Thema 6- Oorlog, rampen en crisis

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

 Thema 6

Oorlog, rampen en crisis

Afbeelding: https://unsplash.com/photos/grayscale-photography-of-flying-plane-tTC5rUHWZgU

Waar denk je aan bij duurzaamheid?

Waar denk je aan bij duurzaamheid?

 §1 Oorzaken van oorlogen

Wat leer ik in deze paragraaf?

• Meerdere oorzaken voor het ontstaan van oorlogen te noemen.
• Meerdere oorzaken en gevolgen te noemen van de Eerste Wereldoorlog.
• Waarom de Tweede Wereldoorlog wordt gezien als de grootste tragedie in de geschiedenis van de mens.
• Waarom de VS en de Sovjet-Unie na de Tweede Wereldoorlog al snel in een Koude Oorlog verzeild raakten.

Ik leer...

Balkan

De Balkan is een schiereiland en geeft een gebied aan in het zuidoosten van Europa. De naam komt van een bergketen in Bulgarije dat door de Turken Balkan wordt genoemd, wat ook wel bebost gebergte betekent

Welke landen vallen onder de Balkan?

Welke landen vallen onder de Balkan?

Etnische groep

Een etnische groep is een groep in een grotere groep (samenleving). Binnen een samenleving zijn er verschillende etnische groepen op basis van cultuur, religie, taal, of een ander cultureel kenmerk.

Orthodoxe christenen

Orthodox is Grieks voor rechtgelovig (vast in het geloof). De Orthodox-christelijke kerk ziet zich als de rechtmatige en enige juiste opvolger van het katholieke geloof. De paus wordt niet erkend als religieus leider.

Welke andere geloven zijn er?

Welke andere geloven zijn er?

Etnische zuiveringen

Als in een gebied met geweld acties worden ondernomen om een etnische groep te verminderen, of te verplaatsen.

Concentratie kampen

De nazi’s sloten mensen die niet voldeden aan de eisen van het eigen Arische ras op in concentratiekampen. Daar verhongerden ze, moesten ze werken tot ze er dood bij neervielen of werden ze direct vermoord in bijvoorbeeld gaskamers. De grootste bevolkingsgroep die de nazi’s hebben vermoord in deze kampen waren de Joodse burgers. Maar ook veel Roma, Sinti (beiden zigeunervolken), communisten, andersdenkenden, homo’s, en dergelijke werden er vermoord of tewerkgesteld.

Interventie

Gewapend optreden van een land, of een organisatie zoals de Verenigde Naties tegen een ander land om een einde te maken aan massale schendingen van mensenrechten.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=p-tZrl_DQ8Y

Wat ging er allemaal fout waardoor er zoveel mannen werden vermoord?

Wat ging er allemaal fout waardoor er zoveel mannen werden vermoord?

De Nederlandse staat is verantwoordelijk voor wat er gebeurde in Srebrenica

De Nederlandse staat is verantwoordelijk voor wat er gebeurde in Srebrenica

Eens

Oneens

Oorzaken oorlogen

• Religieus
• Politiek
• Economisch
• Historisch
• Raciaal (vanwege afkomst)
• Ideologisch

Sovjet Unie

Een communistische dictatoriale staat, die van 1922-1991 heeft bestaan. De Sovjet-Unie bestond uit een aantal deelrepublieken die in 1991 onafhankelijk werden, zoals onder meer Estland, Letland, Litouwen, Oekraïne en Wit-Rusland. Het huidige Rusland was de grootste republiek binnen deze unie. Rusland was ook de baas omdat Rusland het land was dat veel van de andere republieken had veroverd. De hoofdstad was Moskou.

Wie was de grote vijand van de Sovjet Unie?

Wie was de grote vijand van de Sovjet Unie?

Wat was de oorzaak van het conflict tussen de Sovjet Unie en de VS?

Wat was de oorzaak van het conflict tussen de Sovjet Unie en de VS?

Koude oorlog

De periode van ongeveer 1949 tot aan 1991. In deze tijd streden de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie om invloedssferen in de wereld door indirect oorlog met elkaar te voeren in andere landen. Een kenmerk was de wapenwedloop en de dreiging van atoomwapens. De VS hadden de steun van veel westerse landen en de Sovjet-Unie veelal de steun van China en Cuba. Daarom spreken we ook wel van West tegen Oost. In 1989 viel de Berlijnse Muur en in 1991 viel de Sovjet-Unie uit elkaar, daarmee hield de Koude Oorlog definitief op.

Waarom noemen we de Koude Oorlog de Koude Oorlog terwijl de Sovjet Unie en de VS elkaar nooit echt hebben bevochten?

Waarom noemen we de Koude Oorlog de Koude Oorlog terwijl de Sovjet Unie en de VS elkaar nooit echt hebben bevochten?

Diplomatie

Als diplomaten (politici, vertegenwoordigers of ambtenaren van een land) praten met de diplomaten van een ander land, met als doel om een conflict te voorkomen.

Waarom investeren kleine landen vaak relatief meer in diplomatie dan grote landen?

Waarom investeren kleine landen vaak relatief meer in diplomatie dan grote landen?

(On)conventionele oorlogen

Conventionele oorlogen:

• 2 partijen
• Duidelijk afgebakend
• Bevechten elkaar op een vrij duidelijke manier

Onconventionele oorlogen:

• Massavernietigings- wapens
• Guerrilla
• Genocide
• Terrorisme

Massavernietigingswapens

Wapens die in korte tijd heel veel mensen kunnen ombrengen. Dit kan zijn door een chemische of nucleaire (atoombom) werking. Vaak worden deze wapens met een raketsysteem gebruikt.

