D2BTh6 B5 De geschiedenis van het leven (NIET behandelen)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 2

D2B Erfelijkheid en evolutie 

B5 De geschiedenis van het leven

Info gebruikt van:

Malmberg methode Biologie en verzorging voor jou

Biologiepagina.nl

Bioplek.org

Biologieweb.nl

e.a. 

Leerdoel

Je kunt een geologische tijdschaal en een tijdbalk aflezen.

Je weet wat een tijdperk is.

Je weet hoeveel tijd de getallen aangeven.

Je weet wat de rol is van de gemeenschappelijke voorouder bij de verwantschap van soorten.

Je kunt een stamboom van organismen aflezen.

Je kunt aflezen hoe groepen organismen zich hebben ontwikkeld, zijn uitgesorven en hoe ze verwantschap vertonen

Hoeveel jaar geleden is de aarde ontstaan?

Welke organismen waren de eerste tekenen van leven op aarde?

Huiswerk

Handboek: Lezen blz. 81 t/m 85

Werkboek: Maak opdracht 25 t/m 31

Test jezelf

Kijk het het volgende filmpje thuis!

www.hetklokhuis.nl

Geologische tijdschaal

Wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven op aarde is verdeeld in tijdperken. 

Een tijdperk is een lange periode waarin veel gebeurd is. 

ERA

ERA = Tijdperk: een lange tijd waarin van alles gebeurt

3

Geologische tijdschaal

Deze geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

2

Geologie

Geologie is de leer van de aarde

1

Levensvormen

Je ziet welke organismen aanwezig zijn in welk tijdperk / welke periode.

De oudste levensvormen zie je onderaan in de afbeelding.

5

EON

EON = Een Zeer lang tijdperk. Bestaat uit meerdere ERA

4

Tijdbalk

De tijdbalk verdeelt 

de geschiedenis van de aarde in delen.

Ongeveer 4600 miljoen jaar geleden (4,6 miljard) ontstond de aarde.

Er was geen leven mogelijk. Hiervoor was het veel te heet (waarschijnlijk 400 graden Celsius).

1

Eerste bacteriën

3

Eerste eenvoudige vormen van leven

2

Zuurstof in de atmosfeer

4

Eerste eencellige planten

5

Eerste meercellige organismen

6

Eerste dieren

7

Eerste landplanten

8

Eerste landdieren

9

Eerste mensen (mensachtigen)

10

Ontwikkeling van het leven op aarde.

3 tijdperken

12 perioden

              mjg = 

miljoen jaar geleden

NIET leren!

Wel:

- snappen

- af kunnen lezen 

- conclusies kunnen trekken 

Het eerste leven: In het water

De aarde ontstond 4600 miljoen jaar geleden. Het eerste leven begon waarschijnlijk 3800 miljoen jaar geleden in het water. Dit was eencellig leven. Er was toen nog geen zuurstof in de lucht. Uit de eerste organismen ontstonden de eerste bacteriën. Een deel van die bacteriën kon zuurstof produceren. 

Eencellige organismen ontstonden ongeveer 3300 miljoen jaar geleden. Er kwam langzaam meer zuurstof in het water en in de lucht omdat in deze eencelligen fotosynthese plaatsvond. 

Ongeveer 1600 miljoen jaar geleden ontstonden de meercellige organismen

zich uit de eencelligen.

700 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste dieren. Ze ontstonden allemaal

in de oceanen en zeeën. Het waren bijvoorbeeld:

- de sponzen, neteldieren, weekdieren, stekelhuidigen en geleedpotigen. 

Op het land kwamen alleen bacteriën voor.

Na het leven in het water: LEVEN OP HET LAND

De aarde ontstond 4600 miljoen jaar geleden.

Het duurde nog een hele tijd voordat er op het land iets verscheen. De eerste landplanten en de vissen ontstonden 500 miljoen jaar geleden. De eerste landdieren ontstonden 450 miljoen jaar geleden. Het waren vooral de geleedpotigen, vooral duizendpoten. Later waren de andere gewervelden op het land te zien, de amfibieën en de reptielen.

