5V herhaling H12 Regeling intern milieu

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Hoofdstuk 12 regeling intern milieu

5 VWO

Belangrijke onderdelen: homeostase, regelkringen, functies van de lever, urineproductie, bouw en functie van het ademhalingsstelsel en gaswisseling.

Binas 87B. De zweetklieren zijn een voorbeeld van .......... in de regelkring voor het handhaven van de lichaamstemperatuur.

1. een receptor
2. een effector
3. de norm

Juist of onjuist. De inhoud van je maag en darmen rekenen we tot het interne milieu.

1. juist
2. onjuist

Waar liggen de receptoren voor de schiltemperatuur?
I huid
II skeletspieren
III hypothalamus

1. In I en II
2. alleen in I
3. alleen in III
4. I, II en III

Je hebt nog koorts. Je zit nu in de fase dat je verschrikkelijk moet zweten en een rode kleur hebt. Wat is er aan de hand?

1. de normtemperatuur is 37 graden, je kerntemperatuur is 40 graden
2. de normtemperatuur is 40 graden, je kerntemperatuur is 37 graden
3. de normtemperatuur is 37 graden, je kerntemperatuur is 35 graden

Homeostase

In je lichaam heerst een dynamisch evenwicht: door regelkringen blijven waardes min of meer gelijk en daardoor optimaal 

Regelkring: regelcentrum stuurt effector aan op basis van een gemeten waarde ten opzichte van een norm, receptor meet steeds het effect. 

Voorbeeld van regelkring

in de aorta

bloeddruk is 

te hoog

bloeddruk is

te laag

(als het dus niet goed gaat)

De regelkring van de vorige slide in beeld

120/80

 mmHg

hersenen

baro receptoren in de aorta

bloedvaten

hart

juist of onjuist

de poortader is zuurstofrijk

1. juist
2. onjuist

De poortader voert bloed aan afkomstig van verschillende organen. Mogelijke organen zijn:
I de maag
II de slokdarm
III de alvleesklier
IV de darmen
V de milt

Welke van bovengenoemde organen levert bloed aan de poortader?

1. I, II, III en IV
2. alle bovengenoemde organen
3. I, III, IV en V
4. I, III en IV

§11.2 lever

Bestaat uit lobjes:

sinusoïden zijn bloedruimtes

waarin zuurstofrijk bloed van de

leverslagader samenkomt met 

voedselrijk bloed uit de poortader

(zuurstofarm). Bloed verlaat lobje

in vertakking van leverader 

(midden van het lobje). Gal komt

samen in galbuisjes aan de zij-

kant van leverlobjes.

Binas 84 A

82 C

82 D

De gal wordt uitgescheiden door de lever. De galkleurstoffen die in de gal zitten zijn in de lever vrijgekomen bij de afbraak van....

1. galzure zouten
2. vetten
3. rode bloedcellen
4. lipase

detoxificatie van alcohol
Alcoholdehydrogenase zet alcohol om in ethanal, en aldehydehydrogenase zet ethanal om in acetaat.
Wat zijn alcholdehydrogenase en aldehydehydrogenase voor type stoffen?

Bij een bepaalde ziekte komen gelijktijdig de volgende verschijnselen voor:

1) de urine is donkergeel tot bruin gekleurd
2) het oogwit is geel gekleurd
3) de ontlasting is bleek van kleur

Waardoor zullen deze verschijnselen waarschijnlijk veroorzaakt zijn?

1. doordat de galwegen verstopt zijn
2. doordat de urineleiders verstopt zijn
3. doordat de nieren rode bloedcellen doorlaten
4. doordat de lever te veel ureum afgeeft

functies

De lever heeft verschillende functies: 

- speelt een rol bij koolhydraat- vet- en eiwitstofwisseling.

Daarnaast kan het: 

- ontgiften (alcohol)

- gal produceren

- stoffen (bijv. glycogeen) opslaan

- rode bloedcellen afbreken en opslaan

Welk hormoon stimuleert de omzetting van glucose in glycogeen?

