Schoolblocks
Schoolblocks creates future-proof educational materials for schools.
Visit the website
menu
Voortgezet onderwijs
Praktijkonderwijs
Primair onderwijs
Docenten
Search
About
lesson plan

Algemene docentenhandleiding DG pro

Ready to use this lesson plan? Use the button below to save a copy of this lesson plan in your account. After doing so, you will be able to modify the lessons as you wish.

Digitale geletterdheid - praktijkonderwijs - leerjaar 1,2 en 3 - Schoolblocks

Inhoudsopgave

  1. De methode
  2. Leerlijn
  3. Opbouw hoofdstukken
  4. Jaarplanning
  5. Didactiek
  6. De les voorbereiden
  7. Tijdens de les
  8. Beoordeling en certificaten
  9. Visie methode 
  10. Informatie digitale geletterdheid en kerndoelen

De methode

De methode ‘Digitale Geletterdheid’ van Schoolblocks is een doorlopende en samenhangende leerlijn voor klas 1, 2 en 3 van het praktijkonderwijs. De methode is gebaseerd op de (concept)kerndoelen digitale geletterdheid gepubliceerd door SLO. In deze methode worden alle onderwerpen van digitale geletterdheid in de klas behandeld. Op deze manier bereid je leerlingen voor om zich bewust en bekwaam in de digitale wereld te begeven.  

Leerlijn

De leerlijn is gebaseerd op de drie domeinen van digitale geletterdheid die door SLO zijn vastgesteld. Aan de kleur van het hoofdstuk is te zien onder welk domein het hoofdstuk valt.
  • Domein A (blauw): Praktische kennis & vaardigheden.
  • Domein B (paars): Ontwerpen en maken.
  • Domein C (geel): Wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en de samenleving.
De domeinen bestaan uit verschillende kerndoelen. De lessen in deze methode zijn steeds gekoppeld aan een of twee kerndoelen. In ieder leerjaar komen de negen (concept)kerndoelen aan bod. In het bestand ‘Verantwoording kerndoelen Digitale Geletterdheid pro’ staan alle lessen per domein en kerndoel uitgeschreven. 

De leerlijn is ook doorlopend binnen de hoofdstukken. De leerlingen werken in een aantal lessen naar de eindopdracht toe. De eindopdracht kan als beoordeling worden ingezet.

Opbouw hoofdstukken

Alle leerjaren bestaan uit acht hoofdstukken. De hoofdstukken kunnen op chronologische volgorde gegeven worden, maar het is ook mogelijk een volgorde te hanteren die aansluit bij het curriculum van de school. Ieder hoofdstuk heeft een vaste opbouw:
Twee of drie reguliere lessen
Een les met de eindopdracht 
Een quiz over het hoofdstuk
Een optionele extra les.

Zie hieronder een voorbeeld van hoe het hoofdstuk online met elkaar omgaan eruitziet:
Les 1: Welke media gebruik je?
Les 2: Online omgangsvormen
Les 3: Online ervaringen
Les 4: Eindopdracht - Klassenposter
Quiz: Online met elkaar omgaan
Extra les: Online pesten

Wij raden aan de reguliere lessen en de les met de eindopdracht achtereenvolgens te geven. De lessen zijn opgebouwd volgens een logische volgorde waarbij voorkennis uit de eerdere lessen van belang is om de daaropvolgende les goed te kunnen begrijpen. De quiz en extra les zijn optioneel, passend bij de behoefte van de school. Voor een overzicht van de hoofdstukken en lessen, klik op de link.

Jaarplanning

In dit document is een voorbeeld van de jaarplanning terug te vinden. Er is een jaarplanning opgesteld voor alle leerjaren. Het wel of niet volgen van de jaarplanning is afhankelijk van de aanpak en visie van de school en hun opgestelde curriculum. De jaarplanning kan naar eigen inzicht worden aangepast. 