Guerrilla

Als in een bezet gebied, een kleine groep zich met geweld, toch blijft verzetten. Vaak vanuit een bosrijke omgeving waar men eenvoudig kan schuilen, of met aanslagen in de stedelijke gebieden.

Genocide

De opzettelijke vernietiging van een raciale, religieuze, seksuele, of politieke minderheid. Dit gebeurt vaak in een land waarbij de machthebbers dit een deel van de eigen bevolking aandoen. Gaat gepaard met opsluiting, moord en kampen, waarbij mannen, vrouwen en kinderen hetzelfde lot treffen.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=JT4EMbkKBW4

In Rwanda werden in 1994 in honderd dagen tijd 500.000 tot 1 miljoen mensen vermoord. Welke straf zouden leiders moeten krijgen die hiervoor verantwoordelijk zijn?

In Rwanda werden in 1994 in honderd dagen tijd 500.000 tot 1 miljoen mensen vermoord. Welke straf zouden leiders moeten krijgen die hiervoor verantwoordelijk zijn?

Terrorisme

Onwettige gewelddadige aanslagen (door een individu of een groep) die bedoeld zijn om een politiek doel te bereiken.

Conventionele oorlog

Onconventionele oorlog

De oorlog tussen Servië en Bosnie-Herzegovina

De Tweede Wereldoorlog

De Korea oorlog

Video: https://www.youtube.com/watch?v=Dr3wdOUUJMo

9/11 wordt gezien als een van de grootste terroristische aanvallen van de eenentwintigste eeuw omdat de gevolgen enorm waren. Vind je dat de VS een oorlog mocht starten na deze aanslag?

9/11 wordt gezien als een van de grootste terroristische aanvallen van de eenentwintigste eeuw omdat de gevolgen enorm waren. Vind je dat de VS een oorlog mocht starten na deze aanslag?

Ja

Nee

Wat is een ander voorbeeld van een terroristische aanslag?

Wat is een ander voorbeeld van een terroristische aanslag?

Eerste Wereldoorlog

Oorlog van 1914-1918. Werd gekenmerkt door enorme verliezen, loopgraven en de introductie van het gas en het vliegtuig als wapen in een oorlog.

Bondgenootschappen

Een samenwerkingsverband van landen, ook wel allianties genoemd.

Welke landen waren bondgenoten met wie tijden de Eerste Wereldoorlog?

Geallieerden

Centralen

Engeland

Duitsland

Oostenrijk-Hongarije

Frankrijk

Rusland

Herstelbetalingen

Als een land (een deel) van de geleden oorlogsschade moet betalen aan het land aan wie de agressor de schade heeft aangericht. Komt eigenlijk zelden voor, omdat er vaak meerdere schuldigen zijn in de oorlog, beide landen schade hebben en het onmogelijk is om de schade precies vast te stellen.

Wat zijn redenen tegen het betalen van herstelbetalingen door Duitsland na de Eerste Wereldoorlog?

Wat zijn redenen tegen het betalen van herstelbetalingen door Duitsland na de Eerste Wereldoorlog?

Wat zijn redenen voor het betalen van herstelbetalingen door Duitsland na de Eerste Wereldoorlog?

Wat zijn redenen voor het betalen van herstelbetalingen door Duitsland na de Eerste Wereldoorlog?

Het is goed dat Duitsland herstelbetalingen moest doen

Het is goed dat Duitsland herstelbetalingen moest doen

Eens

Oneens

Nazi-partij

Ook wel de NSDAP genoemd, Nationaal Socialistische Deutsche Arbeiders Partij. De partij van Adolf Hitler die van 1933 tot 1945 Duitsland veranderde in een dictatuur. De kenmerken waren antisemitisme en extreem nationalisme.

Appeasement politiek

Engeland en Frankrijk gaven Hitler vaak zijn zin, om oorlog te voorkomen. Dit politieke beleid van instemmen om oorlog te voorkomen, kreeg de naam: appeasement politiek.

Wat waren redenen van Engeland en Frankrijk voor de appeasement politiek?

Wat waren redenen van Engeland en Frankrijk voor de appeasement politiek?

Tweede Wereldoorlog

Periode van 1939-1945 waarin een groot deel van de wereld bij hetzelfde gewelddadige conflict betrokken was. Aanstichters waren nazi-Duitsland, het Keizerrijk Japan en het fascistische Italië. De Tweede Wereldoorlog kenmerkte zich door de vele onschuldige slachtoffers die bij bombardementen vielen en in kampen zijn omgebracht. Ook raciale argumenten speelden een rol. Elk van de drie landen voelden zich superieur aan andere volkeren en rassen. Dat leidde tot de genocide op de Joodse burgers in Europa. In Azië vermoordde Japan ook andere volkeren vanwege raciaal beleid. De Tweede Wereldoorlog is het meest verfilmd en de meest beschreven oorlog. Het geldt als de grootste menselijke tragedie ooit.

Hoeveel mensen zijn overleden tijdens de Tweede Wereldoorlog?

Hoeveel mensen zijn overleden tijdens de Tweede Wereldoorlog?

1. 25 miljoen
2. 40 miljoen
3. 55 miljoen
4. 65 miljoen

Video: https://www.youtube.com/watch?v=NE-eYFK6_ls

De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki hebben de Tweede Wereldoorlog beëindigd, maar hier zijn wel heel veel burgerslachtoffers bij gevallen. Vind je dat de VS hier een oorlogsmisdaad is begaan?

