Psychologie les 6

• maatschappelijke zorg
• MBO
• Studiejaar 2

Verdedigings-mechanismen

Psychologie

Leerjaar 2 - Semester 2 - Les 6

Inhoud van de les

• Terugblik naar vorige week: spanning, stress en burn-out
• Wat zijn de verdedigingsmechanismen?
• Hoe kun je als MZ’er het beste reageren op een verdedigingsmechanisme?
  
• Afsluiting

PERIODEPLANNNG EN TOETSING

Lesweek 1: Crisissituaties​

Lesweek 2: Traumaverwerking ​

Lesweek 3 & 4: Begeleiden bij reacties op een crisissituatie 

Lesweek 5: Burn-out​

Lesweek 6: Verdedigingsmechanismen​ <= vandaag​

Lesweek 7: Omgaan met verwardheid & omgaan met boosheid​ en Omgaan met eigen emoties​

Lesweek 8: Kennistoets lesweek 1 t/m 7 + boek communicatie

Terugblik: de symptomen van een burn-out 

Kun je het volgende benoemen:

1.) twee lichamelijke symptomen van een burn-out

2.) twee psychische symptomen van een burn-out

Noem twee lichamelijke symptomen van een burn-out

Noem twee psychische symptomen van een burn-out

Psychisch:

1.) Overmatig piekeren

2.) Niet kunnen ontspannen

3.) Prikkelbaarheid

4.) Somberheid

5.) Huilbuien

6.) Lusteloosheid7.) Angstklachten

8.) Vergeetachtigheid

9.) Slechte concentratie

10.)Schuldgevoelens

De volgende symptomen kun je herkennen:

Lichamelijk:

1.) Extreme vermoeidheid

2.) Slaapproblemen

3.) Hoofdpijn

4.) Maagpijn

5.) Darmklachten

6.) Duizeligheid

Psychisch:

1.) Overmatig piekeren

2.) Niet kunnen ontspannen

3.) Prikkelbaarheid

4.) Somberheid

5.) Huilbuien

6.) Lusteloosheid

7.) Angstklachten

8.) Vergeetachtigheid

9.) Slechte concentratie

10.)Schuldgevoelens

DE DEFINITIE VAN EEN VERDEDIGINGSMECHANISME

‘’Een onbewuste tactiek(gedrag) om de moeilijkheid van een crisissituatie tegen te gaan.’’ 

Een afweermechanisme is een (onbewuste) wijze van beschermen tegen te heftige emoties.

5 verdedigingsmechanismen

1.) Ontkenning

2.) Regressie

3.) Projectie

4.) Rationalisering

5.) Verdringen

Ontkenning

Wanneer iemand in een crisissituatie de realiteit ‘ontkent’. Dit kan gaan over feiten, maar ook over emoties: denk bijvoorbeeld aan zinnen zoals ‘dat heb ik niet gezegd’ of ‘ik heb het niet druk’.

Hoe te reageren:

Vermijd discussies, geef de persoon de tijd om de realiteit zelf in te zien.

Ontkennen is niet hetzelfde als liegen!

Voorbeelden ontkenning

We geven niet toe dat er een probleem is. We denken dingen als: ik houd ervan om veel te drinken en soms houd ik daar een kater aan over, maar ik drink niet te veel. 

Of: ik heb behoorlijk wat geld uitgegeven, maar niet meer dan andere mensen; ik zou niet zeggen dat ik financieel onverantwoordelijk ben. 

Regressie

Bij een regressie valt men terug in kinderlijk gedrag. Tijdens een crisissituatie kan men bijvoorbeeld stampen met zijn haar voeten of buiten proportioneel in huilen uitbarsten’.

Hoe te reageren: 

Bewaak je grenzen en spreek uit welk gedrag wenselijk/effectiever is.

Voorbeeld regressie

Een driftbui is een typisch regressief verdedigingsmechanisme. In plaats van een oplossing te vinden voor een probleem, probeert men (volgens de logica van het kind) het probleem op te lossen door boos te worden.

Projectie

Projectie vindt plaats wanneer wij bij een ander iets van onszelf herkennen. Hierdoor reageer je emotioneler op deze crisissituatie dan normaal gesproken. Projectie is het probleem naar iets of iemand anders schuiven.

Hoe te reageren: 

Stuur aan op zelfreflectie op zijn/haar projectieve gedrag, om het inzicht te geven dat dit gedrag niet passend is in deze (nieuwe) situatie

De kunst om wat anders de schuld te geven!

