Handelsschepen in de 17e en 18e eeuw - Noord, Oost, Zuid, West: alles voor het geld
1 / 29
Lesson duration is: 50 minIntroduction
In het canonvenster VOC/WIC is natuurlijk veel
aandacht voor de twee grote
handelscompagnieën VOC en WIC en hun rol als gewelddadige
onderdrukker en handelaar in slaafgemaakten. Minder
aandacht krijgt de handel op de Oostzeegebieden en de
landen rond de Middellandse zee, terwijl hun
(economische) belang voor Nederland groot is geweest.
Dat leer je in deze les.
Instructions
Canonvenster: VOC en WIC
PO groep 8, VO klas 1-2
Nodig voor deze les
Voor elke leerling een mobiel, tablet of laptop met internet.
Tip: zet tijdens het geven van de les de notities uit (rechtsonder de slide).
Print u de les, dan hebt u zelf de notities bij de hand.
Opbouw van de les (50 minuten)
De les bestaat uit twee onderdelen:
- Handelsschepen in de 17e en 18e eeuw
- Handelsschepen in de 17e en 18e eeuw
- Handelsschepen, waar gingen ze heen? Noord,-Oost-Zuid,-
West
- Wat vinden we nu van de handelswijze van toen?
1 Handelsschepen van de 17e eeuw
Wat zijn de kenmerken van een handelsschip, hoe leefde men op een schip?
Texel als belangrijke haven voor schepen in alle windrichtingen. Waarom was Texel hiervoor zo geschikt?
Wat zijn de kenmerken van een handelsschip, hoe leefde men op een schip?
Texel als belangrijke haven voor schepen in alle windrichtingen. Waarom was Texel hiervoor zo geschikt?
2 Handelsschepen. Waarheen gingen ze? Noord-oost-zuid-west
Handelsschepen gingen in de Nederlandse Republiek naar alle windrichtingen.
Noord:
Wat maar weinigen weten: met de handel in het noorden (hout en graan) heeft Nederland het meeste geld verdiend!
Oost en west:
De VOC en WIC (oost en west) zijn erg bekend. De VOC en WIC waren twee bedrijven die als meedogenloze handelsmaatschappijen oorlog voerden, landen veroverden en zelfs in tot slaaf gemaakte mensen handelden.
Zuid:
De handel in het zuiden voert naar de landen rond de Middellandse zee.
Eén van deze schepen, met kostbare inhoud van een zeer welgestelde eigenaar, is gezonken. Een tiental jaren geleden is de schat opgedoken en deze schat is nu te zien in Museum Kaap Skil.
Eén van deze schepen, met kostbare inhoud van een zeer welgestelde eigenaar, is gezonken. Een tiental jaren geleden is de schat opgedoken en deze schat is nu te zien in Museum Kaap Skil.
3 Wat vinden we nu van de handelswijze van toen?
Aan de hand van stellingen denken de leerlingen hierover na.
Aan de hand van stellingen denken de leerlingen hierover na.
Colofon
Deze les is ontwikkeld door deelnemende organisaties van het Canonnetwerk van de Canon van Nederland: Museum Kaap Skil op Texel en Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.
http://www.kaapskil.nlItems in this lesson
Slide 1 - Slide
Handelsschepn in de 17e en 18e eeuw
Noord, Oost, Zuid, West: alles voor het geld
Noord, Oost, Zuid, West: alles voor het geld
Slide 2 - Slide
This item has no instructions
Bij welke periodes in de tijdlijn hoort de handel overzee?
-3000 v Chr.
-3000 v Chr.
tot 500 n Chr.
500-1000
1000-1500
1500-1600
1600-1700
1700-1800
1800-1900
1900-1950
1950-nu
17e eeuw
regenten en vorsten
pruiken en revoluties
Slide 3 - Drag question
This item has no instructions
Slide 4 - Slide
In deze les leer je hoe in de 17e eeuw schepen werden ingezet voor de handel in alle windstreken: Oost (VOC), West (WIC), Noord (Oostzee) en Zuid (Middellandse
Zeegebied).
Je weet dat de meedogenloze handelsgeest veel geld opbracht maar ten koste ging van vele mensenlevens.