De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki hebben de Tweede Wereldoorlog beëindigd, maar hier zijn wel heel veel burgerslachtoffers bij gevallen. Vind je dat de VS hier een oorlogsmisdaad is begaan?

Ja

Nee

Invloedsfeer

Een gebied of regio waar een externe staat veel invloed op kan uitoefenen.

Coup

Als een kleine groep mensen met geweld de macht probeert te grijpen in een land. We noemen dit ook wel een staatsgreep.

Wapenwedloop

Als twee of meerdere landen elkaars militaire kracht proberen te overtreffen, in toenemende mate, gedurende een lange tijd. Men geeft steeds meer uit aan de bewapening van het land. De landen proberen elkaar ook te overtreffen in innovatie.

Zoek op wat de Cuba Crisis was. Denk je dat als de Cuba Crisis anders was afgelopen er een derde wereldoorlog was gekomen? Waarom wel of niet?

Zoek op wat de Cuba Crisis was. Denk je dat als de Cuba Crisis anders was afgelopen er een derde wereldoorlog was gekomen? Waarom wel of niet?

Wat leerde ik in deze paragraaf?

• Meerdere oorzaken voor het ontstaan van oorlogen te noemen.
• Meerdere oorzaken en gevolgen te noemen van de Eerste Wereldoorlog.
• Waarom de Tweede Wereldoorlog wordt gezien als de grootste tragedie in de geschiedenis van de mens.
• Waarom de VS en de Sovjet-Unie na de Tweede Wereldoorlog al snel in een Koude Oorlog verzeild raakten.

Ik leerde...

 §2 Natuurrampen

Afbeelding:

https://unsplash.com/photos/white-and-brown-boat-on-black-sand-during-daytime-rxlx9Yi0298

Wat leer ik in deze paragraaf?

• Hoe de aarde is opgebouwd en waarom continenten in beweging zijn.
• Verschillende soorten natuurrampen te benoemen en uit te leggen hoe ze ontstaan, zoals aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en tsunami’s.
• Hoe natuurrampen schade en vernietiging kunnen veroorzaken aan menselijke infrastructuur en het milieu, maar ook het denken kan veranderen.
• Dat natuurrampen een gevaar vormen en waarom het belangrijk is om voorzorgsmaatregelen te nemen en goed te reageren op noodsituaties.

Ik leer...

Natuurramp

Een gebeurtenis die veroorzaakt is door natuurlijke krachten die schade en vernietiging bij mensen veroorzaken.

Welke natuurrampen ken je? Bijvoorbeeld de Watersnoodramp in 1953.

Welke natuurrampen ken je?
Bijvoorbeeld de Watersnoodramp in 1953.

Platentektoniek

Een verschijnsel waarbij delen van de aardkorst ten opzichte van elkaar verschuiven.

Aardkorst

De buitenste laag van de aarde.

Aardplaten

Deel van de aardkorst dat door convectiestromen eronder beweegt.

Aardmantel

Een laag gesmolten gesteente onder de aardkorst die steeds in beweging is.

Welke laag bevind zich dichterbij het binnenste van de aarde?

Welke laag bevind zich dichterbij het binnenste van de aarde?

1. Aardkorst
2. Aardplaat
3. Aardmantel

Door welke kracht bewegen aardplaten?

Door welke kracht bewegen aardplaten?

Convectiestromen

Stromingen van gesmolten gesteente onder de aardkorst in de mantel. Door convectiestromen is er platentektoniek.

Pangea

Het supercontinent dat 250 tot 210 miljoen jaar geleden bestond en waaruit alle huidige continenten ontstaan zijn.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=ALBUX31tW4M

Bij welke twee continenten is duidelijk te zien dat ze ooit aan elkaar vast zaten?

Bij welke twee continenten is duidelijk te zien dat ze ooit aan elkaar vast zaten?

Continentverschuiving

Het verschijnsel waarbij continenten bewegen. Deze bewegingen gebeuren met snelheden van enkele centimeters per jaar.

Continentale platen

Platen met voornamelijk continenten. Deze bestaan uit licht gesteente: graniet.

Oceanische platen

Platen met voornamelijk oceanen. Deze platen bestaan uit zwaar gesteente: basalt.

De continentale plaat is ... dan de oceanische plaat

De continentale plaat is ... dan de oceanische plaat

1. Lichter
2. Zwaarder

De oceanische plaat is ... dan de continentale plaat

De oceanische plaat is .... dan de continentale plaat

1. Dunner
2. Dikker

Divergente beweging

Beweging waarbij platen uit elkaar bewegen.

Mid-oceanische ruggen

Een gebergte dat onder water wordt gevormd door een divergente plaatbeweging.

Convergente beweging

Beweging waarbij platen naar elkaar toe bewegen.

Subductie

Het proces waarbij een oceanische plaat onder een andere oceanische of continentale plaat schuift.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=ud7VTHfjH4s

Als je een onderwater gebergte hebt is dit een...

Als je een onderwater gebergte hebt is dit een...

1. Trog
2. Rug

Als je een hele diepe scheur hebt in de oceaanbodem is dit een...

Als je een hele diepe scheur hebt in de oceaanbodem is dit een...

1. Trog
2. Rug

Transforme beweging

Beweging waarbij platen langs elkaar bewegen.

Divergente beweging

Convergente beweging

Transforme beweging

Platen bewegen langs elkaar

Platen bewegen naar elkaar toe

Platen bewegen uit elkaar

Aardbevingen

Een aardbeving is een schokkende of trillende beweging van de aardkorst.

