Les 4: Voeding 2021

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 2

Les 4

 Organen van vertering + Verteringsstelsel

Gebruik bij deze les: BOEK 2A wel--  Je WERKBOEK 2A wel (Thema voeding)

In jullie werk laten jullie zien en leggen jullie uit wat er tijdens de vertering van voedsel gebeurt.

1. De namen van de organen die een rol spelen bij de spijsvertering

2. De verteringssappen die vrijkomen (waar en welke)

3. Wat er in elk orgaan gebeurt en waarom dat belangrijk is

4. Wat er gebeurt met de voedingsstoffen die verteerd worden tot verteringsproducten en

     voedingsstoffen die niet verteerd hoeven te worden. 

Je maakt geen samenvatting of PowerPoint. 

Niet ergens alles opschrijven. Je leest niet voor. Wees creatief!

2-tal opdracht: Spijsvertering (cijfer)

Creatief: Van 'mond tot kont' (gebruik het woord 'anus')

Aanpak: Eerst een plan maken

1.  Bedenk hoe jullie 'De spijsvertering opdracht' gaan oppakken.

     Noteer dit op het blad

2. Je hebt heel veel kennis nodig. Je zoekt waar je die kennis  kunt vinden 

     (Boek 2A blz 62 t/m 68) en LessonUP

3. Noteer de organen van vertering in volgorde onder elkaar in je schrift

3.  Spreek af wie van de 2 de informatie gaat opschrijven die jullie gaan gebruiken.

4.  Klopt het allemaal, hebben jullie alles van 'mond tot anus' erin zitten?

      Bekijk hiervoor de vorige slide! Pas aan en verbeter waar nodig.

5.  Nu kun je het gaan uitvoeren.   (Lever op tijd in (te laat is extra opdracht) 

Materiaal dat al eens is gebruikt

Ieder van het groepje een oud t-shirt .....

Behangpapier ......

Eigen gemaakte 'voeding' - 'organen' - 'sappen' ......

Een boterham op een bordje en daarna......

Lukt het niet? Vraag hulp.  Je kunt altijd voor

'behangpapier +             + uitleg kiezen.

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen wat vertering is
2. Je kunt vertellen welke organen een rol spelen bij de vertering
3. Je kunt uitleggen welke verteringsklieren er zijn en welke verteringssappen vrijkomen
4.  Je kunt vertellen wat darmperistaltiek is, wat is de functie en waar in het lichaam dat voorkomt
5.  Je kunt van elk orgaan dat een rol speelt bij de vertering de functie uitleggen
6.  Je weet welke voedingsstoffen verteerd worden tot verteringsproducten en welke

         voedingsstoffen direct in het bloed kunnen worden opgenomen 

   7.   Je vertelt waar en hoe de verteringsproducten en voedingsstoffen in het bloed worden

         opgenomen en waarom de belangrijk is

             Je gaat een filmpje kijken ...... je hoeft de moeilijke woorden niet te onthouden

Tip: Maak een samenvatting m.b.v. de doelen 

Maak en kijk na met een andere kleur,  in je werkboek 2A:

Gebruik je boek van blz.  62 t/m 68

B6: blz. 73 t/m 76 opdr. 29 t/m 33

B7: blz. 77 t/m 80 opdr. 34 t/m 39

Vertering

In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen.

De vetten, eiwitten en (veel) koolhydraten kunnen niet zomaar opgenomen worden in het bloed. Deze voedingsstoffen moeten verteerd worden.  Er ontstaan dan verteringsproducten.

Vitamines, mineralen en water kunnen wel direct worden opgenomen in het bloed. 

Vertering van deze stoffen is niet nodig.

Heb je opgelet?
Welke voedingsstoffen moeten worden verteerd?

1. Vitaminen, eiwitten, koolhydraten
2. Eiwitten, vetten, koolhydraten
3. Vetten, koolhydraten, mineralen
4. Koolhydraten, vitaminen, mineralen

Groter oppervlak: Betere vertering mogelijk

Mondholte - keelholte - slokdarm

Heb je opgelet?
Door kauwen wordt het oppervlak van het voedsel vergroot. Waarom?

