economie module overheid en bestuur / natuur en milieu

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Collectieve voorzieningen

Collectieve voorziening 

Collectieve voorzieningen:

- Voorzieningen waar iedereen gebruik van mag maken 

- Bijvoorbeeld lantarenpalen en wegen 

- Collectieve voorzieningen worden betaald door belastingbetalers 

Een eigen bijdrage:

- Bijvoorbeeld school en het OV is niet gratis 

- Je moet er een bijdrage voor betalen 

- Toch is het een collectieve voorziening 

Collectieve voorzieningen

• Collectieve voorzieningen = voorzieningen waar iedereen gebruik van mag maken
• Collectieve sector = de overheid en instellingen die zorgen voor de collectieve voorzieningen

Lees het krantenartikel. De werken aan de grote rivieren zijn een taak van de overheid, want de grote rivieren zijn collectieve voorzieningen.
Kies wat een kenmerk is van collectieve voorzieningen.

1. Ze vormen altijd een enorm groot project.
2. Ze worden altijd bedacht door deskundigen.
3. Ze worden altijd uitgevoerd door overheidsbedrijven.
4. Ze worden altijd voor een groot deel of helemaal betaald van belastinggeld.

het verhogen van de polderdijken

het aanleggen van een weg rondom een overloopgebied

coördinatie en financiering van het Deltaprogramma

het weigeren van een bouwvergunning in een overloopgebied

gemeenten

provincies

het Rijk

waterschappen

In het artikel staat dat verschillende overheden samenwerken. Dat klopt, maar overheden werken ook samen met bedrijven in de particuliere sector. Adviseer de overheid wanneer zij beter particuliere bedrijven kan inschakelen dan het werk zelf te doen. Licht je antwoord toe met een voorbeeld.

Particuliere sector

Collectieve sector

Particuliere sector

De particuliere sector bestaat uit bedrijven en burgers.

Bedrijven in de particuliere sector streven naar winst.

Collectieve sector

De komende jaren vormen jongeren een steeds kleiner deel van de Nederlandse bevolking, Nederland ‘ontgroent’. Tegelijk vormen ouderen een steeds groter deel van de Nederlandse bevolking, Nederland ‘vergrijst’. Geef aan welke overheidsuitgaven gaan stijgen door ontgroening en vergrijzing van de Nederlandse bevolking. Geef twee uitgavenposten en leg je antwoord uit.

Omslagstelsel AOW

Problemen door:

- Ontgroening: groep werkenden neemt in verhouding af

( relatief minder inkomsten uit premies )

- Vergrijzing: groep uitkeringsgerechtigden neemt in verhouding toe

( relatief meer uitgaven aan uitkeringen )

De regering denkt dat de uitgaven voor ouderen in de toekomst onbetaalbaar worden door de ontgroening en de vergrijzing. Adviseer de regering hoe zij deze uitgaven betaalbaar kan houden. Geef twee adviezen: een advies dat gaat over de inkomsten van de overheid en een advies dat gaat over de uitgaven van de overheid.

Bereken de uitgaven van het Rijk vanwege de staatsschuld in procenten van de totale uitgaven. Geef de berekening en rond je antwoord af op één decimaal.

Sociale zekerheid

Sociale zekerheid

Instructie

Procenten      Hoeveel procent is dit deel van het totaal?

                             EEN DEEL          X 100%

                            HET GEHEEL   

 

Sociale zekerheid

Sociale zekerheid

I

Sociale voorzieningen

• Bijstandsuitkering
• Kinderbijslag
• Huurtoeslag
• Zorgtoeslag 

Sociale voorzieningen

Sociale voorzieningen worden door het rijk, via de belastingen, betaald. 

Voorbeelden: participatiewet en de AKW 

arbeidsongeschikte jongeren

mensen die medicijnen nodig hebben

ouderen vanaf de pensioenleeftijd

werklozen zonder WW

AOW

Participatiewet (bijstand)

WIA

Zvw

Sociale zekerheid voor jongeren 

- Kinderen 

- Studenten

- WAJONG

- UWV

- Actieven en niet-actieven

Actieven/niet actieven op de arbeidsmarkt

Actieven --> De mensen die een eigen inkomen hebben

Niet-actieven --> De mensen die een uitkering ontvangen

De actieven betalen belasting en sociale premies voor de uitkeringen aan de niet-actieven

De overheid wil dat het aantal actieven toeneemt en het aantal niet-actieven afneemt. Zo blijven de uitkeringen betaalbaar

Bruto en netto

Brutoloon = loon waar belastingen en premies af gaan.

