Inspirerend, verbindend en nieuwsgierig
Een leven lang leren

Tijdvak 7 vwo

7.1  De eeuw van de Verlichting
1 / 38
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 5,6

This lesson contains 38 slides, with interactive quizzes, text slides and 1 video.

Items in this lesson

7.1  De eeuw van de Verlichting

Slide 1 - Slide

kenmerkende aspecten
Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

Voortbestaan van het ancien regime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)


Slide 2 - Slide

Ancien Régime
Het oude bestuur 
Standenmaatschappij:
1. geestelijkheid
2. adel
3. burgers en boeren                                                        betaalden alle 
                                                                                                    belasingen

Slide 3 - Slide

Denken over de samenleving
De wetenschappelijke revolutie bracht veel nieuwe kennis, tot stand gekomen door systematisch onderzoek en logisch redeneren op het gebied van mensen, natuur en de wereld. Het is een voortborduren op het Humanisme uit de 16e eeuw.

Slide 4 - Slide

Wat wordt bedoeld met de 'ratio'?
En wat met 'empirisme'?

Slide 5 - Open question

Filosofen
* Het bestuderen van de mens en de samenleving
* veel vragen: waarom heeft de koning zoveel macht, waarom is er ongelijkheid en heeft de kerk zoveel regels?
* traditionele antwoorden verwezen naar religie en traditie
maar:
* Er kan een betere en eerlijkere samenleving worden ontwikkeld: rationeel optimisme

Slide 6 - Slide

Verlichte Filosofen
* dachten na over een rechtvaardigere samenleving
* alle mensen zouden altijd natuurlijke rechten moeten hebben, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting
* een aantal verlicht filosofen:

Slide 7 - Slide

Montesquieu
Absolutisme leidt tot onderdrukking
Het gezag moet gescheiden zijn over 
drie machten (driemachtenleer)
- Wetgevende macht
- Uitvoerende macht
- Rechterlijke macht

Slide 8 - Slide

Voltaire
Kritiek op de Katholieke kerk, die volgens hem bijgeloof en intolerantie verspreidden. Hij geloofde in God, maar hij geloofde dat God niet meer actief was in de wereld (want wonderen bestonden niet, tegen natuurwetten). 
Het beste machtssysteem was volgens Voltaire verlicht absolutisme. Dat houdt in dat een koning, die verlicht denkt, goede beslissingen neemt voor het volk, omdat het volk te dom zou zijn om zelf beslissingen te nemen.

Slide 9 - Slide

John Locke
Macht van koningen en regeringen komt niet van God

Maar van de burgers

Mensenrechten:
Veiligheid, leven, vrijheid, bezit

Slide 10 - Slide

Jean-Jacques Rousseau
Volkssoevereiniteit:  het volk  heeft de  hoogste macht
Sociaal contract



Slide 11 - Slide

Verspreiding Verlichte ideeën
- in Frankrijk kwam het volk in contact met de ideeën door:
- brieven
- publicaties (tijdschriften, boeken)
- discussies in koffiehuizen en vooral in salons
Salons
Een literaire salon is een sociaal-literaire bijeenkomst waarbij verschillende schrijvers, dichters, filosofen en kunstenaars elkaar regelmatig ontmoeten om zaken op het gebied van literatuur, poëzie, filosofie en soms nog andere kunsten en politiek te bespreken. Deze bijeenkomsten werden met name georganiseerd door de edelen.
De Encyclopedie van Diderot werd het boegbeeld van de Verlichting in Frankrijk in de 18e eeuw. De eerste 28 delen zijn in Frankrijk gepubliceerd tussen 1751 en 1772.

In de encylopedie staan allerlei gebieden van kennis op wetenschappelijk bescheven. Bijvoorbeeld planten, voertuigen ect.

Slide 12 - Slide

Wat zijn de belangrijkste ideeën van
deze verlichte filosofen?
Schrijf zoveel mogelijk op

Slide 13 - Mind map

verlicht absolutisme
'eerste dienaar van de 
staat'
'niet regeren door het volk
maar voor het volk'

Slide 14 - Slide

 Frederik II de Grote van Pruisen
  • poging van vorsten om absolutisme te continueren en verlicht denken te implementeren.
  • o.a. Frederik II de Grote van Pruisen 
  • - Voltaire aan het hof 
  • - afschaffen lijfstraffen
  • - verbeteren onderwijs
  • - introductie aardappel
  • - godsdienstige verdraagzaamheid 
  • 'Niets door het volk, alles voor het volk'
  • wel bleef lijfeigenschap bestaan

Slide 15 - Slide

Wat houdt verlicht absolutisme in?
A
Het volk had geen inspraak in het bestuur, maar de vorst zorgde wel voor zijn volk.
B
De vorst werd afgezet.
C
De vorst heeft geen macht meer.
D
Er is een gekozen volksvertegenwoordiging aan de macht.

Slide 16 - Quiz

Catharina de Grote van Rusland liet een museum bouwen in Moskou. Waarom is dit een voorbeeld van verlicht absolutisme?

