6.2 Mensenrechten in Nederland

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

Mensenrechtendilemma

Mensenrechten in Nederland

Wat leerde ik de vorige les?

• Strafbaar gedrag: overtreding en misdrijf
• Repressie en preventie

Terugblik vorige les

Wat is het verschil tussen een overtreding en een misdrijf?

Wat is het verschil tussen een overtreding en een misdrijf? 

Preventie

Maatregelen om criminaliteit te voorkomen. 

Repressie

Het hard bestraffen van criminaliteit in de vorm van gevaningsstraf, taakstraf of hoge boete.

Wat leer ik deze les?

• De vier kenmerken van een rechtsstaat
• Het verloop van een strafzaak
• De betekenis van onschuldpresumptie

Ik leer...

Wat leer ik deze les?

• De vier kenmerken van een rechtsstaat
• Het verloop van een strafzaak
• De betekenis van onschuldpresumptie
• Het verschil tussen een strafzaak en een rechtzaak

Ik leer...

Rechtsstaat

Een staat waarin recht wordt gesproken volgens wetten die van te voren zijn bepaald

De overheid staat boven de wet en
hoeft zich niet aan alle regels te
houden

De overheid staat boven de wet en hoeft zich niet aan alle regels te houden.

1. Waar
2. Niet waar

Deze stelling is onjuist, omdat wetten natuurlijk ook voor de overheid gelden. 

Ezelsbrug: 'recht' 'staat'.

'Recht' staat voor 'staat': in Nederland gaat recht ook voor de staat. 

Kenmerken rechtsstaat

1. Grondrechten
   
2. Machtenscheiding
   
3. Legaliteitsbeginsel
   
4. Onafhankelijke rechtsspraak
   

Grondrechten

In de grondwet staan grondrechten van burgers. Waaronder vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en het gelijkheidsbeginsel.

Uitleggen dat het gelijkheidsbeginsel (artikel 1) inhoudt dat iedereen gelijk is voor de wet. 

* koppeling maken met Floyd 

Terug naar de zaak van George Floyd...

Hebben de agenten rechtmatig gehandeld? 

Uitleggen dat het gelijkheidsbeginsel (artikel 1) inhoudt dat iedereen gelijk is voor de wet. 

* koppeling maken met Floyd 

https:

Bespreek de situatie van George Floyd met de leerlingen. 

Hierin komt duidelijk het gelijksheidsbeginsel naar voren. Ook agenten moeten zich aan de wet houden. 

Gelijkheidsbeginsel

Iedereen is gelijk voor de wet. 

Ook agenten...

Uitleggen dat het gelijkheidsbeginsel (artikel 1) inhoudt dat iedereen gelijk is voor de wet. 

Ook agenten moeten zich aan de wet houden en kunnen opgepakt worden en aangeklaagd worden voor doodslag. 

Machtenscheiding

Er zijn verschillende actoren met macht

Uitvoerend

(regering)

Wetgevend

(Parlement)

Rechtsprekend

(Rechters)

Ook wel: Trias Politica. Er zijn verschillende actoren met macht, zodat de overheid haar macht niet kan misbruiken.

Strafzaak

Een onderzoek waarin de rechter beoordeelt of iemand schuldig is. 

Strafzaak

Een strafzaak begint met een opening.

02:25

Op welk recht wordt de verdachte gewezen?

Op welk recht wordt de verdachte gewezen? 

Zwijgrecht

02:25

Aanklacht en ondervraging

Aanklacht: de officier van justitie leest voor van welk misdrijf de verdachte wordt beschuldigd.

Ondervraging: de rechter, de officier van justitie en de advocaat stellen vragen aan de verdachte. 

03:56

Legaliteitsbeginsel

Je bent alleen strafbaar als je wetsregels overtreedt.

Je bent alleen strafbaar als je wetsregels overtreedt. Daarom moeten wetten met de tijd mee gaan en aangepast worden.  Als iets niet in de wet staat, ben je niet strafbaar

03:56

Hoe herken je het legaliteitsbeginsel in de video?

Hoe herken je het legaliteitsbeginsel in de video? 

De rechter noemt strafbare feiten op die de verdachte heeft gepleegd. 

03:56

Verklaring

Het slachtoffer legt uit wat er gebeurd is.

13:45

Requisitoir

De officier van justitie legt uit waarom de verdachte schuldig is en eist een straf. 

15:54

Pleidooi

De advocaat van de verdachte vertelt waarom de verdachte geen of minder straf verdient. 

15:54

Onschuldpresumtie

Je bent onschuldig tot het tegendeel bewezen is.

In Nederland hoef je niet te bewijzen dat je onschuldig bent. Dit betekent dat je onschuldig bent totdat de rechter bewijst dat je schuldig bent. 

16:55

Hoe herken je de onschuldpresumptie in het pleidooi?

Hoe herken je de onschuldpresumptie in het pleidooi? 

De advocaat wijst de rechter erop dat er onvoldoende bewijs is voor mishandeling, omdat de vrouw nooit een arts heeft bezocht. Vanwege onvoldoende bewijs, kan de verdachte volgens de advocaat niet schuldig worden bevonden voor dit feit. Voor overige feiten is echter wel bewijs en daarvoor wordt hij wel schuldig bevonden. 

