In het symfonieorkest!

• Muziek, Kunstzinnige oriëntatie
• Basisschool
• Groep 5,6

Introduction

Leerlingen maken kennis met vier instrumentgroepen uit het orkest, ontdekken hoe alle verschillende instrumenten geluid maken en waar ze in het orkest zitten. Leerlingen kunnen vier instrumentgroepen uit het orkest benoemen en herkennen aan de hand van geluidsfragmenten (strijkers, houtblazers, koperblazers en slagwerk). Leerlingen kunnen minimaal vier instrumenten uit elk instrumentengroep benoemen en de manier waarop ze geluid maken. Leerlingen kunnen aangeven waar welk instrument zich in het orkest bevindt. Leerlingen kunnen in kleine groepjes experimenteren met geluid en hun bevindingen presenteren aan klasgenoten.

Instructions

Benodigdheden:

• Werkblad behorende bij les + schaar om de instrumenten uit te knippen.
• A3 Poster met orkestopstelling

Voor de experimenten: 

• het liefst een instrument (gitaar of viool) en anders een schoenendoos met visdraad/elastiek en een schaar, 
• het liefst het riet van een hobo of fagot (te koop bij muziekwinkel) of kopstuk van een dwarsfluit. 
• En flesjes van verschillende grootte met water erin, 
• het liefst een mondstuk (bijv. van een trompet) en anders een vuvuzela of speelgoed-trompet, 
• het liefst een xylofoon, klokkenspel of marimba en trommels van verschillende grootte en een paar stokken.
• Liefst ook verschillende stokken (harde of zachte, houten of metalen).

Aan het einde van de les kunnen de leerlingen:

• De leerling kent de namen en speelwijzen van het schoolinstrumentarium en die van het pop- en (Westerse) klassieke instrumentarium.
• De leerling kan vier instrumentgroepen uit het orkest benoemen en herkennen aan de hand van geluidsfragmenten (strijkers, houtblazers, koperblazers en slagwerk).
• De leerling kan (binnen een inspirerende werkvorm) met aandacht luisteren naar muziek van buiten zijn belevingswereld.
• De leerling kan gericht luisteren naar muziek uit verschillende tijden, stijlen en culturen, en kan daarin de klank-, vorm- en betekenisaspecten herkennen en benoemen.

Extra uitleg:

U kunt deze les goed koppelen aan een natuurkunde les over geluid. 

In het symfonieorkest!

Les 3

Tip!

Klik op het notitie-icoontje rechtsonder de volgende slides voor een korte lesuitleg.

Strijkinstrumenten: bij deze groep horen de viool, de altviool, de cello en de contrabas. Al deze instrumenten hebben nagenoeg dezelfde vorm: een houten kast met een steel aan de bovenkant waarover snaren gespannen zijn. Ze worden bespeeld met een strijkstok.

Houten blaasinstrumenten: bij deze groep horen de dwarsfluit, de hobo, de klarinet en de fagot. Al deze instrumenten bestaan uit een rechte buis met kleppen daarop. Door het mondstuk (bij elk instrument verschillend) bovenaan de buis wordt de lucht geblazen waardoor het instrument gaat klinken. De kleppen dienen om verschillende tonen te kunnen spelen.

Koperen blaasinstrumenten: bij deze groep horen de trompet, de hoorn, de trombone en de tuba. Al deze instrumenten bestaan uit een lange metalen buis die in veel bochten is gelegd. De lucht wordt in het instrument geblazen door het mondstuk aan het begin van de buis.

Slagwerk: bij deze groepen horen o.a. de kleine en grote trom, de bekkens, de triangel, de tamboerijn, het klokkenspel en de pauken. Al deze instrumenten worden tot klinken gebracht door erop te slaan.

Toelichting slide 6

Sleep het juiste fragment naar de juiste instrumentgroep.

Hoe maak je geluid op een klarinet?

Toelichting slide 7 t/m 9

De leerlingen hebben alle instrumenten uit het orkest een keer gezien en gehoord. Kunnen zij bedenken op welke manieren je geluid uit een instrument kunt krijgen? Bijvoorbeeld bij een klarinet? (door erin te blazen) en bij een viool? (door de snaren te strijken met een strijkstok of te tokkelen met je vingers) En de pauken? (door met stokken op het vel te slaan). 