251 Miljoen jaar geleden begon de bloeitijd van de reptielen. 

Er ontstonden allerlei soorten sauriërs. 

Ze leefden ook in het water en de lucht.

Saurus betekent hagedis. 

Er leefden enorme sauriërs: dinosauriërs

Toen de sauriërs ontstonden, 

ontstonden ook de eerste zoogdieren en vogels.

Uitsterven sauriërs

Misschien heeft een enorme knal, veroorzaakt doordat een rotsblok vanuit de ruimte insloeg op aarde, er voor gezogd dat de suariërs zijn uitgestorven. 

Dit gebeurde ongeveer 65 miljoen jaar geleden. De explosie veroorzaakte grote bosbranden waardoor er een paar jaren zwarte wolken van stof en roet boven het aardoppervlak hingen. 

Het zonlicht bereikte de aarde niet meer. 

Het wat bijna donker en de temperatuur daalde sterk. 

De zoogdieren en vogels overleefden, de sauriërs stierven uit. 

Evolutie van mensen

Minder aap, meer mens.

De eerste mensachtigen zijn ongeveer 3 miljoen jaar geleden ontstaan. 

“Als evolutie voor elk ander dier geldt, waarom dan niet voor de mens?”, dacht Darwin. De wetenschap geeft hem gelijk. 

Wetenschappers vonden overblijfselen van een soort aapmensen die langzaam rechtop gingen lopen, hun haar verloren en gereedschap leerden gebruiken. 

Dat waren onze voorouders. 

De homo erectus is een van de soorten mensachtigen die hebben bestaan. Ze hadden meer succes dan hun hurkende, harige tijdgenoten. 

Zo werden we in vijf à zes miljoen jaar langzaam maar zeker minder aap en meer mens. 

De mensensoort die nu leeft noem je de Homo sapiens.

Homo erectus

1

Homo sapiens

2

Verwantschap 

van soorten

De mensen die nu leven, hebben een gemeenschappelijke voorouder. Deze leefden ongeveer 150.000 jaar geleden in Afrika.

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.

Stamboom van organismen

In een stamboom zie je welke organismen zich ontwikkelen uit bepaalde organismen. 

Je kunt afleiden welke groepen veel en welke weinig verwant zijn. 

Als in een stamboom een lijn niet doorloopt, is een groep dieren uitgestorven.

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. Ong. 3 miljard jaar geleden
2. Ong. 13,7 miljard jaar geleden
3. Ong. 4,6 miljoen jaar geleden
4. Ong. 4,6 miljard jaar geleden

Waar is het leven op aarde ontstaan?

1. Het is vanuit de ruimte gekomen
2. In het water
3. Op het land
4. In de grond

Hoe oud zijn de oudste fossielen?

1. Ong. 3 miljard jaar oud
2. Ong. 3,8 miljard jaar oud
3. Ong. 3 miljoen jaar oud
4. Ong. 30 miljard jaar geleden

Zijn alle soorten waarvan fossielen worden gevonden uitgestorven?

1. Ja
2. Nee

De gevolgen van de inslag van de meteoriet.....
Wat is NIET waar

1. het werd donker
2. het werd warmer
3. er was veel stof en roet
4. er was weinig zonlicht

Mensen leven in het tijdperk ..1...
in de periode ..2..

1. 1. Cenozoïcum 2. Kwartair
2. 1. Cenozoïcum 2. Tertiair
3. 1. Cenozoïcum 2. Holoceen
4. 1. Cenozoïcum 2. Pleistoceen

De eerste landplanten verschenen ongeveer 500 miljoen jaar geleden

1. Tijdperk Paleozoïcum
2. Tijdperk Perm
3. Periode Perm
4. Tijdperk Mesozoïcum

De eerste Insecten maakten hun bloeitijd 300 miljoen jaar geleden door.
Dat begon tijdens de periode.....

