VzVee - BBL les 6 - koesignalen - gedrag

• Melkveehouderij
• MBO
• Studiejaar 1

VzVee - BBL les 6 - koesignalen - gedrag

Deze les

- Weet je wat natuurlijk gedrag van koeien is

BPV opdracht

VLOG maken!

- Introductie over het bedrijf

- 5 koesignalen bij 5 verschillende koeien

- Benoem of het normaal/gewenst is, of afwijkend, wat kan je er aan doen? 

Conclusie over de belangrijkste koesignalen

Inleveren: uiterlijk 12 maart --> app mij maar: 06-12185447 (of inleveren op de ELO)

Wat is gedrag?

Gedrag

Een opeenvolging van handelingen die door een dier worden uitgevoerd als gevolg van één of meerdere prikkels

Drinkende koe

Koe loopt naar de sloot. Wat is de prikkel?

Opdracht - gedrag

Tweetallen

Noteer zo veel mogelijk soorten gedragingen van een koe

Mogen positief zijn, of negatief

Natuurlijk gedrag

Vertoont een dier uit zich zelf

Doel: zich aanpassen aan de omgeving om te kunnen overleven

Het dier moet overleven als: 

- Individu (voer)

- Groep (sociaal)

- Soort (voortplanting

Sociaal gedrag

Gedrag tussen dieren onderling

Rangorde (hiërarchie)

Communicatie door o.a.: 

- Dreigen

- Imponeren

- Geluiden

- Contact --> likken bij koeien

Samenlevingsvormen

Solitair --> tijgers

Paarvorming --> Zwanen

Gezinsvorming --> Wolven

Harem --> kippen

Matriarchale orde --> vrouw als baas --> varkens

Kudde --> koeien

Eetgedrag

Foerageergedrag --> gedragingen gericht op het verkrijgen van voedsel

Vaak ritmisch!

Synchronisatie 

--> nadeel: onderdanige dieren krijgen minder

Maternaal gedrag

Gedragingen van moederdier naar jongen, gericht op het verzorgen van de jongen

Genetisch bepaald

Essentieel voor de normale ontwikkelingen 

van het jong en voor het gedrag later

Voorbeeld: 

- Schoonlikken kalf

- Kalf laten drinken uier

- Jong aanstoten zodat het probeert overeind te staan

Voortplantingsgedrag

Gedragingen gericht op reproductie van de soort

Genetisch bepaald en beïnvloed door verandering daglengte en temperatuur

Bestaat uit verschillende fases

Slaap en rust gedrag

Gedrag gericht op het slapen en rusten

Koeien --> Rusten staand

Verschillende stadia!

- Ogen dicht, dommelen of lichte slaap (koe staand)

- Diepe slaap en REM slaap --> heel kort

Exploratiegedrag

Gedragingen gericht op het onderzoeken van de omgeving of soortgenoten

- Levert beelden van de omgeving op 

- Bv jonge dieren die spelenderwijs de omgeving verkennen

Comfortgedrag

Gedragingen gericht op het verzorgen van eigen huid, haren en veren

- Goede conditie lichaamsbedekking is levensnoodzaak

Gedrag

Door gedrag te herkennen kun je al veel koesignalen waarnemen! 

Foerageergedrag is een ander woord voor:

1. Sociaal gedrag
2. Eet gedrag
3. Comfort gedrag
4. Exploratie gedrag

Negatief gedrag? 

Stereotype gedrag

Levert een beloning op --> endorfines komen vrij

Is niet nuttig

Kunnen ze leren van elkaar!

Stereotype gedrag

Wie kent een voorbeeld bij koeien? 

Bij droge koeien op de grup: weven een heel enkele keer. Verder valt het erg mee!

Beschadigend gedrag

Bv pikken van kippen; staartbijten bij varkens

Bij droge koeien op de grup: weven een heel enkele keer. Verder valt het erg mee!

Apathisch gedrag

Zo veel stress dat een dier zich

niet meer kan aanpassen aan de 

situatie

Opdracht - gedrag

Twee tallen

Bekijk de volgende film

Schrijf zo veel mogelijk gedrag én koesignalen op!

Bij droge koeien op de grup: weven een heel enkele keer. Verder valt het erg mee!

Oefentoetsje

Wat is GEEN onderdeel van het vrouwelijk geslachtsapparaat?