Nettoloon = loon wat uitbetaald wordt op je bankrekening (hier zijn de belastingen en premies dus vanaf). 

Belastingen en premies worden door de werkgever betaald aan de overheid. 

Loonheffing, loonbelasting, premies

Loonheffing = directe belasting dat betekent dat het direct aan de overheid moet worden betaald. Het wordt dus direct ingehouden op het brutoloon.  

Hoe meer je verdient, hoe meer je aan belasting betaalt. Dit noemen progressieve belastingheffing.

Belastingen worden gebruikt voor uitgaven van het Rijk het zijn dus de inkomsten van de overheid.

Loonheffing, loonbelasting, premies

Loonheffing bestaat uit 2 onderdelen:

- loonbelasting (zie vorige dia)

- premies voor de volksverzekeringen

In paragraaf 4 heb je geleerd welke volksverzekeringen er zijn. Je hebt ook geleerd wat het begrip solidariteitsbeginsel betekent. Daarom betaal je dus premies.

Gebruik het loonbriefje van Adriënne. De werkgever houdt geld in op haar brutoloon, want hij moet dat geld afdragen aan de overheid en de sociale zekerheid. Adriënne vindt dat zij veel te veel belasting betaalt. Stel dat Adriënne gelijk heeft.
Schrijf op wat zij hiertegen kan doen.

Op het brutoloon wordt loonheffing ingehouden. Jaarlijks ontvangt de overheid op deze manier vele miljarden euro’s. Een deel van de ontvangen loonheffing wordt gebruikt voor de uitgaven voor sociale zekerheid.
Geef de naam van het andere deel van de ontvangen loonheffing. Schrijf op waarvoor de overheid dit deel gebruikt.

De economische groei van Nederland was in een jaar 2,7%.
Kies wat er in dat jaar in Nederland met 2,7% groeide.

1. de bevolking
2. de totale productie
3. de totale consumptie
4. het inkomen per hoofd van de bevolking

Gebruik het diagram. Stel, het aantal inwoners van Nederland en het aantal inwoners van China zijn niet gegroeid tussen 2017 en 2018.
Bereken in welk land de stijging van het gemiddeld inkomen in 2018 het grootst was: in Nederland of in China. Geef de berekening.

Maatschappelijke kosten

Maatschappelijke kosten zijn de kosten van milieuvervuiling die door ons allemaal worden betaald.

Voorbeelden van maatschappelijke kosten

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)

Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Maatschappelijk verantwoord ondernemen = bedrijven houden rekening met de gevolgen voor mensen en milieu

Heffingen en subsidies

• Door het inzetten van heffingen of subsidies kan de overheid gedrag aanmoedigen (positief) of bemoeilijken (negatief).
  
• Bijvoorbeeld:
  
• Files zijn slecht voor het milieu (en vervelend) dus maakt de minister het autorijden duurder met een heffing – autorijden is dan duurder geworden.
  
• Sporten voor jongeren is goed, dus kickboxscholen krijgen een subsidie waardoor meer jongeren kunnen sporten.

Rol overheid

• Belastingvoordeel bij duurzame productie
• (Milieu)subsidies voor bij zonnepanelen
• Extra heffing om zuinig om te gaan met bijv. energie

Hierna staan twee uitspraken over de gevolgen van milieuheffingen en milieusubsidies:
1 Door milieuheffingen stijgen de inkomsten van de overheid en stijgen de kosten van bedrijven.
2 Door milieusubsidies stijgen de uitgaven van de overheid en stijgen de opbrengsten van bedrijven.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. beide uitspraken zijn juist
4. beide uitspraken zijn onjuist

Aan welke eisen moet hout voldoen volgens het FSC keurmerk?

• Houthakkers moeten veilig kunnen werken
  
  
• Er moet rekening gehouden worden met de dieren in het bos.
  
  
• Er moet genoeg tijd zijn om het bos te laten herstellen.