Werkwoordspelling mavo-havo

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1-4

Werkwoordspelling

Werkwoordspelling

                                                                                     Zak met regels: 'Graaien maar!'

Dat was toch met het kofschip?

'Ik doe gewoon wat het mooiste staat.'

Iets met 'lopen'.

Er zijn twee soorten werkwoorden:

sterke en zwakke werkwoorden

Sterke werkwoorden

Sterke werkwoorden veranderen in de verleden tijd van klank.

Ze zijn dus zo sterk, dat ze zichzelf veranderen kunnen.

Bijvoorbeeld:

lopen

liepen

De 'o' verandert in een 'ie' in de verleden tijd.

Sterke werkwoorden zijn dus een soort transformers! 

Zwakke werkwoorden

Zwakke werkwoorden zijn de losers van de werkwoorden. 

Hun klank blijft hetzelfde in de verleden tijd.

Bijvoorbeeld:

werk

werkte

Je blijft in de verleden tijd een 'e' horen.

Zwakke werkwoorden zijn de losers onder de werkwoorden.

Sterk

Zwak

Er zijn drie vragen die je moet stellen om te weten welke regels je moet gebruiken. Schrijf ze in de juiste volgorde onder elkaar.

Uitleg werkwoordspelling

Soms worden de regels net iets anders uitgelegd. De begrippen stam en ik-vorm worden door elkaar gebruikt alsof ze hetzelfde zijn. Vaak staat er  bij de uitleg van de persoonsvorm tegenwoordige tijd dat je bij de hij-vorm de stam+t moet gebruiken. Ik geef de voorkeur aan de ik-vorm+t.

Wat is het verschil tussen de stam en de ik-vorm?

Geef een voorbeeld van het verschil tussen de stam en de ik-vorm van een werkwoord.

Waarom maakt het niet uit welk woord je gebruikt? (uit voorgaande dia)

Ezelsbruggetje

't Taxikofschip is dus een woordje dat bedacht is, zodat jij makkelijk kunt onthouden op welke letters een stam van een werkwoord moet eindigen om op -te of -t (bij voltooid deelwoord) te eindigen. 

Herhaling: drie vragen

Voordat je bepaalt welke regels je moet gebruiken voor het spellen van een werkwoord, moet je eerst drie vragen stellen:

1. Is het de PV? Is het antwoord ja, dan ga je verder naar vraag 2.

2. Staat de zin in de tegenwoordige of verleden tijd?

3. Welke vorm moet ik maken? (ik-vorm, hij-vorm, wij-vorm)

PV tt 

Het antwoord op vraag 1 is: ja, het is de persoonsvorm.

Het antwoord op vraag 2 is: de zin staat in de tegenwoordige tijd.

ik-vorm

ik-vorm+t

wij-vorm (infinitief)

Voorbeeld:

ik werk             word

hij werkt            wordt 

wij werken        worden

D-werkwoorden

D-werkwoorden eindigen in de stam op een d.

Denk maar aan: worden, vinden, antwoorden, landen enz.

Er zit geen verschil tussen 'normale' werkwoorden en werkwoorden die in de stam op een 'd' eindigen. Beide werkwoorden eindigen bij de hij-vorm op een 't'.

Ezelsbruggetje

Sommige leerlingen vullen het werkwoord 'lopen' in i.p.v. een d-werkwoord. Op die manier hoor je of je een -d of een -t moet gebruiken.

ik loop - ik word

hij loopt - hij antwoordt

PV vt

Het antwoord op vraag 1 is: ja, het is de persoonsvorm.

Het antwoord op vraag 2 is: de zin staat in de verleden tijd.

ik                                                  ik-vorm+te/de

hij/zij/jij                                     ik-vorm+te/de

             wij                                        ik-vorm+ten/den

Voorbeeld:

ik werkte/hij werkten/wij werkten

PV VT

Soms ontstaat er een dubbele -d of een dubbele -t.

Dit ligt aan de letter waarop de ik-vorm eindigt.

werk - werkten 

hechten - hechtte(n)

antwoord - antwoordde(n)

Dit gebeurt alleen bij de PV VT!

't Taxikofschip

Kun je bij de PV vt niet horen of je -te of -de gebruikt?

Gebruik dan 't taxikofschip (of 't ex-kofschip of 't sexy fokschaap)

Is het mixte of mixde?

De stam van mixen eindigt op een 'x', die zit in 't taxikofschip, dus dan gebruik je 'te': mixte.

Filmpje

In het komende filmpje wordt 't taxikofschip nog een keertje uitgelegd. Maar de uitleg gaat niet over de PV vt, maar over het voltooid deelwoord. Bij de regels van zowel de PV vt als het voltooid deelwoord kun je namelijk 't taxikofschip gebruiken.

Voltooid deelwoord

Een voltooid deelwoord kun je herkennen aan de volgende zaken:

1. Ze beginnen met -ge, -be, -ver, -ont.

2. Ze staan meestal aan het einde van een zin.

Voltooid deelwoord

Ook bij een voltooid deelwoord kun je 't taxikofschip gebruiken.

Soms is dit nodig, maar er is een snellere manier:

maak het woord langer!

gebeurd - gebeurde (Ik hoor een -d, dus schrijf een -d)

gekocht - gekochte (Ik hoor een -t, dus schrijf een -t)

ontvoerd - ontvoerde (Ik hoor een -d, dus schrijf een -d)

Waar gaat het soms mis?

Soms is het lastig het verschil te zien tussen de PVtt en het voltooid deelwoord. Daarom is het ook zo belangrijk eerst vast te stellen welke regel je moet gebruiken. Dit doe je door te beginnen met de drie vragen waarmee we de les begonnen.

Kijk naar de volgende voorbeelden:

a. Hij gelooft mij niet.

b. Hij heeft me nooit geloofd.

a. De engerd ontvoert het meisje.

b. Het meisje werd door de engerd ontvoerd.

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Soms wordt een voltooid deelwoord gebruikt als bijvoeglijk naamwoord. 

het huis is gekocht - het gekochte huis

de schutting is geschilderd - de geschilderde schutting

In dit geval schrijf je het woord ZO KORT MOGELIJK. Hier kan dus NOOIT een dubbele -d of een dubbele -t ontstaan, zoals bij de PV vt.

Uitspraak

Je komt alleen een dubbele -t of -d tegen bij het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord  wanneer dat nodig is voor een juiste uitspraak. 

De uitgeputte zwerver.

Het geredde paard

Maken:

Spelling hf. 1, opdracht 10, blz. 37

Spelling hf. 2, opdracht 10, blz. 71

Spelling hf. 3, opdracht 9, blz. 105

0