Hoe maak je geluid op een viool?

Hoe maak je geluid op de pauken?

Zoek je groep!

Op je kaartje staat een instrument. Dit instrument behoort tot een van de drie instrumentgroepen uit een symfonieorkest: de strijkinstrumenten, de blaasinstrumenten en het slagwerk. Kunnen jullie de drie groepen bij elkaar vinden?

Toelichting dia 10

Er zijn drie groepen instrumenten in het orkest: strijkinstrumenten, blaasinstrumenten en slagwerk instrumenten. 

• Geef alle leerlingen een kaartje met een instrument erop (van het werkblad, zorg dat er van elke groep ongeveer evenveel instrumenten worden gekopieerd en uitgeknipt). 
• Geef hen de opdracht om klasgenoten op te zoeken die een zelfde soort instrument hebben; een strijkinstrument, blaasinstrument of slagwerkinstrument. 
• Extra moeilijkheid: ze mogen elkaars kaarten niet zien en niet praten. Ze mogen alleen naar elkaar gebaren (strijken, blazen of trommelgebaren). Hoe snel kunnen de leerlingen de juiste drie groepen maken?

De piano en de harp

Twee instrumenten zijn lastig in te delen; de harp en de piano. Zij mogen bij het groepje van strijkinstrumenten staan. Een harp of piano bespeel je niet met een strijkstok, waarom mogen ze dan toch bij dat groepje?

Toelichting slide 11

Voer met de leerlingen een klassengesprek over in welke instrumentengroep de piano en de harp behoren.

(antwoord: het zijn snaarinstrumenten en violen hebben ook snaren, dus zijn ze zowel strijkinstrumenten als snaarinstrumenten). 

Zie je het instrument op je kaartje in het orkest? Hang dan jouw kaartje op de juiste plek op de poster.

Hang de poster van het lege orkest op zodat de leerlingen de kaartjes er in kunnen hangen.

Wat is mijn plek?

Toelichting slide 13

Laat één leerling de dirigent op de juiste plek tekenen. 

Waarom zitten de pauken, het slagwerk en de koperblazers achterin het orkest?

Toelichting slide 14

Vraag de leerlingen waarom de pauken, het slagwerk en de koperblazers achterin het orkest zitten.

Waarom zitten de musici altijd op dezelfde plek?

Toelichting slide 15

Vraag de leerlingen waarom iedere musicus altijd op dezelfde plek zit.

Strijkinstrumenten

Kunnen jullie uitzoeken hoe je geluid kan maken met deze materialen?

Wat trilt er? Wat gebeurt er met het geluid als je de snaar korter of langer maakt?

Toelichting slide 16 t/m 19

• Bij de vorige opdracht zijn er drie grote groepen ontstaan. Verdeel de blazersgroep in een houtblazersgroep (dwarsfluit, hobo, klarinet en fagot) en een koperblazersgroep (trompet, trombone, tuba, hoorn). 
• Zorg dat er drie- of viertallen van alle groepen ontstaan. 
• Geef elk viertal de bijbehorende middelen voor het experiment + een werkblad

Koperblazers

Kunnen jullie uitzoeken hoe je met deze materialen geluid maakt? Wat trilt er? Wat gebeurt er als je heel hard of zachtjes blaast?

Houtblazers

Kunnen jullie uitzoeken hoe je geluid kunt maken met deze materialen?Wat trilt er? Wat gebeurt er met het geluid als je over een kleine of grote fles blaast wanneer je meer of minder water in het flesje doet?

Slagwerk

Kunnen jullie uitzoeken hoe je met deze materialen geluid maakt?

Wat trilt er? Welk geluid vind je het mooist? Welke tonen zijn hoger? Van kleine staafjes, grote staafjes, kleine of grote trommels? 

Hoe wordt de trilling gemaakt?

Strijkinstrumenten

Toelichting slide 20 t/m 23

Als alle groepjes klaar zijn met hun experimenten, bespreek dan klassikaal hun bevindingen. Laat uit elk groepje één leerling demonstreren hoe de trilling wordt gemaakt bij hun instrumentgroep.

Hoe wordt de trilling gemaakt?

Koperblazers

Hoe wordt de trilling gemaakt?

Houtblazers

Hoe wordt de trilling gemaakt?

Slagwerk