Je kunt dit ook elf ontdekken in Museum Kaap Skil op Texel en het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.
Slide 5 - Slide
Deel 1: Schepen van de 17e eeuw
Deel 2: Handelsschepen. Waar gingen ze heen?
Deel 3: De schat uit het gezonken schip.
Slide 6 - Slide
Deel 1: Schepen van de 17e eeuw
Slide 7 - Slide
Bekijk deze schepen uit de 17e eeuw één minuut lang.
Schrijf daarna, in de volgende slide, zoveel mogelijk op wat je hebt ontdekt over varen in de 17e eeuw.
Schrijf zoveel mogelijk woorden op die je hebt bedacht bij het zien van de schilderijen.
17e eeuw
Slide 8 - Mind map
Schrijf zoveel mogelijk woorden op die je hebt bedacht bij het zien van de schilderijen.
Wat je al kunt zien is dat de scheepvaart voor eigen gewin was. Dit zie je bijvoorbeeld aan de rijke koopman met een tot slaaf gemaakte bediende in Azië. Ook hadden schepen van de VOC namens Nederland het recht om oorlog te voeren. Schepen waren zelfs toegerust met kanonnen om zichzelf en om met geweld handel af te dwingen.
Naast de handel waren de omstandigheden op de schepen moeilijk. De oceanen bevaren met een groot zeilschip, het (gebrek aan) eten op een zeilschip, de gevaren op zee en in de landen; dit alles zorgde voor veel doden in de zeevaart. Eén op de drie bemanningsleden keerde niet terug.
Naast de handel waren de omstandigheden op de schepen moeilijk. De oceanen bevaren met een groot zeilschip, het (gebrek aan) eten op een zeilschip, de gevaren op zee en in de landen; dit alles zorgde voor veel doden in de zeevaart. Eén op de drie bemanningsleden keerde niet terug.
- Zee/zeilen/wind/gevaar
- Houten/grote zeilschepen
- Schip kon vergaan/zinken
- Schip had veel bemanningsleden
- Oorlog voeren/geweld/kanonnen
- Varen naar het Noorden (kou)
- Tot slaaf gemaakten
- Tot slaaf gemaakten
Slide 9 - Slide
In deze tijd gaan oorlog en handel samen. Er wordt oorlog gevoerd om wille van de handel.
Op de schilderijen zie je de gevaren van de zee, zoals storm. Maar ook de hardheid van de mens: handelen in tot slaaf gemaakten en oorlog voeren om handelswaar en handelsgebieden.
Op de schilderijen zie je de gevaren van de zee, zoals storm. Maar ook de hardheid van de mens: handelen in tot slaaf gemaakten en oorlog voeren om handelswaar en handelsgebieden.
Slide 10 - Slide
Het ruim neemt in een 17e eeuws handelsschip de meeste plaats in. Er is plaats voor kisten, zakken en tonnen met handelswaar.
De leerlingen kunnen een kijkje nemen op het schip van Het Scheepvaartmuseum: klik hier.
Slide 11 - Slide
Bijna alle handelsschepen gingen bij Texel voor anker.
Ze kwamen uit Amsterdam of de Zuiderzeehavens. Hier konden ze wachten tot de lading, bemanning en proviand (eten) aan boord was en bij gunstige wind uitvaren naar het noorden, oosten, zuiden of westen.
Slide 12 - Video
Video over de Reede van Texel.
Duur van het fragment: 2.34 minuten
Duur van het fragment: 2.34 minuten
Texel was één van de belangrijkste plekken in Nederland om voor anker te gaan. Wat is NIET waar?
A
Hier kon je bevoorraden voor de reis
B
Je schip lag beschut voor de westenwind
C
Vooral kleine schepen konden hier terecht
D
Het water was diep
Slide 13 - Quiz
This item has no instructions
Welke vergelijking past bij de haven van Texel? Texel was....
A
...de snelweg van nu
B
...het Schiphol van nu
C
...het Amsterdam van nu
D
...het tankstation van nu
Slide 14 - Quiz
This item has no instructions
Noord
Oost
Zuid
West
Waar kwam het vandaan? Sleep de tekstblokjes naar het juiste kaartje.
