Tijdvak 6 vwo

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

6.1 Over zeeën en oceanen

kenmerkende aspecten

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

De moedernegotie

* veel veeteelt, weinig graan in het westen van de Nederlanden

* Oostzeegebied graanleverancier

* moeder van alle handel

* stapelmarkt Amsterdam

            

Waarom kon Amsterdam uitgroeien tot de belangrijkste handelsstad van Europa?

de VOC

Winsten uit de moedernegotie werden geïnvesteerd in handelscompagnieën naar Azië (specerijen)

Problemen:  vreselijk duur

                           gevaarlijk

                           concurrentie zorgde voor hoge inkoopprijzen en 

                           lage verkoopprijzen

Oplossing: de oprichting van de VOC in 1602

Verklaar waar het gezegde "dat is peperduur" vandaan komt

De VOC kreeg van de Republiek het handelsmonopolie op Azië. Wat wordt daarmee bedoeld?

de VOC en de WIC

* handelsmonopolie

* handelsovereenkomsten

* kaperbrieven

In 1621 werd de WIC opgericht voor de handel met West-Afrika en Amerika:

trans-Atlantische driehoekshandel 

Wat is "Kaapvaart"?

1. Hetzelfde als piraterij
2. Piraterij maar dan met toestemming van de Republiek
3. De tussenstop van VOC-schepen bij Kaap de Goede Hoop
4. De zeeroute langs Kaap Hoorn naar Indië

0

Jaloerse buurlanden

* Welvaart steeg enorm in de Republiek

* Act of Navigation 1651

* Mercantilisme in Frankrijk

6.2  Om de macht

kenmerkende aspecten

Het streven van vorsten naar absolute macht

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

0

stadhouder en raadspensionaris

Stadhouder: opperbevel-

hebber van het Staatse 

leger

Raadspensionaris: woord-

voerder van gewest 

Holland (en dus machtig)

Staatsgezinden 

Johan van Oldenbarnevelt

* vrede met Spanje

* beter voor de handel

1609 Twaalfjarig bestand

*gematigd calvinistisch 

* steden mochten zelf soldaten inhuren tegen boze oranjegezinden

Oranjegezinden 

Maurits van Oranje

* oorlog tegen Spanje

* verdienen: oorlogsproducten

1609 Twaalfjarig Bestand

* orthodox calvinistisch 

 * opperbevelhebber dus ondermijning gezag:

Van Oldenbarnevelt wordt veroordeeld voor landverraad

0

Het bestuur van de hele Republiek was ...

1. De gewestelijke Staten
2. De stadhouder
3. De Staten-Generaal
4. De raadspensionaris

Wat hoort niet bij de raadspensionaris?

1. adviseur van de Staten Generaal
2. gewest Holland
3. legeraanvoerder
4. contacten onderhouden met buitenland

Vrede van Munster

Alle Europese staten (ook Spanje) erkennen de Republiek als een soevereine staat.

Na 1650 werd er geen nieuwe Stadhouder benoemd

Wat bedoelen we met een soevereine staat?

Waarom is er volgens jou na 1650 geen nieuwe stadhouder benoemd?

Rampjaar 1672

* Afgunst bij Frankrijk en Engeland 

* Ze verklaren samen met de bisdommen Munster en Keulen de oorlog aan de Republiek in 1672

* De vloot van de Republiek olv Michiel De Ruyter behaalde overwinningen

* Het landleger was minder succesvol (geen stadhouder)

* Raadspensionaris Johan de Witt kreeg de schuld (bezuinigd op het leger)

* Hij wordt samen met zijn broer Cornelis door een woedende menigte Oranjegezinden gelyncht en deels opgegeten....

* Willem III wordt tot stadhouder benoemd

* Oorlog voeren kost geld, de Gouden Eeuw was voorbij

Sleep de naam naar de juiste persoon

Johan de Witt

(raads-pensionaris)

Hugo de Groot

(rechtsgeleerde)

Michiel de Ruyter

(zeeheld)

Willem III

van Oranje

(stadhouder)

Absolutisme in Frankrijk

Lodewijk XIV had de absolute macht in Frankrijk:

- centralisatie van het bestuur

- Staten Generaal werden niet meer opgeroepen

- Droit Divin

- één geloof (katholiek), Franse calvinisten (Hugenoten)          vluchtten naar de Republiek

- mercantilisme

Glorious Revolution

* Magna Carta van 1215

* Koning Jacobus II katholiek, merendeel onderdanen      Anglicaans

* 1688 Stadhouder Willem III (getrouwd met dochter van Jacobus) valt Engeland binnen

* Constitutionele monarchie (Bill of Rights)

6.3 Wetenschap en kunst

kenmerkende aspecten

De wetenschappelijke revolutie

De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Wetenschappelijke revolutie

16e eeuw: Copernicus (aarde draait om de zon)

17e eeuw: Galilei (bewijzen dat de aarde om de zon draait)

                      Antonie van Leeuwenhoek (microscoop, bacteriën)

                      Christiaan Huygens (slingeruurwerk)

 Uitnodiging  voor de Académie Royale des Sciences van Lodewijk XIV (de Zonnekoning)

 Wetenschappelijk Revolutie!

Filosofen

Hugo de Groot

-  Jurist, 15 jaar

- De Jure Belli ac Pacis (basis voor modern volkenrecht)

- humaniteit gaat voor soevereiniteit

Baruch Spinoza

- democratie, tolerantie en vrijheid

- God is natuur

Waarom wilde Lodewijk XIV een groot instituut oprichten met wetenschappers en kunstenaars?

Burgerkunst

Schilders hadden veel werk in de Gouden eeuw. Hoe kwam dat?