hoofdstukafsluiting

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

hoofdstukafsluiting

Hoofdstuk 3 - de belangrijkste punten

In een ecosysteem leven  drie insectenetende vogelsoorten: koolmezen, spechten en wielewalen.

Sleep de onderstaande factoren voor de vogels naar het juiste vak.

Abiotisch

Biotisch

Egels

Omgezaagde boom

Paddenstoelen

Temperatuur

Regenwater

Water uit een meertje in dit gebied

In de afbeelding zie je een deel
van de vijver.
Welke bewering is waar?

1. De vijver is een levensgemeenschap
2. Het vijverwater is een ecosysteem
3. Voor de eenden is vijverwater een biotische factor
4. Voor de waterlelies is vijverwater een abiotische factor

In een ecosysteem komt slechts één populatie van een soort vliegen voor.
Welke bewering hierover is juist?

1. Alle vliegen in dat ecosysteem horen bij dezelfde populatie
2. Alle vliegen in dat ecosysteem horen bij die soort
3. Alle vliegen van die soort in dat ecosysteem horen bij die populatie
4. Alle vliegen van die soort komen alleen in dat ecosysteem voor

Om te onthouden:

Biotische factoren zijn invloeden uit de levende natuur, bijvoorbeeld: vijanden, ziekteverwekkers, voedsel, schuilplaats en soortgenoten

Abiotische factoren zijn invloeden uit de levenloze natuur, bijvoorbeeld: water, temperatuur, bodem, licht en wind

Om te onthouden

Een levensgemeenschap bestaat uit alle organismen in een bepaald gebied. (dus alle planten, dieren, bacteriën en schimmels in dat gebied)

Een ecosysteem bestaat uit de levensgemeenschap + alle abiotische factoren in het gebied.
Voorbeelden van een ecosysteem: bos, heide, vijver, meer, woestijn

Om te onthouden

Populatie = een groep dieren van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Goed en nauwkeurig lezen is belangrijk in de biologietoets!

Energie + water + koolstofdioxide --> zuurstof + glucose.
Hoe kan je de bovenstaande fotosyntheseformule veranderen in de formule van de verbranding?

1. Door energie rechts van de pijl te zetten
2. Door de pijl de andere kant op te laten wijzen
3. Door koolstofdioxide en water om te wisselen
4. Door water en zuurstof om te wisselen

Bekijk de afbeelding.
Wat geven de rode pijlen in de
doorsnede van het blad aan?

1. Alleen koolstofdioxide
2. Koolstofdioxide en waterdamp
3. Alleen zuurstof
4. Zuurstof en waterdamp

In welk van de genummerde
delen kan fotosynthese en
verbranding plaatsvinden?

1. Alleen in deel 1
2. In alle delen
3. Alleen in deel 4
4. In deel 2 en 3

Om te onthouden

FOTOSYNTHESE

water + koolstofdioxide + zonlicht --> glucose + zuurstof

Alleen overdag in alle groene delen van planten

VERBRANDING

glucose + zuurstof --> water + koolstofdioxide + energie
In alle delen van planten ('s nachts), dieren, bacteriën en schimmels.

Om te onthouden

Doorsnede blad 

- opperhuid
- bladmoes met nerf
- opperhuid met huidmondje

Huidmondje

- voor opname koolstofdioxide

- voor afgifte water en zuurstof

- gaat dicht bij te weinig water

Wat is de rol van producenten in een ecosysteem?

1. Afvalstoffen produceren uit energierijke stoffen
2. Energierijke stoffen produceren
3. Energie produceren uit energierijke stoffen
4. Mineralen produceren uit energierijke stoffen

Om te onthouden

Producenten zijn planten
Producenten maken zelf energierijke stoffen
bij de fotosynthese leggen ze energie vast in glucose. Dit zetten ze vervolgens om in andere energierijke voedingsstoffen, zoals koolhydraten, vetten, eiwitten en cellulose.