1. insuline
2. glucagon
3. adrenaline

In welke organen tref je glycogeen aan. Mogelijke opties zijn:
I spieren
II alvleesklier
III lever
IV onderhuids bindweefsel

1. I, II en III
2. I en III
3. I en II
4. allemaal

Koolhydraatstofwisseling

Bij een hoog bloedsuikergehalte zetten levercellen glucose uit het bloed om in glycogeen (onder invloed van insuline uit de alvleesklier)= glycogenese

Koolhydraatstofwisseling

Bij een laag bloedsuikergehalte zetten levercellen glycogeen om in glucose en geven dat af aan het bloed (onder invloed van glucagon uit de alvleesklier)

Koolhydraatstofwisseling

Wanneer de glycogeenvoorraad onvoldoende is voor de energiebehoefte wordt door de lever glucose gemaakt uit andere voedingsstoffen = gluconeogenese

Vetten

Aminozuren

Juist of onjuist?
De lever kan niet-essentiële vetzuren ombouwen in essentiële vetzuren.

1. juist
2. onjuist

Noem 2 functies van cholesterol in ons lichaam.

Vetstofwisseling

De lever zet vetachtige stoffen om naar lipoproteïnen waardoor de hydrofobe vetten wel in het bloedplasma vervoerd kunnen worden (H10):

- HDL vervoert vetten van bloed 

naar lever

- LDL vervoert vetten van lever naar 

bloedvaten

Vetstofwisseling

De lever zet ongeschikte vetzuren om in geschikte vetzuren (bijvoorbeeld verzadigde vetzuren in onverzadigde vetzuren)

Essentiële vetzuren kan de lever niet maken. Die moet je via je voeding binnen krijgen (H10).

Vetstofwisseling

Vetten worden in het lichaam gebruikt als energiebron, bouwstof, bescherming. 

Overbodige vetten worden afgescheiden in de vorm van cholesterol of galzure zouten (gal) 

Vetstofwisseling

De lever maakt cholesterol (grondstof voor celmembranen en hormonen)

Cholesterol is de basis voor de aanmaak van sommige hormonen (testosteron, oestrogeen, bijnierhormonen)

Cholesterol zit in celmembranen voor flexibiliteit

Welke van deze 4 aminozuren is niet-essentieel? (Tip: check je Binas)

1. lysine
2. theonine
3. proline
4. isoleucine

juist of onjuist?
transaminering kan alleen met niet-essentiële aminozuren

1. juist
2. onjuist

juist of onjuist?
de lever slaat overtollige aminozuren op

1. juist
2. onjuist

Eiwitstofwisseling

De lever kan aminozuren omzetten in andere aminozuren 

-> transaminering

Eiwitstofwisseling

9 van de 20 aminozuren zijn níet door de lever te maken: essentiële aminozuren.

Overtollige aminozuren worden door de lever afgebroken (er is geen ‘voorraad’). 

De lever produceert verschillende plasma-eiwitten.

Eiwitstofwisseling

De lever kan ook overtollige aminozuren afbreken. Deaminering: stikstofgroep wordt verwijderd -> ureum wordt gevormd.

Eiwitstofwisseling

Koolstofskelet wordt verbrandt, omgezet naar glucose (gluconeogenese) of vet (lipogenese)

1. De vitale capaciteit is de hoeveelheid lucht
die (1) per ademhaling kan worden ververst
2. Je vitale capaciteit is (2) dan je longcapaciteit

1. 1: maximaal 2: groter
2. 1: minimaal 2: groter
3. 1: maximaal 2: kleiner
4. 1: minimaal 2: kleiner

Bij de mens spelen bij de ademhaling de volgende spieren een rol:
spieren tussen de ribben,
spieren van het middenrif en
spieren van de buikwand.
Welke van deze spieren trekken zich samen bij een zeer krachtige uitademing?

1. alleen de spieren van de buikwand
2. alleen de spieren van het middenrif.
3. bepaalde spieren tussen de ribben en de spieren van de buikwand.
4. bepaalde spieren tussen de ribben en de spieren van het middenrif.

Belangrijke termen ademhaling

Ademfrequentie = aantal ademhalingen per minuut

Ademvolume = hoeveelheid lucht die je per ademhaling ververst

Ademminuutvolume = ademfrequentie x ademvolume

Dode ruimte = deel van ademhalingsstelsel waar geen gaswisseling plaatsvindt.

Vitale capaciteit = maximale ademvolume

Restvolume = hoeveelheid lucht die altijd achterblijft in ademhalingsstelsel

Totale longcapaciteit = vitale capaciteit + restvolume

Binas 83B

De wet van Fick: Waarvan is de diffusie coëfficiënt afhankelijk?