1. Perm
2. Devoon
3. Carboon
4. Paleozoïcum

Varens hebben zich ontwikkeld uit:

1. bruinwieren
2. groenwieren
3. roodwieren
4. naaktzadigen

Welke dieren zijn waarschijnlijk eerder ontstaan?

1. neteldieren
2. stekelhuidigen
3. vogels
4. zoogdieren

Met welke dieren vertonen de geleedpotigen de meeste verwantschap:
weekdieren of gewervelde dieren?

uitleg

Omdat ze met weekdieren minder lang geleden een gemeenschappelijke voorouder hebben gehad. Ontstaan in de oceanen/zeeën 

1. weekdieren
2. gewervelden

Vul in:
1. Sauriërs leefden ........ jaar geleden op aarde.
2. Door .......... stierven ze uit.

1. 1) 186 miljard 2) andere organismen
2. 1) 186 miljard 2) een groot rotsblok
3. 1) 186 miljoen 2) doordat er zoogdieren kwamen
4. 1) 186 miljoen 2) een meteoriet

Stamboom slangen.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Stamboom slangen.
Met welk soort vertoont soort 2 de meeste verwantschap?

1. 1
2. 3
3. 4
4. 6

Stamboom slangen.

Welk soort is uitgestorven?

1. 1
2. 7
3. 4
4. 6

Stamboom slangen.

Welk soorten hebben giftanden

1. 1, 2 en 5
2. 1, 2, 3, 4, 6
3. alleen soort 5
4. 5 en 6

Verwantschap
(betekenis)

Geologische tijdschaal

Het tijdperk
Mesosoïcum begon

1. 251 miljard jaar geleden
2. 251 miljoen jaar geleden
3. 65 miljard jaar geleden
4. 65 miljoen jaar geleden

Geologie is

1. de leer van de aarde
2. de leer van het leven
3. de leer van alle organismen
4. de leer van het sterrenstelsel

Levensvormen op de juiste volgorde.
Van oud naar jong

1. waterdieren - landdieren - landplanten - mensen
2. landplanten - waterdieren landdieren - mensen
3. waterdieren - landplanten - landdieren - mensen
4. mensen - landdieren - landplanten - waterdieren

Wat zijn kenmerken van eenvoudige levensvormen?

1. eencellig en levend in het water
2. meercellig en levend in het water
3. eencellig en levend op het land
4. meercellig en levend op het land

Levensvormen in volgorde van ontstaan van oudste naar jongste.

1. 2 - 5 - 4 - 3
2. 1 - 6 - 3 - 7
3. 3 - 1 - 6 - 4
4. 1 - 3 - 4 - 7

Levensvormen in volgorde van ontstaan van oudste naar jongste.

1. 4 - 7 - 2 - 5
2. 3 - 1 - 2 - 7
3. 2 - 4 - 5 - 7
4. 7 - 4 - 5 - 2

Door welke organismen ontstond het eerste zuurstof in de lucht

1. meercellige organismen
2. eenvoudige levensvormen
3. eencellige organismen
4. bacteriën

Welke is/zijn juist?
1. Cebochoerus is de voorouder van alle varkensachtigen.
2. Het wild zwijn is meer verwant aan het hertzwijn dan aan het gewoon wrattenzwijn.

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 : waar 2: niet waar
4. 1: niet waar 2: waar

Geef de naam van het tijdperk waarin Microstonyx is uitgestorven.

Toen de aardkorst voldoende was afgekoeld, ontstond de oerzee. Allerlei stoffen mengden zich in het water.     3 Miljard jaar geleden kwam er leven in de oceanen / zeeën. Het bestond maar uit 1 cel, later ontstonden meercelligen. Het leven groeide uit tot miljoenen verschillende levensvormen.

1. Mioceen
2. Plioceen
3. Heloceen
4. Pleistoceen

Hoeveel miljoen jaar geleden begon de ontwikkeling van de apen van de oude wereld als aparte groep volgens de gegevens in de stamboom?

