lesson plan
Gebruik je verstand - Ideeën van de Verlichting
Ready to use this lesson plan? Use the button below to save a copy of this lesson plan in your account. After doing so, you will be able to modify the lessons as you wish.
Canonvensters: Christiaan Huygens en Eise Eisinga
Voortgezet onderwijs onderbouw
Deze les is ontwikkeld door deelnemende musea van het Canonnetwerk van de Canon van Nederland: Teylers Museum in Haarlem, Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker.
https://www.canonvannederland.nl/nl/page/136920/canonmusea
https://www.canonvannederland.nl/nl/page/136920/canonmusea
OPROEP: wat vindt u van deze les?
Hebt u de les gegeven, wat waren uw bevindingen?
Hebt u de les niet gegeven, waarom niet?
Al uw tips en adviezen zijn welkom bij Anne Burgers: a.burgers@openluchtmuseum.nl.
Hebt u de les gegeven, wat waren uw bevindingen?
Hebt u de les niet gegeven, waarom niet?
Al uw tips en adviezen zijn welkom bij Anne Burgers: a.burgers@openluchtmuseum.nl.
Lesdoelen
- Leerlingen kennen de denkbeelden van de Verlichting
- Leerlingen kennen voorbeelden van deze denkbeelden
(objecten, uitvindingen, personen) op het gebied van
wetenschap en techniek in Nederland.
Benodigdheden voor deze les
Voor elke leerling een mobiel, tablet of laptop met internet.
Tip: zet tijdens het geven van de les de notities uit (rechtsonder de slide).
Print u de les, dan hebt u zelf de notities bij de hand.
Opbouw van de les (50-60 minuten)
Hieronder vindt u beknopte informatie bij de verschillende onderdelen van de les.
In de bijlage onder dit lesplan is uitgebreidere achtergrondinformatie te vinden.
Inleiding (5 minuten) - slide 1 t/m 12
In het Engels wordt de Verlichting ook wel genoemd: Age of Reason.
In plaats van klakkeloos overnemen wat kerk of koning zei, gingen mensen ‘zelf nadenken’ belangrijk vinden. Wees kritisch!
De Verlichtingsideeën ontstonden in de bovenlaag van de bevolking, bij de wetenschappers en de gegoede burgerij. Deze ideeën verspreidden zich steeds verder door de samenleving.
De Verlichting: gebruik je verstand (10-15 minuten) - slide 13-21
In dit deel van de les staan de beroemde wetenschappers Antoni van Leeuwenhoek en Christiaan Huygens centraal. Door middel van onderzoek en experimenteren stelden zij zichzelf vragen over onder meer de aarde, het menselijk lichaam, het heelal en techniek.
De Verlichting: wees kritisch (10-15 minuten) - slide 22-25
Op 8 mei 1774 stonden vier planeten en de maan op een rij aan de hemel. Dominee Eelco Alta, die zich net als Eise Eisinga ook met wetenschap bezig hield, schreef anoniem een boekje waarin hij zei dat door de onderlinge krachten van de planeten het hele zonnestelsel uit elkaar getrokken zou worden. De aarde zou vergaan. Het boekje werd niet gepubliceerd (omdat jaren daarvoor in de provincie al paniek was ontstaan bij een ander natuurverschijnsel), maar toch kwamen er discussies over. Eise Eisinga bouwde het zonnestelsel na om iedereen te laten zien hoe het in werkelijkheid in elkaar zat.
De Verlichting: iedereen is gelijk (10-15 minuten) - slide 26-31
Als man van de Verlichting heeft ook de rijke ondernemer Pieter Teyler belangstelling voor kunst en wetenschap. Hij verzamelt munten, tekeningen en boeken, zoals meer mensen van zijn stand.
Tijdens de Verlichting vinden steeds meer mensen dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, man èn vrouw, van burger tot adel, van welk geloof dan ook.
Teyler onderstreept deze nieuwe waarden met zijn nalatenschap van 2 miljoen Nederlandse guldens (vergelijkbaar met 80 miljoen euro nu), die hij bestemt voor het bevorderen van onderzoek naar godsdienst en het stimuleren van kunst en wetenschappen. Teylers Museum is het oudste museum van Nederland.
Afsluiting (5 minuten) - slide 32-34
Tot slot zien de leerlingen welke personen bij welke musea horen. Alle musea bieden lesprogramma's voor het voortgezet onderwijs aan. Kom eens met de klas op bezoek bij Rijksmuseum Boerhaave, het Eise Eisinga Planetarium en Teylers Museum!