1. Eileider
2. Teelballen
3. Eierstokken
4. Baarmoeder

Wat is GEEN onderdeel van de hersenen?

1. Kleine hersenen
2. Grote hersenen
3. Hersenstam
4. Ruggenmerg

Wat is een voorbeeld van actieve natuurlijke immunisatie?

1. Vaccineren
2. Biest geven
3. Ziek worden
4. Antigenen inspuiten

Onthouden van de vorm van het antigeen van de ziekteverwekker, produceren antistoffen. 
Dit is de functie van:

1. Slijmvliezen
2. Rode bloedcellen
3. Geheugencellen

Wat is een functie van de nieren?

1. Afvalstoffen uit het bloed afvoeren
2. Galstoffen toevoegen
3. Mineralen toevoegen aan het bloed
4. Aansturing om lichaamstemperatuur te handhaven

Wat is het grootste orgaan van de koe?

Wat is een hormoon? Leg zo duidelijk mogelijk uit.

 Sleep de juiste normaalwaarde naar de de bovenstaande onderdelen. In elk rood vakje hoort maar 1 blauw vakje te staan.

Temperatuur koe

Ademhaling koe

Pols koe

10-30x (20-40x)

38,0-39,0

50-80x

8-18x

38,5-40,5

108-300x

De veroorzaker van menig hartklepontsteking is de wrangbacterie. Hoe komt deze het lichaam binnen?

1. via een wondje
2. via de slijmvliezen
3. via de spenen
4. alle antwoorden zijn mogelijk

De veroorzaker van menig hartklepontsteking is de wrangbacterie. Wat kan een gevolg zijn van een infectie met deze bacterie?

1. De koe gaat ineens veel meer vreten
2. De koe verwerpt haar kalf
3. De koe krijgt heel erg diarree

Wat is een functie van de milt?

1. Vertering koolhydraten
2. Onttrekt water aan voeding
3. Breekt rode bloedcellen af
4. Regelt de lichaamstemperatuur

Wat is geen onderdeel van de hersenen?

1. Kleine hersenen
2. Grote hersenen
3. Hersenstam
4. Ruggenmerg

Wat is een functie van de nieren?

1. Afvalstoffen uit het bloed afvoeren
2. Galstoffen toevoegen
3. Mineralen toevoegen aan het bloed
4. Aansturing om lichaamstemperatuur te handhaven

In welke klier wordt oxytocine aangemaakt?

1. Speekselklier
2. Alvleesklier
3. Hypofyse
4. Hypothalamus

Waar of niet waar: Reactietijd van koeien is trager dan dat van mensen

1. Waar
2. Niet waar

Waar of niet waar: Als je gaat zwaaien, zien koeien dat in een soort van slow motion

1. Waar
2. Niet waar

De functie van de huid als afweerlinie is:

1. Vormt een ondoordringbare laag, heeft goedaardige bacteriën
2. Houden ziektekiemen tegen, werken ziektekiemen naar buiten/naar de keelholte
3. Zijn kleverig, zorgen ervoor dat ziekteverwekkers blijven plakken

Hoe komt het dat een gewricht dat ontstoken is helemaal dik, warm en pijnlijk wordt?

1. Door alle virussen in het gewricht
2. Er ontstaat een ontstekingsreactie
3. Door dat het gewricht minder goed doorbloed is

Wat is een onderdeel van de eerste lijns afweer?

1. Witte bloedcellen
2. Slijmvliezen
3. Geheugencellen

Actieve kunstmatige immuniteit

Passieve natuurlijke 

immuniteit

Passieve kunstmatige immuniteit

Actieve natuurlijke

immuniteit

Biest

Een ziekte doormaken

Vaccineren

Antistoffen toedienen

Wat is versleep van ziekte?

Wat is een voorbeeld waarbij insleep van ziektemogelijk is?

1. Mestschuif van droge koeien naar het jongvee
2. Koe van buurman die de sloot door komt
3. Laarzen niet schoonmaken tussen diergroepen

Zintuigen

Wat zijn zintuigen? (geen voorbeelden noemen)

Welke zintuigen denk je dat er goed ontwikkeld zijn bij een koe?

Waarom denk je dat het belangrijk is om te weten hoe een koe haar zintuigen gebruikt?