Breuklijnen

Dat zijn de lijnen die de aardplaten verdelen. Ze zijn nooit recht en kronkelen.

Wat zijn oorzaken van aardbevingen?

Wat zijn oorzaken van aardbevingen?

Schaal van Richter

De bekendste schaal om de kracht van aardbevingen te bepalen.

Epicentrum

De plaats waar de aardbeving het best voelbaar is. Dit is de plek aan de oppervlakte recht boven de beving die ondergronds heeft plaatsgevonden.

Hoe vaak komt een aardbeving voor met een score van 9 of hoger op de schaal van Richter?

Hoe vaak komt een aardbeving voor met een score van 9 of hoger op de schaal van Richter?

1. Ongeveer 1 x per jaar
2. Ongeveer 1 x in 10-20 jaar
3. Ongeveer 1 x in 20-30 jaar
4. Ongeveer 1 x in 50-70 jaar

San Andreas-breuklijn

De breuklijn die langs de kust van West-Amerika loopt. Grote steden zoals San Francisco en Los Angeles liggen in dit risicogebied.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=CZsHgfKb2yQ

Welke beweging maken de platen bij de San Andreas breuklijn?

Welke beweging maken de platen bij de San Andreas breuklijn?

1. Convergente beweging
2. Divergente beweging
3. Transforme beweging

Hoelang duurde de aardbeving?

Hoelang duurde de aardbeving?

1. 42 sec
2. 2.02 minuten
3. 5.30 minuten
4. 10.44 minuten

Vulkanisme

Alle processen die te maken hebben met vulkanen, zoals uitbarstingen en de vorming van vulkanische bergen.

Vulkanisme

• Magma in de aardmantel
• Magma stroomt naar het aardoppervlakte
• Er ontstaat een vulkaan
• Uitbarsting
• Magma hoopt zich op
• Er ontstaat een berg

1

2

3

4

5

6

Magma hoopt zich op

Magma stroomt naar het aardoppervlakte

Er vind een uitbarsting plaats

Er ontstaat een berg

Magma bevind zich in de aardmantel

Er ontstaat een vulkaan

Schildvulkaan

Een schildvulkaan is een type vulkaan met een brede, afgeplatte vorm die lijkt op een schild. Schildvulkanen hebben meestal rustige uitbarstingen, waarbij de vloeibare lava langzaam uit de vulkaan stroomt en zich over grote afstanden verspreid.

Stratovulkaan

Een stratovulkaan, ook wel bekend als een kegelvulkaan, is een hoog en kegelvormig type vulkaan. Stratovulkanen hebben doorgaans meer explosieve uitbarstingen dan schildvulkanen.

Calderavulkaan

Een calderavulkaan is een type vulkaan dat wordt gekenmerkt door een grote, komvormige depressie op de top, de caldeira genoemd. Calderavulkanen ontstaan door enorme uitbarstingen waarbij de top van de vulkaan instort.

Afbeelding: https://pixabay.com/nl/photos/taal-vulkaan-meer-eilanden-caldera-6999585/

Wat voor soort vulkaan was op de vorige foto te zien?

Wat voor soort vulkaan was op de vorige foto te zien?

1. Schildvulkaan
2. Stratovulkaan
3. Calderavulkaan

Afbeelding:

https://pixabay.com/nl/photos/mount-fuji-japan-bergen-mijlpaal-395047/

Wat voor soort vulkaan was op de vorige foto?

Wat voor soort vulkaan was op de vorige foto?

1. Schildvulkaan
2. Stratovulkaan
3. Calderavulkaan

Puimsteen

Een vulkanisch gesteente dat vrij licht is door de holle holtes in het steen. Puimsteen kan soms zelfs op water drijven.

Tsunami

Een tsunami is een vloedgolf veroorzaakt door een krachtige aardbeving onder zee (zeebeving).

In welk jaar kwam de dodelijkste tsunami ooit voor?

In welk jaar kwam de dodelijkste tsunami ooit voor?

1. 1866
2. 1907
3. 1953
4. 2004

De tsunami op tweede kerstdag 2004 was de dodelijkste tsunami ooit. Hoeveel mensen zijn hierbij omgekomen?

De tsunami op tweede kerstdag 2004 was de dodelijkste tsunami ooit. Hoeveel mensen zijn hierbij omgekomen?

1. 150.000
2. 230.000
3. 260.000
4. 310.000

Welke andere natuurrampen kan je bedenken?

Welke andere natuurrampen kan je bedenken?

Overstromingen

Overstromingen ontstaan wanneer er te veel water is dat niet goed kan worden afgevoerd. Dit kan gebeuren door zware regenval, smeltwater van sneeuw of ijs, of het bezwijken van waterkeringen. Overstromingen kunnen grote schade aanrichten aan gebouwen, gewassen, infrastructuur en kunnen levensbedreigend zijn.

Orkanen

Orkanen, ook wel tyfoons of cyclonen genoemd, zijn krachtige stormen met sterke winden en hevige regenval. Ze ontstaan boven warme oceaanwateren en kunnen grote verwoesting veroorzaken aan kustgebieden, inclusief overstromingen en vernietiging van gebouwen door de sterke wind.

Wat is geen andere naam voor een orkaan?

Wat is geen andere naam voor een oorkaan?

1. Cycloon
2. Tornado
3. Tyfoon

Droogte

Droogte is een langdurige periode van extreem weinig neerslag die leidt tot watertekort. Ze kunnen landbouwgewassen vernietigen, watertekorten veroorzaken en de beschikbaarheid van drinkwater beperken. Droogte kan ook leiden tot bosbranden.