Als de diffusie-afstand groter wordt, neemt de n dan toe of af?

1. toe
2. af

Daphne rookt en krijgt hierdoor een dun laagje teer in haar longen. Welke factoren uit de wet van Fick veranderen?

1. ΔX,AenD
2. Δc,AenD
3. A,ΔXenΔc
4. ΔCenΔX

Welke onderdeel uit de wet van Fick wordt met name beïnvloed bij iemand met longemfyseem?

1. A
2. D
3. ΔC
4. ΔX

Wet van Fick

Binas 83A onderaan

Luchtwegen

Slijmbekercellen en trilharen beschermen binnenkant ademhalingsstelsel (behalve waar gaswisseling plaatsvindt):

- vervoert slijm 

richting keelholte

- maakt lucht 

vochtig

- verwarmt lucht

(met name door haar-

vaatjes in neusholte)

Astma en longemfyseem

Astma: spieren in wand luchtpijptakjes (bronchiolen) trekken samen. Deze spieren zitten niet rondom de longblaasjes! -> minder luchtverversing

Longemfyseem: wanden 

longblaasjes verdwijnen ->

minder oppervlakte -> min-

der gawisseling.

Bij het ademhalen via een snorkel heeft de longlucht direct na inademing een lagere zuurstofconcentratie dan bij ademhaling zonder snorkel.
Hoe kan een snorkelaar het beste deze verlaging van de zuurstofconcentratie
tegengaan?

1. Door sneller in- en uit te ademen.
2. Door dieper in- en uit te ademen.
3. Door in te ademen via de snorkel en uit te ademen in het water.
4. Door minder diep in het water te gaan liggen.

Ademhaling

Longen vullen zich door toename inhoud -> negatieve druk -> lucht stroomt naar binnen.

Borstkas en longen zijn 

'verbonden' dmv een vloeistof-

laagje tussen longvlies en 

borstvlies (= interpleurale ruimte)

Inademing/ uitademing

Inademing: samentrekken

- buitenste tussenribspieren

- middenrifspieren

- diepe inademing: nekspieren

Uitademing: ontspannen

- buitenste tussenribspieren

- middenrifspieren

- diepe uitademing: samentrekken bin-

nenste tussenribspieren en buikspieren

Waar wordt de ademhaling geregeld?

1. Door het hartritme
2. In de longen
3. Door de O2 en CO2 uitwisseling
4. In het ademcentrum in de hersenstam

Ademprikkel

Regelkring.

ademcentrum in de hersenstam krijgt informatie over pCO2. Hierop wordt informatie gestuurd naar ademhalingsspieren

Denk aan norm, regelcentrum, effector en receptor!

In de nefronen van je nieren vindt filtratie, osmose en resorptie plaats.
Op welke plaats in een nefron is de filtratie?

1. kluwen van haarvaten
2. nierbekken
3. nierkanaaltje
4. verzamelbuisje

Bij de mens wordt de werking van de nieren beïnvloed door een bepaald hormoon. De betreffende hormoonklier geeft dit hormoon af als de concentratie van opgeloste stoffen in het bloed te hoog begint te worden.
Door welke klier wordt dit hormoon gevormd?
Wordt er hierdoor meer of minder urine gevormd?

1. hypofyse/meer
2. hypofyse/minder
3. schildklier/meer
4. schildklier/minder

Bouw van de nieren

Nier bestaat uit nierschors, 

niermerg en nierbekken.

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron.

Bouw van de nieren

Je hebt in elke nier 1,3*10⁶

^nefronen.

^{Nefron begint in de schors,} 

^{lus naar het merg, terug naar}

^{de schors en dan richting} 

^nierbekken.

De nieren filteren je bloed. In welk proces steken de nieren de meeste energie?

1. Bloed filteren
2. Terughalen glucose
3. Terughalen water
4. Afvalstoffen weghalen

Vormen van transport in nieren

Gefaciliteerd transport: via eiwitpoorten.

passief: kost geen energie (ATP)

actief: kost energie (ATP)

Vormen van transport in nieren

Cotransport: meerdere stoffen door dezelfde poort, gecombineerd.