Didactiek

Alle lessen zijn opgebouwd volgens dezelfde didactiek. De didactiek bestaat uit vier fasen binnen de les:
  1. Start: In deze lesfase wordt een openingsvraag om de voorkennis van de leerlingen te activeren. Vervolgens worden de leerdoelen en lesfases toegelicht.
  2. Uitleg: In deze lesfase worden de concepten onderwezen en wordt de kennis van de leerlingen verdiept. De docent onderwijst in deze lesfase ook het belang van het leerdoel. De theorie sluit vaak af met een checkvraag om de theorie met de leerlingen in te oefenen en de kennis van de leerlingen te toetsen.
  3. Aan de slag: In deze lesfase gaan de leerlingen zelfstandig aan de slag met de geleerde kennis en passen zij deze toe in een praktische opdracht. De docent kan ervoor kiezen om enkele leerlingen verlengde instructie te geven door de theorie te herhalen of door rond te lopen.
  4. Nabespreking: In deze lesfase kijken de leerlingen terug op de les met behulp van een reflectieve vraag.
Zowel de leerlijn van het hoofdstuk als de lessen zelf zijn opgebouwd volgens het backward design. Het backward design is een aanpak waarbij je begint met de bepaling van het einddoel en vervolgens terugwerkt naar de stappen die leerlingen moeten zetten om dit einddoel te bereiken. Hieronder is een voorbeeld te zien van het backward design van hoofdstuk 5, waarin leerlingen leren programmeren.

De les voorbereiden

De lessen zijn kant-en-klaar en daarom gemakkelijk te gebruiken. Als docent kun je een aantal dingen doen om de les voor te bereiden:
  • Bekijk de uitleg van de les in de handleiding
  • Bekijk de les in LessonUp.
  • Bepaal of je de les klassikaal, zelfstandig of in een combinatie aanbiedt. In het volgende kopje wordt dit toegelicht.
  • Zet de werkbladen in de ELO of print de werkbladen uit. De werkbladen zijn in Google Documenten of in Microsoft Word te bewerken. De leerlingen kunnen ook zelf bij de werkbladen in de les, door op de link te klikken en de werkbladen vervolgens te downloaden.

Tijdens de les

De les geeft de mogelijkheid voor de docent om te kiezen welke rol deze aanneemt. Afhankelijk van de les kun je als leerkracht bepalen of je een meer sturende, begeleidende of een combinatie van beide rollen wilt aannemen. Een les over veilige online omgangsvormen vergt een andere rol van een docent dan een les over het maken van Google-presentatie of PowerPoint. In LessonUp kun je als docent bepalen of je de les klassikaal wilt geven of wilt uitdelen zodat de leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen. Een combinatie van beide is ook mogelijk. Hieronder worden de opties nog verder uitgelegd:
  • Klassikaal: De docent behandelt de vragen klassikaal, gaat groepsdiscussies aan en laat de leerlingen in groepjes overleggen. Hierbij heeft de docent een meer sturende rol.
  • Zelfstandig: De docent zet de les klaar en de leerlingen doorlopen zelfstandig de vragen. Hierbij heeft de docent een meer begeleidende rol.
  • Een combinatie: De docent heeft de les klaargezet voor de leerlingen. De les start klassikaal en de leerlingen gaan zelfstandig verder.

Beoordeling en certificaten

De lessen kunnen worden beoordeeld met behulp van de eindopdracht en/of de quiz. Het is aan de school of de docent om hierin een keuze te maken. De normering van de eindopdracht en de quiz kan naar wens worden aangepast. In de docentenhandleiding wordt steeds een aanbeveling gedaan.
 
Eindopdracht
Na de reguliere lessen volgt de les met de eindopdracht. In deze opdracht komen de kennis en vaardigheden terug die leerlingen in de eerdere lessen eigen hebben gemaakt. De eindopdracht kan gebruikt worden voor een portfolio, maar kan ook gebruikt worden om beoordeeld op te worden.

