Intimiteit en seksualiteit in de zorg

• Verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Intimiteit en seksualiteit in de zorg

Intimiteit  

Intense gevoelens die je niet altijd kunt uitleggen 

Het kan er zijn bij knuffelen of vrijen, maar ook bij samen lachen, huilen, praten, dichtbij elkaar zitten of kijken naar een film. 

Je bent heel vertrouwd met iemand.

Wat is seksualiteit?

• Seksuele gevoelens, wensen en verlangens
• Vrijen, masturberen, erotiek of geslachtsgemeenschap

Kennisplein Zorg voor Beter. (2020b, juli 8). Wat is intimiteit en seksualiteit bij ouderen? Zorg voor Beter. https://www.zorgvoorbeter.nl/seksualiteit/wat-is-seksualiteit-bij-ouderen

Ziektebeelden en seksualiteit

Door verschillende ziektebeelden verandert seksualiteit of wordt het zelfs onmogelijk. 

- Door onderbreking in het ruggenmerg, (dwarslaesie)

- Neurologische defecten (MS), waardoor seksuele prikkels de hersenen niet meer bereiken. 

- Pijn, vermoeidheid, vergroeiingen of incontinentie.

- Medicatie kan ook het verlangen en zin hebben in seks verlagen. 

Intimiteit en ongewenste intimiteit volgens de theorie.

Als verzorgende kom je vaak in de intieme zone van de zorgvrager. Andersom kan het ook gebeuren dat een zorgvrager of een collega te dichtbij jou komt. Intimiteit betekent voor iedereen wat anders. Voor de meeste mensen is intimiteit belangrijk en iets wat je deelt met de mensen die je vertrouwt

Wat zijn jouw grenzen?

Waar liggen jouw grenzen als het gaat om intimiteit, lichamelijkheid en seksualiteit van cliënten?

Hoe kun je omgaan met

Seksueel getinte opmerkingen van cliënten

Ongewenste aanrakingen door cliënten?

Manieren waarop seksualiteit bij ouderen in het verpleeghuis tot uiting kan komen

• Dagdromen, fantaseren, herinneringen ophalen
• Romantische of erotische boeken lezen, porno bekijken
• Complimenten geven, flirterige opmerkingen maken
  
• Knuffelen, aanraken, nabijheid zoeken
  
• Strelen, kussen
  
• Vrijen, masturberen
  

* Terwijl ik de penis/vagina was van mijn ZV, zegt hij/zij : "wat lekker, zeg"

* Zuster/broeder gaat u ook mee onder de douche?

* Een mannelijke ZV masturbeert in de woonkamer

* Een ZV vraagt of je nog even bij hem op bed komt zitten

* In de thuiszorg zegt een ZV dat hij zijn overleden vrouw zo mist, je biedt een luisterend oor en voordat je het weet vertelt hij uitgebreid aan je hoe hun seksleven was

Wie bepaalt of een intimiteit ongewenst is?

1. Jijzelf
2. Afhankelijk van het ziektebeeld van de ZV
3. Je leidinggevende
4. A en B zijn goed

Vormen van intimiteit en ongewenste intimiteit.

• Jij bepaalt zelf of een intimiteit gewenst of ongewenst is. 
• Wat voor de één meevalt kan voor de ander als erg/vervelend ervaren worden. 

Als verzorgende is het belangrijk dat je naar jou eigen houding kijkt wanneer het aankomt op dit thema, hierbij spelen jouw eigen waarden en normen een rol. Stel jezelf de volgende vragen;

- wat vind ik normaal en wat niet?

- welke betekenis heeft intimiteit voor mij?

-waar is bij mij de grens wanneer zorgvragers (en collega's) mij aanraken? 

Hoe ga je hier nou mee om?

• Geef op tijd je grenzen aan.
• Actief verzet; benoem dat jij het gedrag niet accepteert
• Zoek de fout niet bij jezelf; zoek steun en advies
• Meld het probleem op tijd

Seks koffer van Archipel

De ‘seks koffer’ Van Zorggroep Archipel is daadwerkelijk een koffertje, gevuld met informatie over het hulpaanbod op het terrein van seksualiteit, de richtlijn voor seksualiteit van Archipel, een set van kaartjes met stellingen die je als team kunt bespreken en posters van ouderen die naakt knuffelen. Ook zitten er concrete vragen in waarmee je het gesprek met de cliënt kunt openen. Daarnaast bevat de seks koffer informatie over ziektebeelden en welke seks speeltjes daar het best bij passen, want ziekten kunnen de lustbeleving en -uitvoering beïnvloeden.

De band met een cliënt kan erg intiem worden. Dat is prima zolang

1. De teamleider hiermee akkoord gaat
2. Het de professionaliteit niet in de weg staat
3. De cliënt het geen probleem vindt
4. Met andere cliënten een even goede band is

In de zorg kan de band met een cliënt ook intiem worden. Met de ene cliënt heb je meer dan met de ander en het is onmogelijk om je gevoelens helemaal uit te zetten. Dat is geen probleem zolang de intimiteit de de professionaliteit niet in de weg staat.

Hoeveel procent van de mannen tussen de 70 en 80 jaar hebben nog geslachtsgemeenschap?

1. 21%
2. 54%
3. 85%
4. 90%

Discriminatie op het gebied van seksualiteit  

Antidiscriminatiewet: Er mag niet gediscrimineerd worden op grond van leeftijd, seksuele geaardheid of handicap. 

Dit gebeurt wel: 

- Niet geven van noodzakelijke informatie 

- Niet begeleiden of het niet zien van seksuele noden. 

- Medicamenteus onderdrukken van seksuele behoeften. 

De meeste ouderen hebben geen behoefte meer aan seks.

1. Waar
2. Niet waar

Wat kan een probleem zijn voor 'roze (homoseksuele) ouderen'?

1. Ze hebben meer behoefte aan seks
2. Ze durven niet over seks te praten

Wat kan een probleem zijn voor 'roze (homoseksuele) ouderen'?

1. Ze hebben meer behoefte aan seks
2. Ze durven niet over seks te praten

Andere redenen waarom mensen met een beperking geen seksualiteit beleven.

- Negeren van het onderwerp door ouders / verzorgers 

- Onvoldoende mogelijkheid om seksualiteit te ontdekken

- Aantrekkelijkheid van het lichaam

- Schaamtegevoelens van de persoon.

- Mensen met een verstandelijke beperking: 

       o Minder mogelijkheden en vaardigheden om effectief te communiceren

       o Decorumverlies: wat kan wel en wat kan niet in bepaalde situaties.

Taak van een seksueel dienstverlener

- Bevorderen van de kwaliteit van leven

- Relationele - en seksuele vaardigheden aanleren (levend-leermethode) 

- Corrigerend doel bij grensoverschrijdend gedrag. 

- Nieuwe belevingen aanbieden 

- Zelfvertrouwen van de zorgvrager terugwinnen.