Symport: dezelfde kant op

Antiport: verschillende kanten op

Secundair actief transport

Wanneer het transport

afhankelijk is van een

investering van 

energie elders

(glucose) heet dit ook

wel secundair actief

transport.

juist of onjuist?
de nieren vormen ureum

1. juist
2. onjuist

Osmotische waarde in de nier

Laag in de nierschors 

(ongeveer gelijk aan 

bloedplasma en 

weefselvloeistof)

Hoog het het niermerg

Binas 85C

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het kapsel van Bowman wordt een deel van het bloedplasma uit de bloedvaten geperst uit sterk vertakte  bloedvaatjes met poriën (glomerulus)

-> voorurine (180 l per dag)

Afvoer via nierbuisje

Kapsel van Bowman/ glomerulus

Extra hoge bloeddruk in de glomerulus door verschil diameter tussen aan- en afvoerend slagadertje -> ultrafiltratie = uittreding bloedplasma uit bloedvaatjes.

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose en andere voedingsstoffen, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

Bloedcellen, bloedplaatjes, plasma-eiwitten, micellen blijven in het bloed.

Voorurine -> urine

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

1. Glucose en andere voedingsstoffen moet weer terug in de bloedbaan.

2. Water en zouten moeten deels weer terug in de bloedbaan.

3. Ureum en andere afvalstoffen moeten in de voorurine blijven.

4. Extra H+ ionen moeten naar de voorurine (om te voorkomen dat bloed te zuur wordt)

Eerste gekronkelde nierbuisje

Glucose, aminozuren, vitamines, hormonen, K+, Na+ en Cl- worden m.b.v. (actief) transport weer terug het bloed in gepompt (terugresorptie/ reabsorptie)

Water volgt door osmose (80%). Ook colloid osmotische druk (bloedeiwitten)

Eerste gekronkelde nierbuisje

Cellen van de nierwand geven NH₃ af, dit vormt in de voorurine NH₄⁺ (met een H⁺ ion) wat dan niet meer terug kan -> bloed minder zuur maken.

Lis van Henle (dalend)

Cellen in dit deel bevatten veel waterkanalen en geen transportkanalen voor andere stoffen.

Osmose zorgt voor terugresorptie water in de weefselvloeistof.

Hoe dieper in het niermerg, hoe hoger de osmotische waarde van de omgeving.

Lis van Henle (stijgend)

Dun deel: passief transport Na+ en Cl-  naar buiten: osmotische waarde weefselvloeistof stijgt.

In dit deel wordt ook ureum uit de weefselvloeistof gehaald.

Dikke deel: actief transport van Na+ en Cl-.

Géén transport van water!

Tweede gekronkelde nierbuisje

Actief transport van 2K+ naar binnen (in de voorurine), 3Na+ naar buiten (naar weefsel/ bloed).

Tweede gekronkelde nierbuisje

Hormoongereguleerd.

Aldosteron regelt de zoutconcentratie in je urine.

Veel aldosteron: Na/K pompen werken hard. 

Zie Binas 89

Tweede gekronkelde nierbuisje

Water volgt door osmose.

Opname H⁺ in voorurine en afgifte van HCO₃^- reguleren pH van het bloed

Als Freek ’s avonds veel bier drinkt, merkt hij dat hij veel moet plassen en ’s morgens een droge mond heeft. Dat komt doordat alcohol de urineproductie verhoogt.
Welke verklaring hiervoor is juist?

1. Alcohol remt de hypofyse waardoor minder ADH wordt afgegeven.
2. Alcohol remt de ultrafiltratie in de kapsels van Bowman.
3. Alcohol stimuleert de hypofyse waardoor meer ADH wordt afgegeven.
4. Alcohol stimuleert de waterresorptie in de nierbuisjes.

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

Hormoongereguleerd

ADH (antidiuretisch hormoon) zorgt voor toename van het aantal waterkanalen in de celmembranen van de cellen in het verzamelbuisje (zie BINAS 89) -> meer terugresorptie water

Verzamelbuisje

Onderste deel is permeabel voor ureum. Hierdoor wordt de osmotische waarde van het niermerg hoog gehouden.

Actieve uitscheiding van NaCl

-> osmotische waarde weefselvloeistof stijgt: terugresorptie van water door osmose

De kracht van tegenstroom