1. Speeksel werkt beter in op het voedsel
2. Dan kun je het beter doorslikken

Peristaltische bewegingen en vertering

Voedsel verplaatst zich binnen het lichaam van de ene naar de ander plaats, door bijvoorbeeld de slokdarm en het darmkanaal. 

Dat gebeurt o.a. door peristaltische bewegingen.

Ondertussen wordt het voedsel verteerd. 

De voedingsstoffen worden 'kleiner gemaakt'. 

Er ontstaan verteringsproducten. 

Deze kunnen worden opgenomen in het bloed.

Drie voedingsstoffen worden verteerd.

Vertering

Vertering is het omzetten van voedingsstoffen in verteringsproducten.

Verteringsklieren maken verteringssappen:

• speekselklieren (speeksel_
• maagsapklieren (maagsap)
• de lever  (gal) en de alvleesklier(sap)
• darmsapklieren (in de dunne darm)

Deze sappen zetten voedingsstoffen om in verteringsproducten. 

Die laatste worden vanuit de dunne darm opgenomen in het bloed.

De maag

In de wand van de maag zitten maagsapklieren. Die maken maagsap.

Dat sap is belangrijk voor de vertering. 

De  kringspieren en lengtespieren van de maagwand zorgen voor het kneden van het voedselbrij met het sap.  De maag is een tijdelijke opslagplaats van het voedsel.

Het maagportier is een sluitspier die steeds even open gaat om wat voedsel naar de 12-vingerige darm door te laten. 

Twaalfvingerige darm

Na de maag komt de voedselbrij terecht in de twaalfvingerige darm.

De lever, galblaas en de alvleesklier zijn verbonden met de twaalfvingerige darm.

Gal wordt geproduceerd in de lever en opgeslagen in de galblaas. Als het nodig is, komt de gal via de galblaas in de twaalfvingerige darm.

lever

Twaalfvingerige darm

maag

galblaas

alvleesklier

Als er vet verteerd moet worden, komt er gal vanuit de galblaas

bij de voedselbrij waar vet in zit. Gal maakt van grote vetdruppels 

kleine vetdruppeltjes.

De lever produceert gal. De gal wordt in de galblaas opgeslagen (bewaard).   

 

Die kleine vetdruppeltjes kunnen door bijv. het alvleessap verteerd worden. Daarna kan het verteringsproduct van het vet opgenomen worden in het bloed.

Heb je opgelet?
Wat is een functie van de lever?

1. Hier wordt gal opgeslagen
2. Hier wordt gal gemaakt
3. Produceert leversap
4. Het leverzuur doodt bacteriën

Zetmeel is een koolhydraat. 

Koolhydraten worden verteerd

Zetmeel: 00000000  

Speeksel 'knipt' in je mond het zetmeel:  00   00   00   00

Verteringssappen van de alvleesklier erbij:  0    0    0    0     0    0   0

Nu is het zetmeel verteerd tot het verteringsproduct : 0 = glucose    

Glucose kan vanuit de dunne darm worden opgenomen in het bloed. 

Het is de brandstof voor die alle cellen in het lichaam nodig hebben

 voor de verbranding. 

Er bestaan ook andere suikers:

lactose (vruchtensuiker)

sacharose (kristalsuiker)

....

De darmsapklieren in de wand van de dunne darm produceren darmsap. Die verteren de laatste restjes van de voedselbrij.  Het is nu een waterige massa dat bestaat uit verschillende verteringssappen,  voedingsstoffen, verteringsproducten en water. 

Vertering in de dunne darm en opname stoffen in bloed door de haarvaatjes

De wand van de darmvlok is heel dun: Water met voedingsstoffen en verteringsproducten kan er door.

Blindedarm, dikke darm, endeldarm

De dikke darm is 1,5 meter lang.

In de dikke darm bevindt zich de waterige onverteerde resten voedselbrij.  De voornaamste taak van de dikke darm is het opnemen van vocht. Dat water wordt opgenomen in de bloedvaten van de dikke darm. De voedselbrij dikt in en er gaat niet  teveel vocht verloren.

De ingedroogde brij wordt door de peristaltische beweging richting de endeldarm gedrukt. Daar wordt het verzameld. 

Aan het einde van de endeldarm zit een kringspier.  Dat is de anus. Als je naar het toilet gaat, ontspant de anus en verlaat de ontlasting jouw lichaam. 