Bosbranden

Bosbranden ontstaan wanneer droge vegetatie in brand vliegt en zich verspreidt. Ze kunnen natuurlijke branden zijn of worden veroorzaakt door menselijke activiteiten. Bosbranden kunnen enorme schade toebrengen aan bossen, gebouwen en de luchtkwaliteit.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=EFEDAzWoNck

Er moet op mondiaal niveau meer gedaan worden om bosbranden tegen te gaan

Er moet op mondiaal niveau meer gedaan worden om bosbranden tegen te gaan

Eens

Oneens

Wat leerde ik in deze paragraaf?

• Hoe de aarde is opgebouwd en waarom continenten in beweging zijn.
• Verschillende soorten natuurrampen te benoemen en uit te leggen hoe ze ontstaan, zoals aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en tsunami’s.
• Hoe natuurrampen schade en vernietiging kunnen veroorzaken aan menselijke infrastructuur en het milieu, maar ook het denken kan veranderen.
• Dat natuurrampen een gevaar vormen en waarom het belangrijk is om voorzorgsmaatregelen te nemen en goed te reageren op noodsituaties.

Ik leerde...

 §3 Economische crisis

Afbeelding: https://pixabay.com/nl/photos/grafiek-handel-cursussen-forex-1905225/

Wat leer ik in deze paragraaf?

• Oorzaken van de economische crisis van 1929;
• Waarom de economische crisis van 1929 kon uitgroeien tot een wereldwijde crisis;
• Waarom de prijs van een aandeel kan stijgen en dalen;
• De aspecten van de economische crisis van 1973;
• De aspecten van de huizencrisis van 2008. 

Ik leer...

Wat weet je van economische crisissen?

Wat weet je van economische crisissen?

Economische crisis

Dat is een periode waarin het slecht gaat met de economie. Er is dan zoveel werkloosheid en/of een hoge inflatie dat men spreekt van een crisis.

Wall Street

Eén van de meest bekende economische crisissen begon op Wall Street.

Leidde tot de groei van Hitlers populariteit in Duitsland.

Roaring Twenties

De Roaring Twenties was de naam voor de jaren 1920 in de Verenigde Staten. Een periode van voorspoed in de VS waarbij mensen veel uitgaven en leenden.

Neutraal

Geen partij kiezen bij een oorlog of ruzie.

Welk land is sinds 1815 neutraal?

Welk land is sinds 1815 neutraal?

1. Zwitserland
2. Oostenrijk
3. Nederland
4. Noorwegen

Schaalvergroting

Op grotere schaal produceren. Dit levert voor de onderneming vaak grotere kostenvoordelen op. Dit als gevolg van productievere machines.

Rente

Geld wordt niet gratis uitgeleend. Daar moet je voor betalen. Dat wat je extra moet betalen bij het terugbetalen van je schuld, noemen we rente.

Beurs

Een markt waar de transacties openbaar zijn en waar men financiële instrumenten, goederen of diensten kan aan- en verkopen.

Wat wordt bedoeld met 'goedkoop' geld uitlenen?

Wat wordt bedoeld met 'goedkoop' geld uitlenen?

Hoe kwamen banken aan het geld dat ze uitleenden?

Hoe kwamen banken aan het geld dat ze uitleenden?

Aandelen

Een aandeel is een deel in het eigendom van een bedrijf. Bedrijven verkopen dus een deel van hun bedrijf aan mensen die in hun bedrijf willen investeren.

Krediet

Een geldlening. Schuld die je hebt, in de vorm van geld, bij een ander.

Wat is het risico in handelen in kredieten?

Wat is het risico in handelen in kredieten?

Wat is het verschil tussen het nemen van een lening en het kopen van een aandeel?

Wat is het verschil tussen het nemen van een lening en het kopen van een aandeel?

Mechanisering

Het proces waarbij handarbeid wordt vervangen door machines. 

Automatisering

Machines gaan het werk van mensen overnemen. Werk dat eerst door mensen werd uitgevoerd wordt na automatisering door geprogrammeerde machines en computers (computerprogramma's) gedaan.

Waar zie je vandaag de dag automatisering en mechanisering terug?

Waar zie je vandaag de dag automatisering
en mechanisering terug?

Massaconsumptie

De producten die door een grote hoeveelheid mensen in de samenleving worden geconsumeerd.

Welvaart

Als het economisch goed gaat met een gebied en zijn inwoners. Welvaart is de mate waarin iemand in de behoeften kan voorzien met middelen die schaars (waar maar weinig van is) zijn, bijvoorbeeld kleding, water en voedsel.

Welke problemen zijn ontstaan door massaconsumptie?

Welke problemen zijn ontstaan door massaconsumptie?

De overheid moet massaconsumptie aanpakken

De overheid moet massaconsumptie aanpakken

Eens

Oneens

Problemen ontstaan

• Buy now pay later
• Prijzen aandelen stijgen
• Minder vraag naar landbouwsector VS
• Economie Verenigde Staten sterk verwoven met de rest van de wereld
• Banken kwamen in de problemen

Gevolgen banken failliet

• Er worden veel mensen ontslagen
• Er is minder vraag naar producten
• Er moet minder geproduceerd worden
• Bedrijven verdienen minder
• Meer werknemers worden ontslagen

Wat was geen oorzaak voor het ontstaan van de economische crisis?

Wat was geen oorzaak voor het ontstaan van de economische crisis?