Slide 17 - Open question

7.2 Slavernij in de koloniën

Slide 18 - Slide

kenmerkende aspecten
Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel en de opkomst van het abolitionisme


Slide 19 - Slide

De suikerplantages van Suriname
  • Suriname werd veroverd op de Engelsen door Zeeuwen en Hollanders. 
  • De Staten- Generaal zorgden voor soldaten die de belangen van de plantagehouders verdedigden.
  • Deze soldaten traden op bij opstanden en bij aanvallen op de plantages.
  • Door de jaren ontstond in Suriname een gemengde samenleving van Europeanen, slaven, vrije zwarten, mensen van gemengde afkomst (mulatten) en Indianen.
  • Ook vrije zwarten en mulatten kochten slaven, waardoor slavernij een wijdverbreid verschijnsel was.

Slide 20 - Slide

Slide 21 - Slide

Welke argumenten gebruikten Europeanen om de slavernij goed te praten?

Slide 22 - Open question

Abolitionisten
Bij het Verlichte denken past geen slavernij
Engeland:    1807 afschaffen slavenhandel
                         1833 afschaffen slavernij
Nederland:  1814 afschaffen slavenhandel
                         1863 afschaffen slavernij

Slide 23 - Slide

Door de afschaffing van de slavenhandel kregen de bestaande slaven een beter leven. Leg uit.

Slide 24 - Open question

7.3 Verlichte ideeën

Slide 25 - Slide

kenmerkende aspecten
De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap

Slide 26 - Slide

de Amerikaanse Revolutie
In 1750 hadden de Britten aan de oostkust van Amerika 13 koloniën. Frankrijk had er ook gebieden dus bij een oorlog tussen deze twee werd er in Amerika ook gevochten...
Oorlog kost geld               dus extra belastingen:
* sugar act
* stamp act
Amerikanen boos: No taxation without representation!

Slide 27 - Slide

Slide 28 - Video

1776 onafhankelijkheidsverklaring
1783 Verenigde Staten van Amerika
1787 Constitution (trias politica)

Slide 29 - Slide

de Franse Revolutie

Frankrijk:
absolute vorst Lodewijk XVI en drie standen:
1. de geestelijkheid
2. de adel
3. de burgers en boeren
De schatkist was leeg dus hogere belastingen voor de derde stand 

Slide 30 - Slide

Letterlijk: het oude bestuur
Bestuurssysteem van voor de Franse Revolutie, waarbij de vorst veel macht heeft en er standen zijn met eigen voorrechten. 
Dit is Voltaire. De franse Verlichter die wegens zijn ideeën wordt verbannen uit Frankrijk. Zijn ideeën zijn namelijk bedreigend voor de vorst (Lodewijk XVI) van Frankrijk
verbeelding van het Ancien Regime; de derde stand wordt door de eerste en tweede stand gebruikt. De derde stand draagt alle lasten.

Slide 31 - Slide

Welke ideeën van Voltaire waren bedreigend voor Lodewijk XVI?

Slide 32 - Open question

Slide 33 - Link

De Bataafse revolutie
Ook onvrede in de Nederlandse Republiek:
- de regenten hadden te veel macht
- de stadhouder (Willem V) mat zich koninklijke trekjes aan

Patriotten kwamen in opstand, maar moesten vluchtten naar Frankrijk. In 1795 veroverde het Franse revolutionaire leger samen met de patriotten de Republiek

Slide 34 - Slide

  • Dit werd de Bataafse revolutie genoemd!
  • Regenten droegen de macht over aan revolutionaire burgers, Willem V vluchtte. 
  • Er werd een verklaring van de rechten van de mens afgekondigd en de Staten-Generaal werd opgeheven en er werd een Parlement gekozen via algemeen kiesrecht, de Nationale Vergadering
  • Geen echte onafhankelijkheid: de Fransen controleerden het bestuur

Slide 35 - Slide

Napoleon
De Franse generaal Napoleon pleegt een staatsgreep en wordt zo de sterke leider van Frankrijk. Hij laat zich in 1804 tot keizer kronen en wordt alleenheerser, maar:
- de grondwet bleef
- hij zorgde voor eenheid in de rechtspraak 
- modernisering van het bestuur
In de Bataafse republiek wordt zijn broer Lodewijk koning
1815 Slag bij Waterloo

Slide 36 - Slide

Sleep de gebeurtenissen naar het juiste jaartal 
1789
1793
1799
1804
1812
1789
Napoleon gaat naar Rusland
Lodewijk XVI roept SG bijeen
Napoleon kroont zichzelf tot keizer
Napoleon pleegt een staatsgreep
Bestorming van de bastille
Executie van LOdewijk XVI 

Slide 37 - Drag question

Congres van Wenen
1815
Bijeenkomst van een aantal Europese landen in Wenen, na de overwinning op Napoleon, waar gesproken werd over de toekomst van Europa.
  • Landen grenzend aan Frankrijk moesten sterker worden (Het Koninkrijk der Nederlanden, Willem I)
  • Restauratie: terugkeer van vorstenhuizen die vóór Napoleon aan de macht waren.
  • Vorsten beloofden elkaar te helpen om revoluties te bestrijden

Slide 38 - Slide