11 lessons Maatschappijleer

Wat is macht? En wie heeft macht? Mensen boven de 18 jaar met een Nederlandse nationaliteit mogen stemmen bij verkiezingen. Wat als je jonger bent of een andere nationaliteit hebt? Kun je dan ook invloed uitoefenen? In een democratie wel. Je kunt bijvoorbeeld gaan demonstreren of media-aandacht zoeken. Wat is een democratie eigenlijk en mag iedereen daaraan meedoen?

Stel je voor, de politie pakt iemand op die ergens een bom heeft verstopt. De bom gaat over 24 uur als die niet onschadelijk wordt gemaakt. De politie heeft er alles aan gedaan om de bom te vinden, ze hebben overal gezocht, maar dat is niet gelukt. Uiteindelijk is er nog maar een uur over. Dan stelt iemand voor om de opgepakte persoon te martelen. Mag dat? Deze vraag zorgt voor een dilemma waarbij je een afweging moet maken tussen het ene leven tegenover andere levens. Daarmee komen we bij het mensenrechtendilemma: kies je voor vrijheid of veiligheid? In dit hoofdstuk bestuderen we de Nederlandse praktijk. In dit hoofdstuk komt de democratische rechtsstaat in Nederland aan bod en bestudeer je: - de geschiedenis van de democratische rechtsstaat;- de inrichting van de democratische rechtsstaat;- het proces van strafrecht in de democratische rechtsstaat;- de visies van politieke partijen op de democratische rechtsstaat;- de toekomst van de democratische rechtsstaat.

'Waarom zou ik belasting betalen voor iemand die niet werkt en die ik helemaal niet ken?’ Zo’n opmerking wordt weleens gemaakt als het gaat over mensen die een uitkering krijgen. Anderen zijn juist voorstander van een overheidsinkomen voor iedereen, een zogenaamd basisinkomen. In die verschillende visies komt het dilemma tussen de waarden eigen verantwoordelijkheid en bestaanszekerheid naar voren. Dat welzijnsdilemma werken we in deze lessenserie uit voor de Nederlandse situatie.In Nederland vinden we de waarde solidariteit belangrijk. De inrichting van de Nederlandse samenleving hierbij noemen we de verzorgingsstaat. Het maatschappelijke systeem van de verzorgingsstaat wordt ook wel een sociale uitvinding genoemd. In deze lessenserie komen de volgende onderwerpen bij de verzorgingsstaat in Nederland aan bod: - de geschiedenis van de verzorgingsstaat; - de inrichting van de verzorgingsstaat; - de functies van de verzorgingsstaat; - de visies van politieke partijen op de verzorgingsstaat; - de toekomst van de verzorgingsstaat

Waarom werken mensen? Alleen om geld te verdienen? Mensen werken ook omdat zij contacten met collega’s leuk vinden. Maar hoe vind je eigenlijk een baan? En wat als je geen baan kan vinden? Die mensen kunnen geholpen worden door de overheid. Sommige mensen hebben die hulp niet nodig, die hebben een hoog inkomen. Is het erg als er grote inkomensverschillen zijn? En wat doen die verschillen met de samenleving?

De lessenserie over maatschappelijk geluk is bedoeld als inleiding voor het vak maatschappijleer. Met maatschappelijk geluk bedoelen we het geluk van de mensen in een samenleving. Vaak wordt dat per land gemeten en laat het verschillen zien. Bijvoorbeeld wat rijkdom of gezondheid betreft, maar ook qua wetten en regels zijn er verschillen. Uit enquêtes over geluk scoren landen met armoede of oorlog vaak slecht en Scandinavische landen juist goed.

In dit hoofdstuk gaat het over keuzes die mensen maken in een stad of land. Mensen en politieke partijen hebben verschillende ideeën over wat ‘de beste oplossing’ is voor een maatschappelijk probleem. Sommigen vinden gelijkheid belangrijk, hen noemen we links. Anderen willen juist meer vrijheid. Die mensen en politieke partijen noemen we rechts. Rechts en links denken dus anders over maatschappelijke problemen. Maar wat zijn maatschappelijke problemen eigenlijk?

Wanneer noemen we iemand crimineel? Iedereen die wetten overtreedt? En hoe erg moeten die overtredingen dan zijn? Sommige mensen vinden dat we criminaliteit moeten voorkomen. Anderen zeggen juist dat we criminelen hard moeten straffen. Dan komt er een strafzaak. Wat gebeurt er tijdens zo’n strafzaak en hoe kunnen we criminaliteit voorkomen? Als we strengere regels maken, moeten we een deel van onze vrijheid opofferen. Willen we dat?

Wie nemen de beslissingen in een land? Zijn dat de mensen met het meeste verstand over politiek, of zou je juist burgers moeten uitloten en hen laten beslissen wat er gebeurt? Er zijn veel verschillende meningen over het machtsdilemma. In Nederland bepalen we door verkiezingen wie de beslissingen over de samenleving nemen. We kiezen een parlement dat de wetten maakt. Dat heet ook wel een parlementaire democratie. Nederland is daarmee democratischer dan landen waar de verkiezingen bijvoorbeeld niet eerlijk verlopen. Aan de andere kant worden in Zwitserland bijvoorbeeld regelmatig referenda gehouden. Zoveel inspraak hebben we in Nederland niet. In deze lessenserie kijken we naar de manier waarop het machtsdilemma in de Nederlandse praktijk is uitgewerkt. De volgende onderwerpen komen aan bod: - de geschiedenis van de parlementaire democratie; - de inrichting van de parlementaire democratie; - de actoren met macht in de parlementaire democratie; - de visies van politieke partijen op de parlementaire democratie; - de toekomst van de parlementaire democratie.

Heb jij jezelf wel eens afgevraagd waarom je anders bent dan jouw broer of zus? Of anders dan een vriend of vriendin? Mensen verschillen van elkaar: niet alleen vanbuiten, maar ook vanbinnen. Met bepaalde eigenschappen word je geboren, andere krijg je aangeleerd. Bepaalde dingen zijn belangrijk voor je. Zo belangrijk, dat je soms moet kiezen wat je belangrijker vindt. In dit hoofdstuk staan die keuzes centraal. Welke keuzes maak jij? En hebben de media invloed op jouw keuzes?

In deze lessenserie worden begrippen behandeld om - op dezelfde manier en met dezelfde woorden - over maatschappelijk geluk te kunnen bespreken.

Hoe gaan we om met verschillen tussen mensen? Sommige jongeren geloven, andere niet. Er zijn jongeren die alleen maar Nederlanders in hun familie hebben terwijl andere jongeren met hun ouders uit Oost-Europa naar Nederland zijn verhuisd. Mogen die verschillen er zijn? Volgens sommige mensen zijn die verschillen een toevoeging voor onze samenleving. Anderen willen juist weinig verschillende culturen in een land. Wat voor gevolgen hebben al die verschillen tussen mensen eigenlijk voor de samenleving?