1.2 Jagers worden boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Introduction

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier mensen op een gegeven moment van de landbouw gingen leven.

1.2 Jagers werden boer

Leerdoelen

• Je weet hoe de landbouw ontstond
• Je weet welke kenmerken de landbouwsamenleving had
• Je weet hoe de landbouw in Nederland kwam en werd verspreid
• Je weet hoe de christelijke jaartelling werkt

Begrippen 

• akkerbouw
• veeteelt
• landbouw
• revolutie
• landbouwrevolutie
• landbouwsamenleving
• werktuigen
• jaartelling
• tijd van jagers en boeren
• prehistorie

Landbouw?

• 9.000 jaar v Chr. 
• akkerbouw: tarwe, gerst, druiven...
• veeteelt: tamme dieren, schaap, varken

Akkerbouw + veeteelt samen = landbouw

Landbouwrevolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• In het begin moesten boeren ook nog jagen en voedsel verzamelen

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer, langzame verandering

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Welke middelen van bestaan hadden de mensen vóór de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Welke middelen van bestaan hadden de mensen tijdens de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden

• Er ontstaan dorpen en steden:

 de landbouwsamenleving

• Mensen krijgen meer bezittingen

• Mensen kregen werktuigen, bv. ploeg

• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander.

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

• Vanuit het Midden-Oosten kwamen boeren naar Europa toe. Ze namen hun gewassen en dieren mee.

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

Boeren in Nederland

• Zuid-Limburg

• Vanaf 3000 v. Chr. zijn er in Nederland geen jager-verzamelaars meer

Veel resten van de boerderijen uit de Steentijd hebben archeologen niet kunnen terugvinden. Toch zijn er aanwijzingen dát er huizen waren.

Hoe kun je dat in de afbeelding zien?

1. Je ziet nog duidelijk de muren die van aarde zijn gemaakt. De eerste woningen hadden zulke muren.
2. De rode stippen komen door de verf die in de Steentijd gebruikt is.
3. De donkere rondjes zijn de plekken waar eens de palen van de woning hebben gestaan.
4. De vloer is helemaal glad, net zoals wij dat tegenwoordig in ons huis hebben.

0

Kun jij nu antwoord geven op de leerdoelen van deze les?

➡Je weet hoe de landbouw ontstond

➡Je weet welke kenmerken de landbouwsamenleving had

➡ Je weet hoe de landbouw zich verspreidde naar Europa

➡Je weet hoe de landbouw in Nederland kwam 

➡Je weet hoe de christelijke jaartelling werkt

Dood en begraven

• Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

• Zowel begraven als cremeren: urnenvelden

• Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in leven na de dood

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná landbouwrevolutie zijn gemaakt?

1. De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
2. Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
3. Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
4. Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Bedenk nóg een reden waarom de hunebedden pas ná de landbouwrevolutie werden gemaakt.

Waarom zouden mensen offeren?