Klimplanten en voorjaarsbloeiers zijn aangepast aan dezelfde omgevingsfactor. Welke factor is dat?

1. Koolstofdioxide
2. Licht
3. Minderalen
4. Water

Vacht en oren van poolvossen en woestijnvossen worden vergeleken.
Wat valt op?

1. De vacht van poolvossen is dikker en de oren zijn groter
2. De vacht van poolvossen is dikker, de oren zijn kleiner
3. De vacht van poolvossen is dunner, de oren zijn groter
4. De vacht van poolvossen is dunner, de oren zijn kleiner

Om te onthouden

Klimplanten klimmen langs muren of bomen omhoog naar het licht. 
Voorjaarsbloeiers zijn planten die al bloemen hebben voordat er na de winter bladeren aan de bomen komen.

Je moet ook de volgende aanpassingen van planten kennen:
planten met wortelrozet: kring van bladeren (aanpassing aan voedsel/water)

woestijnplanten: planten met kleine bladeren, vaak stekels. Behaard of dikke waslaag (aanpassing aan water)

Om te onthouden

Warmbloedige dieren zijn dieren met een vaste lichaamstemperatuur.  Ze zijn aangepast aan de omgeving:

- koude omgeving: dikke vacht, kleine oren, korte poten, veel vet

- warme omgeving: dunne vacht, grote oren, lange poten en weinig vet.

Dankzij de zuigkracht nemen planten water op uit de bodem. Dit gebeurt in vijf stappen. Zet deze stappen in de juiste volgorde

Begin met de bovenste.

wortels nemen water op

Bladcellen verliezen water

Water stroomt uit de houtvaten naar de bladcellen

Wortels geven water door aan de houtvaten

Water verdampt uit de huidmondjes

Welke uitspraak over voedselketens is juist?

1. Een kringloop bestaat uit met elkaar verbonden voedselketens
2. Voedselketens beginnen met een dier
3. Voedselketens bestaan uit met elkaar verbonden organismen
4. Voedselketens bestaan uit planten, planteneters en vleeseters

Welk deel van de stoffen in de
piramide hiernaast wordt door-
gegeven aan de volgende schakel
in de voedselketen

1. Blauwe deel
2. Rode deel
3. Bruine deel
4. Alle delen

Je ziet in de afbeelding dat
er steeds minder energierijke stoffen
in de volgende laag komen.
Hoe noem je deze piramide?

Welke groep(en) organismen
ontbreken in deze piramide?

1. Alleen bacteriën en schimmels
2. Alleen reducenten
3. Afvaleters en reducenten
4. Bacteriën en consumenten

Welke pijl in de afbeelding
geeft de vorming van glucose
aan?

1. pijl D
2. pijl C
3. pijl B
4. pijl A

Om te onthouden

Producenten = planten, maken hun eigen voedsel bij de fotosynthese. Staan aan het begin van elke voedselketen.

Consumenten = dieren. Eten producenten of andere consumenten. Een speciale groep zijn de afvaleters. Afvaleters staan niet in een voedselketen.

Reducenten = bacteriën en schimmels. Deze breken de dode resten af en zorgen dat voedingsstoffen weer vrij komen voor planten.

Om te onthouden

Voedselketen: wie eet wie? weergegeven met pijlen tussen de organismen. Bijvoorbeeld gras --> koe --> mens

Voedselweb: meerdere voedselketens in een ecosysteem door elkaar.

 van de voedselketen er is. Planten staan onderaan. Altijd piramidevormig.

Om te onthouden

Piramide van aantallen: geeft aan hoeveel van elke groep organismen er zijn. Planten staan onderaan. Soms is de onderste laag kleiner dan de laag daarboven.

Piramide van biomassa: geeft aan hoeveel energierijke stof er in elke schakel

Koolstofkringloop: hoe koolstof wordt doorgegeven als energierijke stof.

Tip! Leer ook dat wat hier niet herhaald is, bijv. houtvaten en bastvaten.