Thema: Ecologie en milieu les 1 MO41-WM41 '23

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

Thema: Ecologie en milieu

Basisstof 1

Ecologie, waar denk je aan?

Leerdoelen

• Je kunt beargumenteren wanneer je iets natuur noemt
• Je weet wat ecologie betekent
• Je weet wat een ecoloog voor werk doet
• Je kunt biotische en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen
• Je kunt de invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen.
• Je kunt veranderingen van abiotische en biotische factoren beschrijven.

Wat is natuur?

Dat is voor iedereen anders. 

Van Dale woordenboek: 

Natuur = dat wat de mens om zich heen ziet als niet door hem gewijzigd.

Zou je nieuwe natuur kunnen creëren?

Landschappen

• Natuurlijk landschap (Antarctica, oerbossen...)
• Halfnatuurlijk landschap (Veluwezoom, Waddengebieden, ... rewilding)
• Cultuurlandschap (productiebos, park, akker)

Marker wadden

In 2016 is Natuurmonumenten gestart met de aanleg van een eilanden groep in het Markermeer om kwetsbare watervogels de ruimte te geven.

1. Zijn de Marker wadden 'natuur' volgens Van Dale?
2. Wat vind je zelf van de Marker wadden? Is het 'natuur'? Waarom wel/niet?

Waar komt het woord ECOLOGIE vandaan? (Etymologie)

ECO, …

 - oikos (Grieks) = huishouding

LOGIE, …

 - logos (Grieks) = studie, wetenschap

Ecologie

= Deel van de biologie dat onderzoek doet naar de relaties tussen organismen en hun milieu (omgeving).

Verschillende takken:

• Dierecologie
• Plantecologie
• Aquatische ecologie

Wat doet ecoloog?

Mag de wolf terugkeren in Nederland?

😒🙁😐🙂😃

Verschillende organisatie niveau's binnen de biologie

Emergente eigenschappen

Organisatieniveaus binnen de ecologie

Individu / organisme

Populatie

Levensgemeenschap

Ecosysteem

Wat is ecologie?

Wetenschap waarbij de wisselwerking tussen organismen en hun omgeving wordt bestudeerd

Organisatieniveaus van ecologie:

- Molecuul 

(eDNA)

- cel

- weefsel

- organen

Biotische- en abiotische factoren

Alle omstandigheden die op een organisme invloed hebben = factoren

Biotische factoren 

= levende (en dode) factoren, zoals voedsel, soortgenoten en planten. 

Abiotische factoren 

= niet levende factoren, zoals het weer, 

de zon en aanwezigheid van water.

Bodemdeeltjes

Humus

•  Humus is een mengsel van organische en anorgansiche stoffen en micro-organismen.

• Door activiteiten van bacteriën en schimmels ontstaan uit humus mineralen voor planten.

• Op de humus kunnen planten zich makkelijk hechten, want de structuur van de bodem verbeterd. 

• Hoe meer humus, hoe beter voor de planten. In klei kunnen de wortels makkelijker doordringen, in zand houdt de bodem door humus het water beter vast.

Hoe ver licht doordringt...

Verticale migratie zooplankton 

WATER

Planten:

- dikte cuticula

- hoeveelheid huidmondjes

- grootte wortelstelsel

Dieren:

- zuurstofgehalte

- zoutgehalte

TEMPERATUUR

- Enzymwerking

- Koudbloedige (poikilotherme) dieren niet actief bij lage temperatuur

- Meeste leven mogelijk tussen de 0 en 45 graden Celsius

Temperatuur

Koudbloedige dieren (insecten, amfibiën, vissen en reptielen)  hebben een wisselende lichaamstemperatuur afhankelijk van de omgeving. Zij kunnen daardoor geen temperatuur onder 0 graden Celsius verdragen.  Om warm te blijven (enzymwerking is temperatuursafhankelijk) liggen deze organismen vaak te zonnen (zie schildpad). Hoe warmer zij zijn hoe actiever zij zijn, maar ook daar is dus een limiet aan.

Warmbloedige dieren (vogels en zoogdieren) hebben een groter tolerantiegebied voor temperatuur, omdat zij een constante lichaamstemperatuur hebben (onafhankelijk van omgeving). Deze soorten hebben aanpassingen om zich te beschermen tegen overmatige warmte (groot lichaamsoppervlak om warmte kwijt te raken) of kou (dik verenpak voor isolatie, zie pinguin).

Hoe kan de bodem organismen beïnvloeden?

Sleep elke eigenschap naar het bijbehorende bodemsoort

bevat kleine bodemdeeltjes

houdt weinig water vast

bevat weinig zuurstof

houdt veel mineralen vast

wortels dringen makkelijk door

Soorten zijn aangepast aan de heersende abiotische facoren, bijvoorbeeld de beschikbaarheid van water

Welke aanpassing hoort bij welke soort?

Saguaro cactus

(gewone) eikvaren

blad heeft geen huidmondjes

dunne/geen cuticula

plant slaat geen water op

klein wortelstelsel

Noem ten minste drie abiotische factoren die mogelijk verschillen tussen een bos en heidegebied.

Enkele termen

Biotoop: de gezamelijke abiotische factoren van een bepaald gebied .

Verspreidingsgebied (areaal): het daadwerkelijke gebied op de kaart waar de soort voorkomt. Voorbeeld: verspreiding zandhagedis in Nederland.

Habitat: het leefgebied van een soort. De abiotische factoren van die plaats voldoen aan de eisen van een organisme.

Niche = functie of rol van een organisme binnen een ecosysteem

Tolerantie

Is het vermogen van een organisme om schommelingen in een abiotische factor te verdragen. 

Vissen hebben verschillende tolerantie niveau's voor de abiotische factor zuurstof.  Zuurstof is bij deze vissen een beperkende factor (zonder kunnen ze niet leven).

Het tolerantiegebied is het gebied tussen de minimum en maximum waarde van een abiotische factor waarbij een soort kan leven. 

Begrippen B1

• ecologie                                                                
• biosfeer
  
• levensgemeenschap
• biotische factoren
• abiotische factoren
• biotoop
• ecosysteem
• habitat
• soortensamenstelling
• verspreidingsgebied (areaal)

• tolerantie
• optimum
• beperkende factor

Lezen en Maken:

Lezen blz. 8 t/m 15

Maken BS 1 Organismen opdr. 1 t/m 7 

Bundel staat in teams

Kun jij nu:

Beargumenteren wanneer je iets natuur noemt?

Biotische- en abiotische factoren binnen een ecosysteem benoemen?

De invloed van de belangrijkste abiotische factoren op organismen benoemen?

Veranderingen van abiotische en biotische factoren beschrijven?