1. Mentaliteit van veel lenen
2. Producten werden duurder
3. Er was minder vraag naar voedsel vanuit de VS
4. Banken hadden teveel geld uitgeleend

Zet de gevolgen van het faillissement van de banken in de juiste volgorde

1

2

3

4

Er worden veel mensen ontslagen

Bedrijven verdienen minder

Er moet minder geproduceerd worden

Er is minder vraag naar producten

Waarom is er minder vraag naar producten als er meer mensen ontslagen worden?

Waarom is er minder vraag naar producten als er meer mensen ontslagen worden?

Aandelenkoers

Waarde van aandelen. Deze wordt bepaald door de vraag en het aanbod van de aandelen op de beurs. Als er veel vraag is en weinig aanbod zal de prijs van aandelen stijgen. Is er weinig vraag en veel aanbod dan daalt de prijs.

Beurskrach

De beurskrach van 1929 was een plotselinge ineenstorting van de aandelenkoers op de beurs van Wall Street in New York City.

Zwarte donderdag

29 oktober 1929. De dag waarop een zware economische crisis ontstond vanuit Wall Street in de VS, die de hele wereld zou raken.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=Q9oMTGrTcAI

Hoe kon het dat de aandelenbeurs ineens zo erg daalde?

Hoe kon het dat de aandelenbeurs ineens zo erg daalde?

Hoe kan het dat deze aandelen crisis in Amerika leidde tot een economische crisis in de hele wereld?

Hoe kan het dat deze aandelen crisis in Amerika leidde tot een economische crisis in de hele wereld?

Hoe voorkomen banken tegenwoordig dat er niet weer een economische crisis plaatsvind?

Hoe voorkomen banken tegenwoordig dat er niet weer een economische crisis plaatsvind?

De Great Plains

De Great Plains is een grote vlakte in Noord-Amerika, die in het midden van de VS loopt van noord naar zuid, tussen de Rocky Mountains en de Mississippi. Het gebied bestaat uit graslanden met enkele bosgebieden, steppes en prairies. 

Dust Bowl

Letterlijke betekenis: stofschaal. Een periode van droogte en stofstormen op de prairie vlakten van Canada en de Verenigde Staten. Dit werd veroorzaakt door extreme droogte en intensieve landbouw.

Wat was een groot gevolg van het onvruchtbaar worden van de Great Plains?

Wat was een groot gevolg van het onvruchtbaar worden van de Great Plains?

OPEC

De OPEC (Organization Petroleum Export Countries) is een samenwerkingsverband tussen Arabische landen die olie exporteren.

Welk land is geen lid van de OPEC?

Welk land is geen lid van de OPEC?

1. Koeweit
2. Iran
3. Libië
4. Saoedi-Arabië

Welk land is geen lid van de OPEC?

Welk land is geen lid van de OPEC?

1. Jordanië
2. Algerije
3. Irak
4. Syrië

Inflatie

Een proces waarbij geld minder waard wordt. Met dezelfde hoeveelheid geld kan dan minder gekocht worden.

In 2023 kreeg Nederland te maken met flinke inflatie door een oorlog. Welke oorlog was dit en welk product veroorzaakte de inflatie?

In 2023 kreeg Nederland te maken met flinke inflatie door een oorlog. Welke oorlog was dit en welk product veroorzaakte de inflatie?

Kabinet

De raad van gekozen ministers, die het land besturen. De minister-president is het hoofd van het kabinet.

Autoloze zondagen

Dit waren zondagen waarop het verboden was om met de auto de weg op te gaan. Dit was een energiebesparende of milieubeschermende maatregel.

Het kabinet moet autoloze zondagen weer invoeren voor het klimaat

Het kabinet moet autoloze zondagen weer invoeren voor het klimaat

Eens

Oneens

Accijnzen

Accijnzen zijn een soort belastingen die niet direct betaald worden. De belasting wordt geheven op bepaalde producten zoals alcohol, tabak, frisdrank, benzine, etc.

Rantsoeneren

Het verdelen en afbakenen van het aanbod van goederen.

Het is oneerlijk dat op sommige producten accijnzen zitten tot wel 80% en op andere producten geen accijnzen zitten

Het is oneerlijk dat op sommige producten accijnzen zitten tot wel 80% en op andere producten geen accijnzen zitten

Eens

Oneens

Huizenmarktcrisis / kredietcrisis

Veel mensen konden door een stijging van de rente hun hypotheek niet meer betalen waardoor banken deze huizen gingen verkopen. Door het grote aantal huizen op de markt daalden de prijzen. Dit was vaak minder dan wat de banken hadden geleend, waardoor er grote geldproblemen ontstonden.

Hypotheek

Een hypotheek is een lening om een huis of gebouw te kunnen kopen. Mensen kunnen meestal een huis niet in één keer betalen. Daarom sluit je een lening af bij de bank: een hypotheek.

Faillissement

Een bedrijf wordt failliet verklaard als de schulden die het bedrijf heeft niet meer betaald kunnen worden. Een bedrijf houdt op met bestaan zodra het failliet wordt verklaard.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=f_buRFwtmTM&t=1s

Wat zijn overeenkomsten tussen de economische crisis van 1929 en de kredietcrisis van 2008?

Wat zijn overeenkomsten tussen de economische crisis van 1929 en de kredietcrisis van 2008?

Wat leerde ik in deze paragraaf?

• Oorzaken van de economische crisis van 1929;
  
• Waarom de economische crisis van 1929 kon uitgroeien tot een wereldwijde crisis;
  
• Waarom de prijs van een aandeel kan stijgen en dalen;
  
• De aspecten van de economische crisis van 1973;
  
• De aspecten van de huizencrisis van 2008. 

