4.4 Nederlands-Indië wordt Indonesië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 3,4

Historisch Overzicht 

vanaf 1848

De Tweede Wereldoorlog

 (1939-1945)

4. Nederlands-Indië wordt Indonesië

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen op welke manier Indonesië onafhankelijk werd en hoe Nederland hiermee omging.

Opkomend nationalisme

• Sommige Indonesiërs gingen in Nederland studeren....en leren daar over vrijheid en democratie
  

=> Gevolg: ontstaan nationalisme in Nederlands-Indië

• Let op: Ook in andere kolonies ontstaat nationalisme!

Zo ook in India, een Britse kolonie, daar leidde Mahatma Gandhi de onafhankelijkheidsstrijd van de nationalisten. 

Voor de nationalisten in Indonesië een groot voorbeeld voor hun strijd.

Hoe gaat Nederland om met het opkomend nationalisme?

• Gematigde nationalisten mogen meepraten in de Volksraad (1918)

• Voorlopig geen onafhankelijkheid (“Duurt nog wel een paar honderd jaar voordat de Indiers daar klaar voor zijn”)

• De Volksraad stelt niet veel voor: mag alleen advies geven aan de regering.
  

De gevolgen...

• Radicalisering: geen samenwerking meer met de Nederlanders.

• (Gewapende) strijd voor onafhankelijkheid, bijvoorbeeld met een opstand.

Reactie Nederland

• Indonesische nationalistische  partijen worden verboden.

• Indonesische leiders worden gevangen gezet : Soekarno en Hatta.

• Alleen gematigde groepen werden toegestaan.

Nederlands-Indie bezet

• De strijd tussen Nederland en Japan duurde van januari tot maart 1942.

• Veel Nederlanders worden gevangen gezet in de interneringskampen (Jappenkampen)

• Soekarno en Hatta worden vrijgelaten en gaan met Japanners samenwerken.

Jappenkampen

Interneringskampen in het door Japan bezette Nederlands-Indië

Leven in de Jappenkampen (1)

• Het zijn kampen voor zowel krijgsgevangenen als burgers; mannen en vrouwen
  
• Lijfstraffen
  
• Honger (men eet bubur atji: "stijfselpap")
  
• Dwangarbeid (zoals bijvoorbeeld werken aan de beruchte Dodenspoorlijn: Birmaspoorlijn)

Leven in de Jappenkampen (2)

• Slechte hygiëne en huisvesting
  

• Ziekte (dysentrie = zware diarree)

• Gedwongen prostitutie  (Troostmeisjes)

• Ongeveer 25.000 Nederlanders komen om in de Jappenkampen

Honger

Slechte hygiëne en huisvesting

Capitulatie van Japan

15 augustus 1945

Let op: deze foto is van 2 september 1945 

(officiële ondertekening)

Soekarno roept 

de onafhankelijk uit

17 augustus 1945

Chaos

• Nederlanders zitten nog in de kampen

• Er is geen Nederlands leger in de buurt.

• Japans leger moet toezicht houden op de orde

• Pedoema’s (nationalistische jongeren) beheersen de straten.

Bersiap-periode

• najaar 1945-voorjaar 1946

• Gezagsvaccuüm: onduidelijk wie écht de macht heeft, daardoor kunnen pedoema's hun gang gaan (zonder dat er wordt ingegrepen)

• Zeer gewelddadige periode met duizenden slachtoffers (vooral Nederlanders en pro-Nederlandse groepen)

En nu...?

• Engelsen zijn wel  in de buurt, maar hebben geen zin in nieuwe oorlog: Nederland moet het zelf maar oplossen.

• Nederland wil de onafhankelijke Republiek Indonsia helemaal niet erkennen.
  
• Nederlander wil niet praten met Soekarno (Hij wordt gezien als een verrader en opstandeling)

Akkoord van Linggadjati 1946

• Wapenstilstand tussen Nederland en de opstandelingen,

• Nederland spreekt af de Republiek Indonesië op Java, Sumatra en Madoera te erkennen.

• Oprichting Verenigde Staten van Indonesië (met Nederland in een unie): de koningin is staatshoofd.

Het Akkoord van Linggadjati mislukt

• Zowel Nederland als Indonesië zijn er eigenlijk niet gelukkig met deze afspraken
  
• Nederland past akkoord (via de Tweede Kamer) eenzijdig aan.
  
• In Indonesië laait het geweld weer op.
  
• Nederland zegt het verdrag op 20 juli 1947 op.

DEKOLOINISATIE

1e Politionele actie 

(juli 1947-januari 1948)

• Operatie Product (Agresi 1): doel is het herstellen van het Nederlandse gezag.

• Bewuste keuze voor de naam 'politionele' actie en niet voor het woord 'militair', of 'oorlog'.

• Militair een succes, politiek niet: Republiek bleef bestaan en er kwam veel kritiek uit het buitenland.

Tweede  Politionele actie 

(december 1948-januari 1949)

• Operatie Kraai (Agresi 2) Doel is het: vernietigen van de Republiek Indonesië en leiders gevangen nemen.

• Nederland wilde snel afrekenen met onrust in Nederlands-Indië: kostte teveel geld
  
• Ook nu weer, militair gezien een succes (let op: op grote schaal zijn oorlogsmisdaden begaan!!!!!!)

Indonesië wordt onafhankelijk

• Grote druk op Nederland vanuit de wereld: Verenigde Staten dreigen met het stopzetten van het Marshallplan.
  
• Nieuwe onderhandelingen: Indonesië zal onafhankelijk worden.
  
• Soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949.

Republiek Indonesia

• Relatie met Nederland blijft echter moeilijk: 
• veel discussies over o.a.: de Molukken, mensenrechten en ontwikkelingshulp.

Begrippen uit deze les

• nationalisme
• Akkoord van Linggadjati
• politionele acties
• Soevereiniteitsoverdracht
• Bersiap

Personen uit deze les

• Soekarno
• Hatta

Jaartallen uit deze les

• 15 augustus 1945: capitulatie van Japan
  
• 17 augustus 1945: Soekarno roept de onafhankelijk uit

• najaar 1945-voorjaar 1946: Bersiap-periode
• 1946: Akkoord van Linggadjati
• juli 1947-januari 1948: 1e Politionele actie 
• december 1948-januari 1949: 2e Politionele actie 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen