1.1 De Nederlandse staatsinrichting nu

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 4

Geschiedenis 

klas 4

vraag!

Wie ken jij van deze bijzondere personen uit de geschiedenis?

Weet jij nog enkele namen van de 10 tijdvakken?

Wie bepaalt wat op school in een geschiedenisboek komt te staan?

Zie antwoord in filmpje (1:49) in volgende dia.

Wie bepaalt wat de examenonderwerpen zijn bij het vak Geschiedenis?

1. De geschiedenisdocent
2. Het ministerie van Onderwijs
3. De uitgeverijen
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist

Dit zijn de onderwerpen die je moet kennen voor je eindexamen..

1. Nederland van 1848 tot 1914

2. Europa in de jaren 1914-1939

3. Nederland in de jaren 1914-1939

4. De Tweede Wereldoorlog

5. De wereld na 1945

6. Nederland na 1945

Hoofdstuk 1 gaat over 'staatsinrichting'

Wat is staatsinrichting?

Staatsinrichting is de wijze waarop de staat, zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht.

• Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan
• Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt

1.1 De Nederlandse staatsinrichting nu

Bestuur van Nederland nu?

1.  NL = parlementaire democratie
2.  NL = constitutionele monarchie
3.  NL = een rechtsstaat

??????? wat betekent dit allemaal???

We gaan stap voor stap alle begrippen langs..

Parlementaire democratie

• Democratie = het volk regeert
• Parlement = volksvertegenwoordiging -> Dit zijn mensen die gekozen zijn door de burgers. Zij besturen namens ons het land.

Parlement = Volksvertegenwoordiging = Eerste en Tweede Kamer = Staten-Generaal => 

Al deze woorden hebben dezelfde betekenis!

Parlementaire Democratie = het volk regeert via een gekozen volksvertegenwoordiging.

Constitutionele Monarchie

• Constitutie = Grondwet
  
• Monarchie = koninkrijk, monarch = koning

• Grondwet = boek met alle rechten en plichten (grondrechten)

                       Alle burgers EN de overheid moeten zich hieraan houden

Constitutionele Monarchie = Land met een koning + een grondwet waar iedereen zich aan moet houden.

Wat staat in artikel 1 in de grondwet?

1. Recht op gelijke behandeling
2. Vrijheid van meningsuiting
3. De scheiding van de 3 machten
4. Aanwezigheid van vrije en eerlijke verkiezingen

Nederland is een Rechtsstaat

• Land waarin burgers EN overheid zich aan de wet moeten houden
• Niemand wordt zomaar opgepakt
• Iedereen krijgt een eerlijk proces
• Machtenscheiding

Basis van een Rechtsstaat = Machtenscheiding-> zo wordt misbruik voorkomen.

3 machten => zij controleren elkaar:

1- Rechterlijke macht: onafhankelijke rechters

2- Wetgevende macht: parlement + regering

3- Uitvoerende macht: regering

Waaruit blijkt dat Nederland een rechtsstaat is?

1. De rechten van de burgers worden bepaald door het staatshoofd.
2. Een minister mag de rechter niet beïnvloeden bij een uitspraak van een proces.
3. De regering heeft geen invloed op de wetgevende macht.
4. De minister kan elke wet invoeren die hij maakt.

De Grondwet -> grondrechten!

Klassieke Grondrechten:

- vrijheidsrechten

- staan al > 100 naar in de Grondwet

• Vrijheid van godsdienst
  
• Geen discriminatie
  
• Vrijheid van mening
  
• Vrijheid van drukpers
  
• Vrijheid van vereniging/vergadering
  
• vrijheid van onderwijs
  

=> begint steeds met "vrijheid van ..."

Sociale Grondrechten:

- bescherming van burgers door de overheid

- staan pas sinds 1983 in de Grondwet

• recht op onderwijs
• recht op gezondheidszorg
• recht op bestaanszekerheid
• recht op  werk
• recht op rechtsbijstand
• recht op  bewoonbaarheid

=> begint steeds met "recht op ..."

Wat is een voorbeeld van een sociaal grondrecht?

1. vrijheid van onderwijs
2. vrijheid van meningsuiting
3. het recht op gelijke behandeling
4. het recht op rechtsbijstand

Welke uitspraak is juist?

1. De sociale grondrechten zijn ouder van de klassieke grondrechten
2. De klassieke grondrechten zijn ouder van de sociale grondrechten
3. De sociale en klassieke grondrechten zijn even oud en komen uit 1848

Klassiek grondrecht

Sociaal grondrecht

Vrijheid van meningsuiting

vrijheid van godsdienst

vrijheid van onderwijs

recht op onderwijs

recht op gezondheidszorg

recht op bestaanszekerheid

Regering en Parlement: Hoe werkt het?

Tweede Kamer:

• 150 leden
• direct gekozen
• elke 4 jaar
• burgers 18+jr en NL nationaliteit

Eerste Kamer:

• 75 leden
• indirect gekozen (via omweg)
• elke 4 jaar
• door Provinciale Staten

Tweede Kamer in Den Haag

Eerste Kamer in Den Haag

Verkiezingen

=> Burgers stemmen op iemand van een politieke partij

• de partijen met de meeste stemmen -> kabinet/regering
• samenwerkende partijen noem je COALITIE
• partijen die niet in de regering zitten heten OPPOSITIE

De oranje gekleurde politieke partijen in het plaatje zijn....

1. Oppositie partijen
2. Coalitie partijen

De Regering 

Regering = kabinet + koning **

Kabinet = alle ministers

Hoofd regering = minister-president/premier

** de koning heeft geen invloed in de regering!**

Wie doet wat in Den Haag?

• Parlement: controleren regering + wetten maken
• Regering: uitvoeren wetten + wetten maken

=> Hoogste macht = parlement!

• zij controleren de regering
• zij moeten alle wetsvoorstellen goedkeuren
• zij kunnen minsters/kabinet ontslaan

Controle-middelen Parlement

Tweede Kamer:                              Eerste Kamer:

• Recht van Amendement             niet
• Recht van Initiatief                    niet
• Recht van Interpellatie              wel
• Recht van Enquête                     wel
• Recht van Budget                       wel

** De Eerste Kamer heeft ALLEEN controlerende bevoegdheden!

** De Tweede Kamer heeft 2 wetgevende bevoegdheden

Tweede Kamer

Eerste Kamer

Recht van amendement

Recht van initiatief

recht van interpellatie

recht van enquête

Budgetrecht

Welke uitspraak over de regering en parlement is juist?

1. het recht van amendement is een voorbeeld van een controlerende bevoegdheid.
2. het recht van initiatief heeft alleen de Tweede Kamer
3. het recht van interpellatie heeft alleen de Tweede Kamer
4. het Kabinet is hetzelfde als de Staten-Generaal

En de Koning? Wat doet hij?

• Staatshoofd


• Niet gekozen maar door erfopvolging
• Verplicht wetten te ondertekenen
• adviseren ministers 
• onderdeel van de regering (zonder invloed)

De Koning is onschendbaar => hij kan NIET ter verantwoording worden geroepen door het parlement. De minister is verantwoordelijk.

(uitleg hiervan volgt in par. 1.2)

1813: Koninkrijk der Nederlanden

Alle staatshoofden vanaf het begin op een rij:

1. Koning Willem I --- 1815-1840 (op achtergrond afgebeeld)
2. Koning Willem II --- 1840-1849
3. Koning Willem III --- 1849-1890
4. Koningin Wilhelmina --- 1898-1948
5. Koningin Juliana --- 1948-1980
6. Koningin Beatrix --- 1980-2013
7. Koning WillemAlexander --- 2013 ...?