Amerika
Scandinavië
Indië (nu Indonesië)
Middellandse zeegebied
Goud, ivoor, geweren, suiker, koffie.
Vis, kruiden,
haring en peterselie
Specerijen zoals nootmuskaat, peper, kaneel, kruidnagel en foelie.
Hout en graan
Slide 15 - Drag question
This item has no instructions
Slide 16 - Slide
Deel 2: Handelsschepen. Waar gingen ze heen?
Slide 17 - Slide
NOORD
De handelsroute over de Oostzee naar het noorden heeft Nederland veel geld opgeleverd.
Kijk even met de leerlingen op een kaart waar de Oostzee ligt.
NOORD... wat is waar en
wat is niet waar? (raad maar)
17e eeuw
NIET WAAR
WAAR
Meer dan de helft van de Nederlandse schepen ging naar het noorden.
Met de handel in het noorden is Nederland rijk geworden.
In het noorden kochten we graan en hout.
De handel in het noorden stelde weinig voor.
Als er in andere landen hongersnood was, verkochten we ons graan voor lage prijzen, om te helpen.
Slide 18 - Drag question
Hoewel de VOC en WIC veel bekender zijn, is het toch zo dat de handel in het noorden Nederland veel meer geld opleverde. Zo'n 50-75% van de handelsschepen voer naar het noorden en we noemen dat Oostvaart. De overige schepen voeren naar het westen, zuiden en oosten. De handel in het noorden werd dan ook wel 'moedernegotie' genoemd: de moeder aller handel.
Slide 19 - Slide
Twee bedrijven, de VOC en de WIC, groeiden uit tot niets ontziende handels-maatschappijen. Ze hadden zelfs toestemming van de regering om oorlog te voeren en gebieden te veroveren. Alles was toegestaan voor het geld. Een kleine groep mensen werd schatrijk ten koste van vele anderen.
Slide 20 - Video
Fragment over ontstaan van VOC en WIC.
Duur: 4 minuten
Duur: 4 minuten
Wat is waar en
wat is niet waar?
17e eeuw
NIET WAAR
WAAR
VOC- en WIC-schepen gingen dezelfde kant op.
Een zeereis met een VOC-schip duurde een paar weken.
Op VOC- en WIC-schepen zijn geen tot slaaf gemaakte mensen vervoerd.
De VOC en WIC mochten oorlog voeren.
1 op de 3 bemanningsleden keerde niet terug.
Slide 21 - Drag question
This item has no instructions
Slide 22 - Slide
De handelsroute naar het Zuiden is minder bekend. De route ging naar de landen aan de Middellandse zee, zoals Spanje, Frankrijk, Italië, Griekenland, Turkije en Syrië. Deze route heet de Straatvaart, omdat ze door de Straat van Gibraltar de Middellandse zee in voeren. Nederlandse schepen brachten graan naar het Middellandse zeegebied en brachten olijven, olie, zijde, specerijen, tapijten, wijn, sinaasappelen en aardewerk mee terug.
Slide 23 - Slide
Eén van de straatvaarders, terug varend vanuit de Middellandse zee, is bij Texel gezonken. Dat gebeurde vaker: de Waddenzee ligt vol met gezonken schepen. Ruim tien jaar geleden ontdekten Texelse duikers het scheepswrak, met grote schatten aan boord.
Slide 24 - Video
Fragment over het gevonden scheepswrak bij Texel.
De video duurt 2.13 minuten.
De video duurt 2.13 minuten.
Wat is het meest bijzondere dat is gevonden in het scheepswrak bij Texel?
A
De kleding
B
Het tafelzilver
C
Leren boekomslagen
D
De kanonnen
Slide 25 - Quiz
This item has no instructions
Slide 26 - Slide
Deel 3: Hoe denken we nu over de handelswijze van toen?
Slide 27 - Slide
Het rad wordt door de docent op het centrale scherm gedraaid, waarna een leerling vertelt of hij/zij het eens of oneens is met de stelling en waarom.
Tekst
Tekst
Tekst
Tekst
Je weet nu meer over de handel over zee in de 17e eeuw.
Wat vond je van deze les?
😒🙁😐🙂😃
Slide 28 - Poll
This item has no instructions
Slide 29 - Slide
This item has no instructions