Wist je dat poep veel vertelt over hoe en wat je verteerd?

Bacteriën in de dikke darm kunnen een deel verteren. De suikers die hierbij vrij komen nemen wij op. Ook maken de bacteriën vitamine K.

Niet leren!

Bij diarree is er te weinig water onttrokken aan de voedselbrij

In jullie werk laten jullie zien en leggen jullie uit wat er tijdens de vertering van voedsel gebeurt.

1. De namen van de organen die een rol spelen bij de spijsvertering

2. De verteringssappen die vrijkomen (waar en welke)

3. Wat er in elk orgaan gebeurt en waarom dat belangrijk is

4. Wat er gebeurt met de voedingsstoffen die verteerd worden tot verteringsproducten en

     voedingsstoffen die niet verteerd hoeven te worden. 

Je maakt geen samenvatting of PowerPoint. 

Niet ergens alles opschrijven. Je leest niet voor. Wees creatief!

Groepsopdracht: Spijsvertering (cijfer)

Creatief: Van 'mond tot kont' (gebruik het woord 'anus')

Materiaal dat al eens is gebruikt

Ieder van het groepje een oud t-shirt .....

Behangpapier ......

Eigen gemaakte 'voeding' - 'organen' - 'sappen' ......

Een boterham op een bordje en daarna......

Gebruik de leerdoelen

Leren

Oefenen - Wat ken je al?

Herhalen wat je nog niet weet

Veel herhalen wat je lastig vindt

Op tijd om hulp vragen (thuis / op school)

Beweging in de slokdarm ...

Peristaltische bewegingen

1

Long

2

Hart

3

Lever

4

Maag maakt maagsap; Dit verteert eiwit.

5

Dikke darm

6

Dunne darm

7

Slokdarm

8

Milt (opstroomstof)

9

Nier 

10

Urineblaas

6

Leer de organen en maak een mindmap / samenvatting / tekstchema

Long: opname zuurstof

afgifte: koolstofdioxide

2

Hart: Bloed wordt rond gepompt.

Bloed neemt verteringsproducten op

3

Lever: produceert gal

Gal emulgeert vet zodat de verteringssappen vet kunnen 'afbreken'.

Gal wordt opgeslagen in de galblaas

4

Maagsap verteert een deel van het voedsel. Slaat voedsel tijdelijk op. Maagportier = kringspier die open en dicht gaat.

5

Dikke darm:

Onttrekt water aan onverteerbare voedselresten

Water gaat terug naar het bloed

6

Darmsappen verteren een deel van het voedsel. Vanuit de dunnedarm:  bloed neemt verteringsproducten op. Bloedvaten liggen in de darmvlokken. Er is een  groot oppervlak van darmplooien en darmvlokken

7

Slokdarm: verplaatst voedelbrij van de keelholte naar de maag

8

Milt (niet leren)

9

Opstroomleerlingen:

Nier: Filtert afvalstoffen uit je bloed die samen met water je urine vormen

Berekent of je lichaam vocht nodig heeft

Samen met het beenmerg belangrijk voor de aanmaak van rode bloedcellen

10

Urineblaas: Opslagplaats voor urine.

Daarom hoef je niet 'elke minuut' naar de wc.

6

Start koolhydraatvertering

In de mond, door het speeksel

1

Vertel wat er waar gebeurt tijdens de vertering! 

functies organen bij de spijsvertering

Lever: maakt gal

A

Verbinding tussen de lever en de galblaas naar de twaalfvingerige darm.

B

Maag

Extra info: In de maag wordt eiwit verteerd.

C

Alvleesklier. De Alvleesklier maakt Alvleeskliersap.

Extra: Alvleeskliersap verteert vet, eiwit en koolhydraten.

D

Verbinding van de alvleesklier naar de twaalfvingerige darm

Verbinding van de galblaas naar de twaalfvingerige darm

D

Dunne darm. Het eerste deel (waar de maaginhoud in komt heet de twaalfvingerige darm)

F

Galbuis

H

Galblaas: 

Opslagplaats van gal

G

Wat doet gal?

Leer de onderdelen

Gal emulgeert vetten: Maakt van grote vetbollen kleine vetbolletjes

G