1. 35 miljoen jaar geleden
2. 37 miljoen jaar geleden
3. 43 miljoen jaar geleden
4. 25 miljoen jaar geleden

Aan welke groep zijn de gorilla’s het meest verwant volgens de stamboom?

1. de chimpansees
2. de gibbons
3. de halfapen
4. aan de apen van de oude wereld

Hoe langer geleden de gemeenschappelijke voorouder van twee soorten leefde,
hoe ..... vul in ...... de soorten verwant zijn.

1. minder
2. meer
3. meer of minder
4. dat weet je niet

Wat vind je nog lastig?
(geologische tijdschaal - stamboom etc.)

Als we tijd hebben: 

Praktijk Fossiel

De geschiedenis van de aarde (1)

De Aarde ontstond zo’n 4,6 miljard jaar = 4600 miljoen jaar geleden. Dat is ong. vier en een half keer duizend keer miljoen.

4 miljard jaar geleden ontstond er leven, maar niet in een vorm die wij als zodanig zouden herkennen.

3.8 miljard jaar geleden ontstonden er eenvoudige vormen van leven en rond 3,6 miljard geleden ontstonden de eerste  bacteriën. Als je met een tijdmachine terug zou kunnen gaan naar die tijd, zonder meetapparatuur of microscoop, dan zou je nog weinig merken van leven. Eencelligen kun je met het blote oog niet waarnemen. Verder was er niets. Geen bomen, geen struiken, nog geen sprietje gras. Alleen maar die onzichtbare eencelligen.

Je zou het niet erg naar je zin hebben in die tijd want er was geen zuurstof en het was waarschijnlijk heel heet. Er was geen ozon laag, daardoor zou je heel veel UV straling op je krijgen als je in de zon zou komen. Kortom, na enkele seconden zou je het wel heel benauwd krijgen en het niet overleven.

De geschiedenis van de aarde (2)

2700 mijoen jaar geleden kwam er zuurstof in de atmosfeer. Daarmee werd het leven dat er toen op de aarde was bijna uitgeroeid. Dat kwam doordat de meeste levensvormen die er waren helemaal niet tegen zuurstof konden. Er ontstonden nieuwe soorten die er wel tegen konden, die zuurstof zelfs nodig hadden om te overleven. Het waren allemaal onzichtbare eencelligen. 

2 miljard (2000 miljoen) jaar geleden was de aarde half zo oud als nu. De eerste eencellige planten ontstonden. 

1,7 miljard jaar geleden ontstonden voorzichtig de eerste meercellige organismen. Organismen die wij zouden kunnen zien dus. Als we tenminste onder water zouden willen kijken, want aan land was er nog niets.

600 miljoen jaar geleden onstonden de eerste dieren. Ze ontstonden in de zee.

500 miljoen jaar geleden ontstonden de eerste landplanten.

400 miljoen jaar geleden besloten dieren ook maar eens het land op te klimmen.

230 miljoen jaar geleden liepen er dan eindelijk dinosaurussen rond. Dat zouden ze zo’n 100 miljoen jaar volhouden.

Mensachtigen bestaan zon’n 2,5 miljoen jaar.

Geografische isolatie

Zo zullen ook de mensenrassen ontstaan zijn: door geografische isolatie. 

Populaties (stammen, volkeren) zullen zich, doordat ze lange tijd geïsoleerd leefden van andere populaties, in een bepaalde richting ontwikkeld hebben. 

Bij de mens (Homo sapiens) is het echter niet tot de vorming van nieuwe soorten gekomen, want de rassen zijn onderling perfect vruchtbaar. 

Waarschijnlijk komt dat door de reislust van de mens. Hij overwon uiteindelijk altijd weer de barrières waardoor er steeds genenuitwisseling tussen de populaties is gebleven.

Overigens hebben er wel verschillende mensensoorten bestaan. In ieder geval na elkaar in de tijd, maar ook naast elkaar zoals de Neanderthaler en de Homo sapiens.