P2 Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Nederland en Indonesië

§1.2 Een winstgevende kolonie

A De koloniale samenleving

B Het cultuurstelsel

Wat gaan we doen deze les? 

§1.1 Herhalen

Uitleg §1.2 A+B

Zelfstandig werken

 

Wat haalden de VOC vanuit Indonesië naar Nederland? 

Sleep de juiste plaatjes naar de VOC

VOC

De VOC had een aantal rechten.
Wat was geen recht van de VOC?

1. De VOC mocht oorlog voeren en forten bouwen
2. De VOC mocht verdragen sluiten
3. De VOC mocht Nederland besturen .
4. De VOC mocht als enige handel drijven met Azië

Wat is modern imperialisme?

1. Europese inspanningen om ervoor te zorgen dat de bevolking van de koloniën welvarend zou worden.
2. Europese machtsuitbreiding in Azië en Afrika na 1870, waardoor grote koloniale rijken ontstonden.
3. Europese ontdekkingsreizen in de 17de eeuw, met als doel de relatie tussen Europa & Azië te verbeteren.
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Welke 3 zinnen zijn juist?

Juist

Onjuist

De VOC werd in 1602 opgericht.

De VOC handelde met Portugal en Spanje.

Alleen de VOC mocht in Indië handelen.

De VOC zorgde voor grote welvaart.

Zet de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde

De eerste Nederlanders komen aan in Oost-Indië

(Oost-)Indië krijgt de naam Nederlands-Indië

De VOC gaat failliet

Nederland verovert eilanden tijdens het modern imperialisme

 Leerdoelen/Bouwstenen §1.2

• Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven.
• Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft.
• Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders.

Begrippen: Racisme, indo's, 

A De koloniale samenleving

De Nederlanders

De samenleving in Nederlands-Indië was erg ongelijk

• Nederlanders: tot 1880 waren het voornamelijk mannen. De 'witte mannen' leefden vaak gescheiden van de inheemse bevolking. De Nederlanders waren rijk en hadden veel bedienden. 
• Vanaf 1880 kwamen er steeds meer Nederlandse vrouwen naar Nederlands-Indië. zij deden aan liefdadigheid. 
• 
  

Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven.

De Indo's en slaven

Indo's > kinderen uit een relatie tussen een Nederlander en een inheemse vrouw Er was veel racisme (=idee dat er verschillende mensenrassen zijn en dat het ene ras beter is dan het andere)  Indo's met een lichte huidskleur hadden daardoor vaak een hogere status.

Slaven > ook in Nederlands-Indië was slavernij. Het waren Afrikanen, Indiërs en Chinezen. Zij werkten op plantages of in de haven.  In 1860 werd de slavernij afgeschaft, maar toch werd er daarna nog veel met slaven gewerkt.

Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven.

B Het cultuurstelsel

Het cultuurstelsel

 (1830-1870)

• Doel > Indië moet weer winstgevend voor Nederland worden.

• Economisch systeem op Java waar boeren cultuurproducten verbouwen voor Nederland.
• Producten worden verkocht door de Nederlandse Handels Maatschappij (NHM)

• Door de opbrengst is Nederland een modern land worden.

Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft.

Hoe werkt het cultuurstelsel? 

• Boeren moeten 1/5 deel van hun land verbouwen met voor de Nederlanders interessante producten: koffie, thee, suiker  en indigo 
  

• Boeren krijgen hiervoor plantloon
• Regenten kregen cultuurprocenten > hoe harder ze de boeren lieten werken, hoe meer zij verdienden...

Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft.

Hoe werkt het cultuurstelsel? 

• En de boeren moesten 66 dagen werken voor de Nederlanders (herendiensten), bijvoorbeeld wegen, kanalen en spoorwegen aanleggen

• De inheelmse vorsten (Regenten) krijgen cultuurprocenten. Hoe meer hun boeren leveren, hoe meer cultuurprocenten voor de vorsten.

Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft.

Gevolgen voor Nederland

• Indië is binnen paar jaar weer winstgevend voor Nederland.
  

• De infrastructuur (= wegen, kanalen en spoorwegen) in Nederland  zijn vrijwel geheel betaald met dit batig slot (=winst van cultuurstelsel) 

Positieve gevolgen Nederlands-Indië 

• Verbetering van de infrastructuur op het eiland

• Ontstaan van een geldeconomie

Negatieve gevolgen voor in Indische bevolking

• Herendiensten waren erg  zwaar.

• Vaak meer dan 66 dagen herendiensten.
• Cultuurproducten waren arbeidsintensieve producten > boeren hadden niet genoeg tijd eigen voedsel te verbouwen > hongersnood 

• Plantloon was te  laag om voedsel van te kopen. 

Kritiek op het cultuurstelsel

• Door het populaire boek van Eduard Douwes Dekker (Multatuli) met de titel: Max Havelaar. Hierin werd de onderdrukking van de inheemse bevolking beschreven
• Vanuit het liberalisme > politieke stroming die vrijheid voor burgers belangrijk vindt. Dwang, wetten en regels wordt gezien als bemoeienis van de overheid. Liberalen willen een vrije economie met de vrijheid om bedrijven op te richten.

Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft.

Aan de slag

Verplicht

Lezen pagina 16 en 18

Maken: 1, 2, 4, 5 en 6 

Keuze

Oefen met Quizlet

Maak test jezelf op Memo Online

§1.2 Een winstgevende kolonie

C  Ondernemers en contractarbeiders

Wat gaan we doen deze les? 

Herhalen

Uitleg §1.2C

Zelfstandig werken

Herhalen §1.1 en 1.2

 

Hoe groot was het percentage dat de boeren van hun land moesten gebruiken voor het cultuurstelsel?

1. 20%
2. 30%
3. 40%
4. 50%

Welke producten werden tijdens het cultuurstelsel verbouwd?

1. koffie, thee en indigo
2. specerijen, tabak en indigo
3. koffie, thee en specerijen
4. tabak, koffie en zout

Welk bedrijf was verantwoordelijk voor het verhandelen van de cultuurproducten?

1. VOC
2. HMA
3. VED
4. NHM

Wat is GEEN gevolg van het cultuurstelsel voor de Javaanse boeren?

1. Boeren moesten vaak de beste grond afstaan voor bebouwing van cultuurproducten
2. Sommige regenten eisten ook nog een belasting van de boeren voor hun eigen luxeleven
3. Boeren konden er vrijwillig voor kiezen 1/5 deel van hun land te bebouwen voor de NHM
4. Boeren konden minder rijst verbouwen en daardoor ontstonden hongersnoden

Waarom betrokken de Nederlandse bestuurders de Indonesische adel bij het bestuur van Java?

1. Omdat de Indonesische adel bij de verkiezingen inspraak eiste in het bestuur
2. Omdat de Indische bevolking beter luisterde naar hun eigen vorsten
3. Omdat de Nederlandse bestuurders zich hielden aan een oud verdrag
4. Omdat de liberalen dit een vorm van gelijkheid vonden.

Liberalen staan voor persoonlijke vrijheid > het cultuurstelsel leek op slavernij en dwangarbeid. Dat moest anders....

Liberalen staan ook voor een vrije economie. Na 1870 kregen ondernemers het voor het zeggen. 

Nederland pakt zijn macht over steeds grotere delen van Ned-Ind

Ondernemers en contractarbeiders

🏵

🌴

🌴

🌴

🕳

🌴

🕳

🛢

🛢

🛢

Koffie

☕️

⚽️

🌴

🍚

🍚

🍚

🍚

🖇

🖇

🚬

🌴

🚬

Goud

🏵

🌴

🛢

🌴

🌴

☕️

🛢

🌴

🍭

🏵

🏵

☕️

Palmolie

🌴

Tabak

🚬

Aardolie

🛢

Suikerriet

🍭

Kolen

🕳

Rubber

⚽️

Rijst

🍚

Tin

🖇

Thee

🍵

🍵

🍵

Ondernemers en contractarbeiders

1870: Afschaffing cultuurstelsel

• Grote NL landbouwbedrijven trekken naar 

Nederlands-Indië

• Vrije arbeid ingevoerd wordt = loonarbeiders uit 

plaatselijke bevolking

Contractarbeiders

• Om genoeg arbeiders te hebben kwamen er contractarbeiders uit o.a. China
  
• Kregen voorschot op loon en verdienden heel weinig > konden voorschot niet terug betalen
• Bleven vaak heel lang op de plantages

Je kunt uitleggen wa de vrije economie betekende voor de ondernemers en de contractarbeiders

Boeren   

De afschaffing van het cultuurstelsel was voor de boeren geen oplossing 

De komst van de ondernemers leidde tot geen enkele verbetering. Veel boeren gingen failliet en kwamen in loondienst > systeem van vrije arbeid  

Ze moesten hard werken voor weinig geld. 

Leven van de contractarbeiders 

• Contractarbeiders (koelies) werkten keihard voor een laag loon. Huisvesting was slecht. Voedsel was er onvoldoende.

• Koelies werden slecht behandeld (lijfstraffen) en het sterftecijfer was hoog. 

• Opstanden werden hard neergeslagen, koelies waren rechteloos en 'eigendom' van de eigenaar.

Aan de slag

§2 Een winsgevende kolonie

Verplicht

Lezen pagina 20

Maken:  9 en 11 

Keuze

Oefen met Quizlet

Kijk uitlegfilmpjes in deze les

Maak test jezelf op Memo Online

De Memory game is een werkvorm waarbij leerlingen actief informatie uit hun geheugen ophalen, waardoor deze informatie zich sterker in het geheugen nestelt en minder snel wordt vergeten. Dit sluit aan bij de leerstrategie retrieval practice (zie bijvoorbeeld: https://leer.tips/tip/retrieval-practice/). Je kunt het vragengrid ook als formatieve toets inzetten.

Met dit vragengrid kun je snel checken hoeveel de leerlingen hebben onthouden en begrepen van paragraaf 1.1. Laat de leerlingen de antwoorden altijd opschrijven. Alleen dan kun je in de nabespreking makkelijk feedback geven.