16:55

Laatste woord en vonnis

De verdachte mag als laatst nog iets zeggen in het proces. 

Vonnis: de rechter bepaalt of de verdachte schuldig is en welke straf hij krijgt.

Wat vind jij van de straf die meneer heeft gekregen?

Wat vind jij van de straf die meneer heeft gekregen? 

Samenvattend: strafzaak

1. Opening
2. Aanklacht
3. Ondervraging
4. Verklaring
5. Requisitoir
6. Pleidooi
7. Laatste woord
8. Vonnis

Uitleg bij de verschillende stappen: 

Opening: de rechter opent de zaak en vraagt om de persoonsgegevens van de verdachte. 

Aanklacht: de officier van justitie leest voor van welk misdrijf de verdachte wordt beschuldigd.

Ondervraging: de rechter, de officier van justitie en de advocaat stellen vragen aan de verdachte. 

Verklaring: het slachtoffer geeft een verklaring aan de rechtbank over zijn aanklacht. 

Requisitoir: de officier van justitie legt uit waarom de verdachte schuldig is en eist een straf. 

Pleidooi: de advocaat van de verdachte vertelt waarom de verdachte geen of minder straf verdient. 

Laatste woord: de verdachte mag als laatst nog iets zeggen in het proces. 

Vonnis:  de rechter bepaalt of de verdachte schuldig is en welke straf hij krijgt: gevangenisstraf, boete of taakstraf

Waarom is het belangrijk dat wetten voortdurend worden aangepast?

Waarom is het belangrijk dat wetten voortdurend worden aangepast?

Mensen zijn alleen strafbaar voor datgene wat in de wet staat. Onze samenleving verandert en mede door technologische ontwikkelingen kunnen mensen op nieuwe manieren schade aan anderen toebrengen. Het is belangrijk dat de wetten aangepast worden op deze ontwikkelingen, omdat mensen anders niet gestraft kunnen worden. 

Onafhankelijke rechtsspraak

Onafhankelijke en onpartijdige rechters.

Rechters zijn onpartijdig en onafhankelijk om een eerlijk besluit te kunnen nemen. Een rechter spreekt recht op basis van geldende wetgeving.

Mogen rechters zelf hun straffen bedenken? Leg uit.

Mogen rechters zelf hun straffen bedenken? Leg uit.

Nee, dit heeft te maken met onpartijdigheid en onafhankelijkheid van rechters en het legaliteitsbeginsel. Een verdachte is alleen strafbaar voor datgene wat in de wet staat. Een rechter baseert zijn uitspraak op de wet.

Volgens de Trias Politica heeft één iemand de macht.

Volgens de Trias Politica heeft één iemand de macht.

1. Waar
2. Niet waar

Pagina 169 (conceptboek)

Het legaliteitsbeginsel betekent
dat je strafbaar bent als je iets met
opzet hebt gedaan.

Het legaliteitsbeginsel betekent dat je strafbaar bent als je iets met opzet hebt gedaan.

1. Waar
2. Niet waar

Pagina 169 (conceptboek)

Hoger beroep

De zaak wordt nog een keer bekeken door een andere rechter.

Wanneer je het oneens bent met de uitspraak van de rechter, kan je naar een andere rechter stappen die nog een keer naar de zaak kijkt.

01:37

Nalatigheid

Je doet iets niet wat je wel had moeten doen. 

01:37

Welke vorm van nalatigheid wordt gecontroleerd met de scanauto's?

Welke vorm van nalatigheid wordt gecontroleerd met de scanauto's?

03:10

Welke grondrechten zijn hier mogelijk in het geding? 

Wat vind jij van deze scanauto's?

Wat vind jij van deze scanauto's?

1. Een goed opsporingsmiddel
2. Privacyschending

Bedenk een voorbeeld van nalatigheid 

Bijvoorbeeld: 

- Geen licht op de fiets in het donker

- Niet stoppen voor een rood licht

- Geen ID-kaart bij je hebben 

Rechtzaak

Als twee actoren niet uit een meningsverschil komen, kunnen ze naar de rechter gaan om die te laten oordelen. 

Wat is het verschil tussen een strafzaak en een rechtszaak?

Bij een strafzaak wordt een verdachte beschuldigd van een overtreding of misdrijf en daarvoor wordt bepaald welke straf hij krijgt opgelegd. Bij een rechtszaak is er sprake van een meningsverschil tussen twee partijen en treedt de rechter op als mediator. Hij beslist uiteindelijk wie gelijk krijgt in de zaak en welke vervolgstappen er genomen moeten worden (bijv. schadevergoeding).

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat vind je nog lastig?

Wat heb ik geleerd deze les?

• De vier kenmerken van een rechtsstaat
• Het verloop van een strafzaak
• De betekenis van onschuldpresumptie

Ik leerde...

Wat heb ik geleerd deze les?

• De vier kenmerken van een rechtsstaat
• Het verloop van een strafzaak
• De betekenis van onschuldpresumptie
• Het verschil tussen een strafzaak en een rechtzaak

Ik leerde...

De volgende Seneca-Les gaat over:

Mensenrechtendilemma in de praktijk

Einde van de les 'Mensenrechten in Nederland'