Les 1 Grondrechten

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 3

De rechtstaat

1. Grondrechten

Wat ga je doen vandaag

Aan het einde van de les weet je...

• Wat grondrechten zijn
• Wanneer ze zijn ontstaan.

Aan het einde van de les kun je...

• benoemen waar de grondrechten uit bestaan
• wat jou grondrechten zijn

Planning

• Online lesdag bespreken
• Nieuwsquiz 
• Start burgerschap rechtstaat: grondrechten 

Lesdag 

9.00 - 10.00 Burgerschap

10.15 Rekenen

11.15 LOB opdracht

Hoofstuk 4 zelfbeeldverslag

Nieuws quizzzzz

Ga naar kahoot.it

Thema Rechtstaat

Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burger heel belangrijk zijn. Bovendien geniet de burger bescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen medeburgers én tegen de overheid.

Grondrecht

Hoofdstuk deze les is grondrecht.

Wat weten jullie al over het grondrecht?

Of welke grondrechten ken je al?

Grondrechten

Dit zijn rechten die burgers de vrijheid geven om zonder bemoeienis van de overheid te leven. 

vrijheid van meningsuiting

recht op privacy

kiesrecht

recht op gelijke behandeling

Grondrechten

In hoofdstuk 1 van de Grondwet staan de grondrechten. Dit zijn rechten die burgers de vrijheid geven om zonder bemoeienis van de overheid te leven. Ook bevat de Grondwet de rechten om deel te nemen aan de samenleving en de politiek. Voorbeelden van grondrechten zijn:

• vrijheid van meningsuiting;
• recht op privacy;
• kiesrecht;
• recht op gelijke behandeling.

Bron: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/grondwet

Geschiedenis van de grondwet

Grondwet filmpje (wat krijg je te horen)

29 maart 1814

474 notabelen bij een in Amsterdam om een nieuw grondwet ontwerp te maken. Willem de 1e is akkoord en wordt soeverein Vorst

1840 Willem de II is koning.

Het is een tijd waarin burgers overal in europa strijden voor mee vrijheid en mensenrechten. De macht van de koningshuizen ligt onder vuur.

1848

Er breken revoluties uit in Frankrijk, Oostenrijk, Hongarije en Zweden. Koning Willem II wil een revolutie in Nederland voorkomen en vraagt een commissie een mee liberale grondwet te ontwerpen.

Thorbecke komt met ingrijpende aanpassingen

 De koning is niet langer verantwoordelijk

 Maar de ministers

 De tweede kamer krijgt meer invloed en wordt gekozen

De moderne democratie krijgt hier vorm.

1887 

tegen de wil van koning Willem III wordt het kiesrecht uitgebreid.

Pacificatie jaar 1917

Er vindt een uitruil plaatst van belangrijke politieke eisen tussen de 3 grootste politieke stromingen: socialisten, liberalen en de conventionele.

In de grondwet verandert het volgende:

- Al het onderwijs wordt gefinancieerd door de overheid: openbaar onderwijs en onderwijs met een geloofsovertuiging.

- Het kiesrecht wordt uitgebreid: mannen boven de 23 jaar mogen nu ook stemmen

- Er komt een nieuw kiesstelsel.

1983 worden er belangrijke grondrechten toegevoegd:

- Discriminatieverbod

- Sociale grondrechten

Klassieke grondrechten

burgelijke en politieke rechten

• Kiesrecht
• Vrijheid van meningsuiting
• Recht op privacy
• Godsdienst vrijheid
• Discriminatieverbod 

Sociale grondrechten

Economische, sociale en culturele rechten

• Recht op huisvesting
• Sociale zekerheid
• Gezondheidszorg
• Onderwijs

Bron: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/grondwet 

Sociale grondrechten zijn meestal niet afdwingbaar bij de rechter, maar klassieke grondrechten wel. Zo kan een burger een kort geding aanspannen als een gemeente zonder goede redenen een demonstratie wil verbieden.

In een rechtsstaat maken rechters de wetten

1. Juist
2. Onjuist

Onjuist; dit doet de overheid. 

In de 2e kamer komt een wetsvoorstel binnen. Als ze hier akkoord zijn moet het nog aangenomen worden door de eerste kamer. 

In een rechtsstaat mag je kritiek hebben op de overheid

1. Juist
2. Onjuist

Dit heeft te maken met: vrijheid van meningsuiting.

Je mag zeggen wat je vindt. 

In een rechtsstaat moeten ministers zich ook aan de wet houden

1. Juist
2. Onjuist

Juist; wanneer een minister zich niet aan een wet houdt kan hij ter verantwoording worden geroepen in de tweede kamer. 

Scheiding der machten

De wetgevende macht: de regering en Staten generaal (eerste en tweede kamer.

De uitvoerende macht: de regering 

De rechterlijke macht: de rechters (en het Openbaar Ministerie in Nederland)

De machten hebben ieder hun eigen bevoegdheden en zelfstandigheid. Bovendien is er geen macht die hiërarchisch duidelijk boven de andere machten staat. Al deze machten afzonderlijk hebben ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de burger verantwoordelijkheden door middel van ingebouwde controlemechanismen.

De uitvoerende macht is verantwoording schuldig aan de wetgevende macht, de wetgevende macht is vervolgens verantwoording verschuldigd aan de burgers. De burgers hebben invloed op de wetgevende macht door middel van verkiezingen.

De rechterlijke macht controleert vervolgens de uitvoering van wetten en regelgeving, en arbitreert bij conflicten tussen de machten. 

De macht van de overheid is begrensd, ook zij moeten zich namelijk aan de wetten houden.

Grondrecht in perken?

De verschillende vrijheden en rechten zijn niet absoluut: een burger kan niet onbeperkt zijn gang gaan.

Geen absolute vrijheid

De verschillende vrijheden en rechten zijn niet absoluut: een burger kan niet onbeperkt zijn gang gaan. 

Er bestaat bijvoorbeeld vrijheid van godsdienst, maar dat betekent niet dat een burger overal en altijd zijn geloof vrij kan uitoefenen. Die vrijheid kan worden beperkt als er bijvoorbeeld sprake is van verstoring van de openbare orde. Bij een aantal artikelen in de grondwet staat dan ook: ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’. Dat betekent dat een beperking van een grondrecht door de overheid soms mogelijk is. Dit moet dan wel in een aparte wet worden geregeld.

Bron: https://prodemos.nl/kennis-en-debat/publicaties/informatie-over-politiek/wat-is-een-rechtsstaat/grondrechten/

Botsende grondrechten

De vrijheid van meningsuiting en het discriminatieverbod

trouwambtenaar die weigert een homoseksueel stel te trouwen

In een situatie waarbij de grondrechten botsen met elkaar is het aan de rechter om hier uiteindelijk uitspraak over te doen.

Opdrachten maken

Ga naar studiemeter -> Burgerschap en klik op kies online

Klik op Thema 3 - de rechtsstaat

Maak alle oefeningen uit les 1 grondrechten