Ik leerde...

 §4 Volkerenmoord

Afbeelding: https://unsplash.com/photos/grayscale-photo-of-metal-frame-glass-building-odeopNXzGNk

Wat leer ik in deze paragraaf?

• Wanneer er sprake is van genocide en volkerenmoord
• Volkerenmoorden noemen die hebben plaatsgevonden vóór de twintigste eeuw
• De oorzaken benoemen van de genoemde genocides van de twintigste eeuw
• Hoe de Joden en andere niet wenselijke groepen in nazi-Duitsland op systematische wijze steeds verder werden gediscrimineerd, van de Neurenberger rassenwetten tot aan de vernietigingskampen

Ik leer...

Video: https://www.youtube.com/watch?v=PFENQHaw7JE

Wat weet je al van volkerenmoord?

Wat weet je al van volkerenmoord?

Volkerenmoord

Ook wel genocide genoemd is het uitmoorden van een hele bevolkingsgroep omwille van het feit dat deze groep een ander geloof heeft, een andere etnische achtergrond of een andere nationale identiteit. 

Heidenen

Iemand die geen of de ‘verkeerde’ religie aanhangt.

Krijgsgevangen

Een soldaat die is gevangengenomen door de vijand.

Dodenmarsen

Gevangenen werden te voet naar een andere locatie gedreven onder begeleiding van bewakers. Dit is een vorm van deportatie. Bij treuzelen of vermoeidheid werden gevangenen meestal doodgeschoten. Een kenmerk was dat velen stierven aan uitputting.

Hoeveel mensen zijn omgekomen bij dodenmarsen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog?

Hoeveel mensen zijn omgekomen bij dodenmarsen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog?

1. 50.000
2. 100.000
3. 250.000
4. 400.000

PTSS

Post Traumatische Stress Stoornis. Als men een traumatische gebeurtenis heeft meegemaakt en dit negatieve invloed heeft op het leven na deze gebeurtenis. Na de oorlog hadden natuurlijk heel veel mensen hier last van, maar dit werd pas later erkend als een ziekte.

Propaganda

Via massamedia wordt een politieke boodschap verkondigd om de publieke opinie te beïnvloeden. Dit is feitelijk vaak onjuist, of hemelt de eigen prestaties op.

Kun je een moderne vorm van propaganda bedenken?

Kun je een moderne vorm van propaganda bedenken?

Neurenberger rassenwetten

Wetten die in 1935 zijn ingevoerd waardoor het mogelijk was om in Duitsland Joodse burgers (en andere ongewenste burgers) wettelijk te discrimineren, te vervolgen en het burgerschap afnam.

Kristallnacht

In de nacht van 9 op 10 november 1938 plunderden en vernielden de nazi’s en andere Duitse burgers, Joodse winkels, synagogen en andere Joodse bezittingen.

Holocaust

De systematische Jodenvervolging en genocide door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Concentratiekampen

Een kamp waar mensen worden opgesloten vanwege hun politieke voorkeur, etnische achtergrond, religie, seksuele geaardheid, of andere gronden. Er is geen misdrijf gepleegd door deze mensen en het doel is om deze mensen te isoleren of zelfs te doden.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=0B2zXeVlW90

Wat gebeurde er als mensen bij aankomst moesten 'douchen'?

Wat gebeurde er als mensen bij aankomst moesten 'douchen'?

De Endlösung

Het beleid van de nazi’s om de Joodse burgers in Duitsland en de bezette gebieden te vermoorden in de vernietigings- en concentratiekampen. Hierbij waren veel organisaties betrokken: de registratie in de dorpen, de spoorlijnen, de fabrieken die het gas produceerden, enzovoort. 

Vernietigingskampen

Kampen die zijn ingericht om zo veel mogelijk mensen zo snel mogelijk te kunnen doden.

Deportatiekampen

Kampen in de Tweede Wereldoorlog die ervoor dienden om mensen te verzamelen en vervolgens door te sturen naar vernietiging- of concentratiekampen.

Wat is het verschil tussen een deportatiekamp en een vernietigingskamp?

Wat is het verschil tussen een deportatiekamp en een vernietigingskamp?

Hoe heten de twee bekendste deportatie kampen van Nederland?

Hoe heten de twee bekendste deportatie kampen van Nederland?

Video: https://www.youtube.com/watch?v=IFwQSbob1Ao

Zet de volgende begrippen die voorkwamen in de video in de juiste volgorde

1

2

3

4

5

6

Kristallnacht

Westenbork wordt een deportatiekamp

Westenbork wordt gebouwd

De Duits-Nederlands grens sloot

De Duitsers vielen Nederland binnen

De Joden moesten in speciale wijken in Amsterdam wonen

Einsatzgruppen

Soldaten in het Duitse leger, die namens de nazi’s in de veroverde gebieden Joodse burgers en andere ongewenste personen vermoorden.

Video: https://www.youtube.com/watch?v=8-qIKaoWBDY

Sommige nazi's kregen de doodstraf in de Neurenberg processen. Mag de doodstraf nu nog steeds worden gegeven voor volkerenmoord?

Sommige nazi's kregen de doodstraf in de Neurenberg processen. Mag de doodstraf nu nog steeds worden gegeven voor volkerenmoord?

Ja

Nee

Oekraïne 1932

• Stalin
• Hongersnood/ Holodomor
• Collectivisatie 
• Strafkampen 

Hoe werd collectivisatie ingezet om de boeren in Oekraïne te onderdrukken?