Voorbeelden projectie

• Niet goed functioneren op het werk ligt aan je chef, aan je collega’s of aan de computer. 
• Verliezen in de sport ligt aan het veld, de scheidsrechter, de temperatuur van het biljart, de muziek, de irritante tegenstander of zelfs aan een hoogst opmerkelijke constatering dat je veel “pech” hebt gehad.

Rationalisering

Bij rationalisering verklaart men zijn/haar gedrag door dit gedrag te systematiseren. ‘Iedereen reageer op deze manier, dus dan mag ik ook zo reageren’. Hiermee legt men de schuld buiten zichzelf. Als iemand door verstandelijk en bewust redeneren tot een rechtvaardiging van zijn acties probeert te komen  

Hoe te begeleiden:

Wijs de persoon op zijn/haar eigen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van het getoonde gedrag

Voorbeelden rationalisering

Een typische vorm van rationalisering is het bagatelliseren van dingen die we niet hebben maar heimelijk wel zouden willen. 

Na te zijn afgewezen voor een baan zal een rationaliserend persoon zeggen: ‘Het was een saai bedrijf’ of ‘Ik wilde die baan eigenlijk toch niet’.

Verdringen

Wanneer een persoon ‘verdringt’ dan onderdrukt hij/zij stressvolle herinneringen naar het onderbewuste van onze hersenen. Dit heeft als gevolg dat deze wellicht traumatische ervaringen nog steeds een rol spelen in alledaagse situaties, maar dat de oorzaak hiervan niet zichtbaar is

Hoe te begeleiden:

Therapeutische begeleiding is noodzakelijk om de onderdrukte herinnering te ‘herbeleven’ en deze te verwerken.

Voorbeeld verdringen

• Een persoon zegt dat hij het nooit erg gevonden heeft om met Kerstmis alleen te zijn, waarbij dit ook echt geloofd wordt. Pijnlijke dingen uit het verleden vergeten is een veel voorkomende vorm van verdringing.
•  De persoon weigert de realiteit te erkennen van een traumatische gebeurtenis of een gebeurtenis die veel leed heeft veroorzaakt. 

Omgaan met cliënten met verdedigingsmechanismen

• Verdedigingsmechanismen niet versterken
  
• Laat de cliënt het tempo bepalen
  
• Rem emoties niet af
  
• Inschakelen van deskundige psychische hulp
  

Even oefenen!

Wat is projectie?

1. Overschreeuwen van je gevoel.
2. Gevoelens die je zelf hebt toeschrijven aan een ander.
3. Doen alsof er niets gebeurd is.
4. Terugvallen op een lager niveau van functioneren

Lisa 6 jaar heeft een zusje gekregen en begint weer in haar bed te plassen. Van welk mechanisme is hier sprake?

1. Regressie
2. Rationalisatie
3. Projectie
4. Verdringing

Piet is net afgewezen voor zijn sollicitatie. Piet zegt daarna dat hij het ook een saai bedrijf vond. Van wel afweermechanisme is hier sprake?

1. Ontkenning
2. Projectie
3. Rationalisatie
4. Regressie

Een student die niet slaagt voor zijn examen, kan zeggen dat het examen of de examinator niet eerlijk was.

1. Rationalisatie
2. Projectie
3. Ontkenning
4. Regressie

Een man die niet in staat is om een innige langdurige relatie met een vrouw op te bouwen, kan zeggen dat alle vrouwen ontrouw zijn.

1. Ontkenning
2. Projectie
3. Rationalisering
4. Regressie

Een werknemer die geldt steelt van het bedrijf, kan zeggen dat het concern toch heel groot is en er geen schade van zal ondervinden.

1. Ontkenning
2. Projectie
3. Rationalisatie
4. Verdringing

Welke verdedigingsmechanisme zien we bij de volgende filmpjes?

www.gids.tv

Welke verdedigingsmechanisme zet de actrice in?

1. Ontkenning
2. Verdringing
3. Projectie
4. Rationalisatie

Welke verdedigingsmechanisme zet onze Premier in?

1. Ontkenning
2. Verdringing
3. Projectie
4. Rationalisatie

Afsluiting

Hebben jullie nog vragen?

Begrijpen jullie de verschillende verdedigingsmechanisme?

Wat vonden jullie van deze les?

Tot volgende week!