle ruimte te geven aan de studenten.
De verwerkingsles in de klas
Met deze les kun je verdieping geven aan de opdrachten die de studenten hebben gedaan in de tentoonstelling. [aanvullen]
Leerdoelen
- Studenten weten wie Anton de Kom is en waar hij voor streed.
- Studenten weten dat hij het boek ‘Wij slaven van Suriname’ schreef en waarom.
- Studenten leren over de koloniale geschiedenis van Nederland en Suriname.
- Studenten kunnen verband leggen tussen het gedachtegoed van Anton de Kom en hedendaags racisme of ander onrecht.
- Studenten weten dat ze leven in een democratische rechtsstaat met een grondwet.
- Studenten kunnen reflecteren op hun eigen identiteit.
Missie
Het programma laat studenten een reis beleven met en door het leven van Anton de Kom. De studenten maken kennis met Anton de Kom in al zijn facetten en ontdekken hoe actueel zijn gedachtegoed nog steeds is. Een interactief programma, waarbij de studenten een bewustwordingsproces ingaan.
De rode draad is: hoe vrij ben jij? Met aanvullende vragen als: kun je zijn wie je bent? Wat zijn jouw ideeën, overtuigingen, blinde vlekken? Herken je deze in het debat in onze huidige maatschappij?
Het programma ademt vrijheid, zelfbeschikking, strijdvaardigheid en aanzetten tot denken in mogelijkheden. Vooroordelen en (institutioneel) racisme zijn onder anderen thema’s die gekoppeld worden aan de strijd van Anton de Kom. De tentoonstelling en het lesprogramma zijn een aanmoediging om het eigen vrije denken te ervaren. Het lesprogramma wil studenten inspireren om in mogelijkheden en oplossingen te denken en in vrijheid hun eigen weg te vinden. Losmaken!
Anton de Kom
Anton de Kom wordt in 1898 geboren in Paramaribo, hoofdstad van de Nederlandse kolonie Suriname. Door het racistische beleid lukt het hem niet een baan te vinden. Op zijn 23ste verhuist hij daarom naar Nederland. Hij strijdt tegen racisme en schrijft artikelen over het kolonialisme.
In 1926 trouwt hij met de Nel Borsboom, ze krijgen vier kinderen. Terug in Suriname begint Anton de Kom een adviesbureau voor de armen. Dit zijn contractarbeiders, die na de afschaffing van de slavernij in 1863 uit Brits-Indië en Nederlands- Indië werden gehaald om het werk op de plantages over te nemen – onder erbarmelijke omstandigheden.
Anton de Kom stoort zich aan de ongelijkheid in Suriname en wil dat bespreken met de Nederlandse gouverneur. Die stelt dat niet op prijs. Anton wordt gearresteerd, gevangen gezet en uit Suriname verbannen.
In Nederland schrijft hij het kritische boek Wij slaven van Suriname. Hierin vertelt hij de Surinaamse kant van de geschiedenis. Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, gaat hij in het verzet om tegen een andere onderdrukker te strijden. Maar hij wordt opgepakt en sterft in een concentratiekamp.
Meer weten over Anton de Kom?
Hieronder vind je suggesties voor verder lezen, kijken en luisteren.
Boeken
Speciaal voor het onderwijs samengestelde uitgave van 'Wij slaven van Suriname', met uitgebreide contextinformatie
Anton de Kom, 'Wij slaven van Suriname' -
Tekst in Context 16, samengesteld door Henna Goudzand Nahar en Michiel van Kempen, Amsterdam University Press, 2022
Vuistdikke, toegankelijke biografie:
Alice Boots en Rob Woortman, 'Anton de Kom', Atlas Contact, 2016
Uitgave van de anansiverhalen die Anton de Kom schreef. Het handschrift bevindt zich in het Literatuurmuseum in Den Haag:
Anton de Kom, 'Anangsieh tories. Verhalen van de spin uit Suriname', Atlas Contact, 2022
Online:Canonvenster Anton de Kom (sinds 2020 opgenomen in de Canon van Nederland). Met interactieve vensterplaat, foto’s en filmpjes. Nederlands Openluchtmuseum, 2020:
https://www.canonvannederland.nl/nl/antondekomLongread van de NPO over Anton de Kom, met tekst, filmpjes en verwijzing naar gerelateerde thema’s (Keti Koti, slavernij, Black Lives Matter, Suriname, racisme):
https://npokennis.nl/longread/8086/wie-was-anton-de-kom#id-2Website gemaakt door studenten van de master Publieksgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, in het kader van 150 jaar afschaffing slavernij (2013). O.a. interactieve tijdlijn:
https://www.antondekom.humanities.uva.nl/over-ons/Prachtige podcast door historici Tim Streefkerk en Paul de Jong over werk, leven en nalatenschap van Anton de Kom. KRO/NRCV radio 1 (2021), 5 afleveringen van een half uur:
https://podcast.npo.nl/feed/strijden-ga-ik-anton-de-kom.xml