Koe als prooidier

Van oorsprong is een koe relatief snel angstig als iets onbekends en onvoorspelbaars plots opduikt. 

Maar: Ze zijn ook nieuwsgierig! 

Koeien begrijpen

Kennis van zintuigen nodig!

Zicht, reuk, smaak, gehoor en tast

Bron: E-learning 'stressvrij omgaan met koeien'

Opdracht 

2-tallen

15 minuten

Zoek uit hoe de zintuigen van de koe werken: 

Zicht, gehoor, reuk, smaak, en tast

Zicht (1)

Ogen --> aan zijkant kop

Bijna panoramisch beeld!

- Kop omhoog --> Beeld iets meer dan 300 graden! 

- Om roofdieren te ontdekken

Dode/blinde hoeken:

- Onder de neus

- Boven de kop

- Achter de koe 

Zicht (2)

De koe moet haar kop draaien om je te kunnen zien

Als jij de oogbal van de koe kan zien, dan kan de koe jou zien!

Zicht (3)

Binoculair 

= met 2 ogen

--> 25-30%

Recht voor zicht

Diepte en snelheid

Koe moet haar kop draaien 

om afstand goed te kunnen

inschatten

Zicht (4)

Kleuren --> 'warme kleuren' onderscheiden --> geel, oranje, rood

Minder goed --> Blauw, paars, groen

Schaduw --> extremer dan mensen! 3D een zwak dieptezicht én kleurcontrasten zien zij feller! 

Bewegingen --> niet vloeiend, 

maar in afzonderlijke stukjes! 

Zicht (5)

Rood licht in de stal!

Verstoord dag/nachtritme niet!

Wit, blauw en geel licht doen dat wel -->

kan effect hebben op persistentie!

Bron: WUR

Zicht (6)

Koeienogen = niet hetzelfde al mensenogen! 

Extra laag --> Lichtgevend tapijt

Hierdoor kunnen ze in schemer beter kijken!

Koeien lopen bij voorkeur van donker naar licht

Als de contrasten maar niet te fel zijn

Hekel aan fel licht! 

Zicht (7)

Linker oog --> staat in verbinding met 

rechter hersenhelft!

Die helft --> Fight - Flight

Ranghoger dier --> kijkt meer met rechts! 

Koe kijkt vaak eerst met linker oog naar je!

Ze bepaalt of er gevaar is!

Draait over links naar jou toe

Gehoor 

Gevoelig voor:

- Harde geluiden

- Hoge tonen

GEEFT STRESS!

Lastig te bepalen waar geluid vandaan komt

Zien roofdieren eerder dan dat ze hen horen!

Draait oren naar geluid

Reuk (1)

Prima ontwikkeld!

Voer wordt gekozen op basis van reuk

- 85% reuk

- 15% smaak

Reukzin is belangrijker dan die van de mens!

Geur van speeksel vinden ze vies! 

Denk aan speeksel in het voer of in de waterbak! 

Geldt ook voor geur van mest!

Reuk (2)

Feromonen --> geurstoffen die dieren afgeven als signaal

om met andere dieren van dezelfde soort te communiceren

Vomeronasaal orgaan --> flemen --> luchtstroom via de neus naar

speciaal reukorgaan

Voor: 

- Herkennen soortgenoten, rangorde

- Herkennen eigen kalf

- Tochtigheidsdetectie door stieren --> vanaf de 4e dag VOOR tochtigheidsverschijnselen koe! 

- Signaleren van gevaar --> Feromonen in urine!

Smaak

Op de tong: smaakreceptoren --> gebundeld in smaakpapillen

--> 2 tot 3x zoveel als de mens

Onderscheid in: 

- Zoet (energie)

- Zout (elektrolyten)

- Bitter (vergif)

- Zuur (pH)

Tast (1)

Bek als tastinstrument --> Directe omgeving verkennen

Huid --> voelen: 

- Beweging en druk

- Temperatuur(verschillen)

- Pijn

Aanrakingen om te communiceren --> seksueel gedrag, moeder-kalf interacties, vaststellen rangorde, verzorgend gedrag

Tast (2)

Interacties koe - veehouder --> ook aanrakingen!

Niet bange koe --> vindt dit prettig --> kalmeren

Niet over de kop aaien! 

Kan agressie opwekken

--> kopstoten! 

Vragen over deze les?