Hoe werd collectivisatie ingezet om de boeren in Oekraïne te onderdrukken?

Hoeveel mensen zijn overleden tijdens de hongersnood (ook wel Holodomor genoemd) in Oekraïne tussen 1932 en 1933?

Hoeveel mensen zijn overleden tijdens de hongersnood (ook wel Holodomor genoemd) in Oekraïne tussen 1932 en 1933?

1. Tussen de 500.000 en 1.5 miljoen mensen
2. Tussen de 2 en 4 miljoen mensen
3. Tussen de 2 en 5 miljoen mensen
4. Tussen de 3 en 7 miljoen mensen

Beleid van Mao Zedong, van 1958-1961, waarbij boeren en dorpen werden gedwongen om zich te richten op het produceren van staal. Dit leidde tot een gigantische hongersnood waarbij tientallen miljoenen mensen stierven.

Grote Sprong Voorwaarts

Volkscommunes

Een dorp/plaats in een communistisch land, waar alles van de gemeenschap is en samen landbouw wordt gedreven en een industrie wordt opgezet. Niemand heeft eigen bezit en in plaats van loon krijg je de benodigde spullen van de staat.

Hoeveel mensen zijn overleden door de Grote Sprong Voorwaarts?

Hoeveel mensen zijn overleden door de Grote Sprong Voorwaarts?

1. Tussen de 2 en 5 miljoen
2. Tussen de 8 en 15 miljoen
3. Tussen de 15 en 30 miljoen
4. Tussen de 18 en 45 miljoen

Waarom is de volkerenmoord van de Grote Sprong Voorwaarts niet zo bekend?

Waarom is de volkerenmoord van de Grote Sprong Voorwaarts niet zo bekend?

Wat leerde ik in deze paragraaf?

• Wanneer er sprake is van genocide en volkerenmoord
• Volkerenmoorden noemen die hebben plaatsgevonden vóór de twintigste eeuw
• De oorzaken benoemen van de genoemde genocides van de twintigste eeuw
• Hoe de Joden en andere niet wenselijke groepen in nazi-Duitsland op systematische wijze steeds verder werden gediscrimineerd, van de Neurenberger rassenwetten tot aan de vernietigingskampen.

Ik leerde...

Wat heb je geleerd deze les?

Wat heb je geleerd deze les?

Wat vind je nog lastig?

Wat vind je nog lastig?

Wat leerde ik

• Meerdere oorzaken voor het ontstaan van oorlogen te noemen.
  
• Meerdere oorzaken en gevolgen te noemen van de Eerste Wereldoorlog.
  
• Waarom de Tweede Wereldoorlog wordt gezien als de grootste tragedie in de geschiedenis van de mens.
  
• Waarom de VS en de Sovjet-Unie na de Tweede Wereldoorlog al snel in een Koude Oorlog verzeild raakten. 
• Hoe de aarde is opgebouwd en waarom continenten in beweging zijn.
  
• Verschillende soorten natuurrampen te benoemen en uit te leggen hoe ze ontstaan, zoals aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en tsunami’s.
  
• Hoe natuurrampen schade en vernietiging kunnen veroorzaken aan menselijke infrastructuur en het milieu, maar ook het denken kan veranderen.
  
• Dat natuurrampen een gevaar vormen en waarom het belangrijk is om voorzorgsmaatregelen te nemen en goed te reageren op noodsituaties.

Wat leerde ik

• Wanneer er sprake is van genocide en volkerenmoord
• Volkerenmoorden noemen die hebben plaatsgevonden vóór de twintigste eeuw
• De oorzaken benoemen van de genoemde genocides van de twintigste eeuw
• Hoe de Joden en andere niet wenselijke groepen in nazi-Duitsland op systematische wijze steeds verder werden gediscrimineerd, van de Neurenberger rassenwetten tot aan de vernietigingskampen. 

*hier moeten nog de leerdoelen van paragraaf 3 bij

Afbeeldingen

• https://unsplash.com/photos/grayscale-photography-of-flying-plane-tTC5rUHWZgU
• https://unsplash.com/photos/white-and-brown-boat-on-black-sand-during-daytime-rxlx9Yi0298
• https://pixabay.com/nl/photos/taal-vulkaan-meer-eilanden-caldera-6999585/
• https://pixabay.com/nl/photos/mount-fuji-japan-bergen-mijlpaal-395047/
• https://pixabay.com/nl/photos/grafiek-handel-cursussen-forex-1905225/
• https://unsplash.com/photos/grayscale-photo-of-metal-frame-glass-building-odeopNXzGNk

Video's

• https://www.youtube.com/watch?v=p-tZrl_DQ8Y
• https://www.youtube.com/watch?v=JT4EMbkKBW4
• https://www.youtube.com/watch?v=Dr3wdOUUJMo
• https://www.youtube.com/watch?v=NE-eYFK6_ls
• https://www.youtube.com/watch?v=ALBUX31tW4M
• https://www.youtube.com/watch?v=ud7VTHfjH4s
• https://www.youtube.com/watch?v=CZsHgfKb2yQ
• https://www.youtube.com/watch?v=EFEDAzWoNck
• https://www.youtube.com/watch?v=Q9oMTGrTcAI
• https://www.youtube.com/watch?v=f_buRFwtmTM&t=1s
• https://www.youtube.com/watch?v=PFENQHaw7JE
• https://www.youtube.com/watch?v=IFwQSbob1Ao
• https://www.youtube.com/watch?v=8-qIKaoWBDY
• https://www.youtube.com/watch?v=0B2zXeVlW90