Quiz
De quiz bestaat uit tien tot vijftien kennis- en inzichtvragen. De quiz kan gebruikt worden om de opgedane kennis van leerlingen te toetsen. De quiz kan ook worden ingezet als toets. De normering kan naar wens worden aangepast, wij raden een normering van 80% goede antwoorden aan.

Certificaten
Per leerjaar is een certificaat gemaakt van de digitale vaardigheden die leerlingen eigen hebben gemaakt. Na afronding van een hoofdstuk kan deze op het certificaat worden aangevinkt. Zo hebben leerlingen een bewijsstuk van hun digitale vaardigheden.

Visie methode

Digitale vaardigheden spelen een steeds grotere rol in ons onderwijs, werk en op maatschappelijk niveau. Het is daarom van belang de leerlingen kennis en vaardigheden bij te brengen, zodat zij effectief leren functioneren in een steeds verder digitaliserende wereld. De leerlingen werken aan digitale competenties die essentieel zijn voor zowel hun schooltijd als latere opleiding, stage en werk. Het helpt hen om kritisch na te denken over informatie die ze online tegenkomen en biedt hen een stevige basis in digitaal werken met de belangrijkste ICT programma’s op school en daarbuiten. 
In de doorlopende leerlijn zetten we in op de rijkdommen en uitdagingen van de digitale wereld. De doorlopende leerlijn is overzichtelijk en kent een vaste structuur die de leerling en docent makkelijk zullen herkennen. Zowel voor de docent als de leerling zijn de lessen makkelijk te volgen, ook met weinig digitale kennis vooraf. De belangrijkste uitgangspunten uit de methode Digitale Geletterdheid van Schoolblocks:
  1. Dekt de kerndoelen van SLO: De lessen zijn gebaseerd op de negen kerndoelen van SLO. Na het volgen van de methode ben je ervan verzekerd dat alle onderdelen van digitale geletterdheid behandeld zijn in de klas.
  2. Actief aan de slag: De leerlingen gaan in de lessen altijd zelf aan de slag. In de theorie krijgen ze eerst de kennis aangereikt om vervolgens zelf te kunnen starten. Zo ontwikkelen de leerlingen kennis en vaardigheden die ze bij andere vakken, maar ook later in kunnen zetten.
  3. Sluit aan op de belevingswereld: De lessen zijn actueel en passend bij de interesses en ervaringen van de leerlingen. Zo zorgen we voor aansprekende lessen die de leerlingen activeren.
  4. Gebruiksvriendelijk: De doorlopende leerlijn is kant-en-klaar en makkelijk te gebruiken voor alle docenten, ook wanneer je zelf weinig ervaring hebt met digitale geletterdheid. De docenten en leerlingen worden stap-voor-stap meegenomen in overzichtelijke en duidelijke lessen.

Informatie digitale geletterdheid en kerndoelen

Leerlingen die zelfstandig, creatief en veilig kunnen werken met de enorme rijkdommen en uitdagingen die de digitale wereld te bieden heeft: dat is waar digitale geletterdheid over gaat. Het gaat hierbij om praktische kennis & vaardigheden zoals het maken van een online presentatie of een mappenstructuur in Google Drive/OneDrive maken, maar ook over maatschappelijke thema’s zoals online veiligheid en online omgangsvormen. Vanuit SLO zijn er drie domeinen met in totaal negen (concept)kerndoelen ontwikkeld die de inhoud van digitale geletterdheid in grote lijnen bepalen. Meer informatie en een overzicht van de kerndoelen per hoofdstuk is terug te vinden onder het het tweede kopje van deze algemene docentenhandleiding ‘Leerlijn’. 
Bron: Kerndoelenboekje burgerschap & digitale geletterdheid, SLO, 2024.

Meer informatie over de (concept)kerndoelen van SLO is terug te vinden in de onderstaande publicatie van SLO.