AFP 2.3.25

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 25

Periode 3

Leerjaar 2

Vorige les

Wat is het verschil tussen diabetes type 1 en 2?

Welke symptomen horen bij diabetes en hoe kun je deze verklaren?

Waarom moeten patiënten met diabetes hun voeten controleren?

Waarom krijgen patiënten met DM2 meestal geen insuline toegediend?

Lesindeling

1. Welkom + Rapid (5 min.)
2. Vorige les pancreas (5 min.)
3. Lesindeling en Lesdoelen (5 min.)
4. Korte herhaling hypofyse hormonen (10 min.)
5. Theorie vervolg Hypofyse (30 min.)
   
6. Bespreken epifyse (5 min.)
7. Theorie Bijnieren (25 min.)
8. Afsluiting + huiswerk (5 min.)
   

Lesdoelen

Aan het eind van de les kunnen jullie:

• Uitleggen welke hormonen er door de hypofyse achterkwab worden afgegeven en welke functie deze hormonen hebben.
• Benoemen welke hormonen er door de hypofyse voorkwab worden afgegeven en welke functie deze hormonen hebben.
• Uitleggen welke functie de bijnieren hebben en wat er gebeurt als de bijnieren te hard of niet hard genoeg werken. 

Hypothalamus en Hypofyse

Hypothalamus: De 'baas'

• Regelt de onbewuste processen in het lichaam (Temp., honger, emoties)
• Produceert hormonen om de hypofyse aan te sturen

Hypofyse: De 'onderbaas'

• Regelt lichaamsfuncties door afscheiden van hormonen
• Verbonden via hypofysesteel aan de hypothalamus
• Bestaat uit een voorkwab en een achterkwab

De hypothalamus en de hypofyse zijn met de hypofysesteel met elkaar verbonden. De hypothalamus 'meet' of er voldoende van een bepaald hormoon in het bloed aanwezig is. Wanneer het lichaam meer of minder van een bepaald hormoon nodig heeft, geeft de hypothalamus de hypofyse een seintje. Dat gaat met behulp van hormonen.

Hypofyse Achterkwab

Hypofyse achterkwab: Neurosecretoire cellen

• Wordt direct door de hypothalamus aangestuurd
• Maakt zelf geen hormonen, maar geeft deze door!

1. Oxytocine: Werkt op baarmoeder (weeën) en melkklieren (borstvoeding)

2. Antidiuretisch hormoon (ADH)/vasopressine: Zet de nieren aan tot terugresorptie van water (verdunnen van bloed)

De zenuwcellen van de achterkwab staan in directe verbinding met de hypothalamus. De hypothalamus produceert zelf de hormonen en geeft deze via de hypofyse achterkwab af. De hypofyse achterkwab slaat deze hormonen als het ware op.

Hypofyse voorkwab

Hypofyse voorkwab: Endocriene cellen

• Maakt zélf hormonen aan onder invloed van hypothalamus 

Hypothalamus zet hypofyse voorkwab aan op twee manieren:

• Releasing factors: Stimuleren de afgifte van hormonen
• Inhibiting factors: Remmen de afgifte van hormonen

Uiteindelijk productie van 7 verschillende hormonen...

We hebben er al een aantal behandeld.

Hormonen vd voorkwab (4)

4. Hormonen om te groeien

Hypothalamus produceert:

• GHRH: Growth Hormone Releasing Hormone (+)
• GHIH: Growth Hormone Inhibiting Hormone (-)

Groeihormoon: Voor botten en Weefsels

• Stimuleert de groei en ontwikkeling van het lichaam
• Is van invloed op de stofwisseling van organen

Groeihormoon is zowel effector als glandotroop

Hormonen vd voorkwab (5)

5. Geslachtshormonen (Gonadotropines)

Hypothalamus produceert GnRH: Gonadotropine Releasing Hormone

• Stimuleert de afgifte van geslachtshormonen door hypofyse

Hypofyse produceert:

• LH (Luteïniserend Hormoon): Menstruatiecyclus, eisprong, oestrogeen, progesteron
• FSH (Follikel Stimulerend Hormoon): Groei/rijping eicellen/zaadcellen

Geslachtshormonen noemen we gonadotropines

Hormonen vd voorkwab (6)

6. Hormonen voor de huid

Hypothalamus produceert MRH:

• Melanotropin Releasing Hormone: Stimuleert afgifte MSH

MSH: Melanotropin Stimulating Hormone (effectorhormoon)

• Zet huidcellen aan tot productie van melanine
• Melanine (pigment) maakt de huid donkerder

Even in de herhaling...

Welk door de hypothalamus geproduceerd hormoon stimuleert de afgifte van het groeihormoon?

1. ACTH
2. GnRH
3. GHIH
4. GHRH

Welk hormoon zorgt voor de rijping van eicellen en zaadcellen?

1. LH
2. FSH
3. TSH
4. MSH

Overzichtelijk plaatje

Mooi plaatje :)

Hormonen

De genoemde hormonen zijn:

• -Troop/Glandotroop: Lui, zetten andere organen aan tot maken van hormonen
• Effector: Actief, werken zelf op weefsels
• Steroïdhormonen: Op basis van cholesterol, langzaam werkend
• Eiwithormonen: Op basis van eiwit, wateroplosbaar, snelwerkend

Pak de gemaakte opdracht 'Hormoonklieren' erbij

De epifyse

Geef aan: Welk hormoon produceert de epifyse en wat doet dat hormoon?

Epifyse: pijnappelklier

- Produceert melatonine

- Melatonine helpt je slapen, zorgt voor dag/nachtritme

- Daglicht remt productie van melatonine

- Wordt kleiner als je ouder wordt en verkalkt

Dan de bijnieren...

Welke hormonen maken de bijnieren?

Bijnieren: Ad Renes 

Merg: Produceert (nor)adrenaline in acute stresssituaties

• Verhoogt spierspanning/hartslag/bloedtoevoer spieren
• Verwijdt de pupillen, vernauwt niet-essentiële vaten
• Verhoogt vrijmaking van glucose uit glycogeen

Schors: 

• Aldosteron: Verhoogt bloeddruk via heropname van zout
• Cortisol: Verhoogt bloedsuikerspiegel en remt ontstekingsreacties
• Geslachtshormonen: Androgenen (mannelijk) en oestrogenen

Cortisol staat onder invloed van stress en dag-nachtritme. 

- verhoogt bloedsuikerspiegel door remmen van opname glucose en bevorderen aanmaak van glucose.

- bevordert hiervoor afbraak van vet

- bevordert hiervoor afbraak van eiwit

Wat zou er gebeuren als de bijnieren te hard werken?

Syndroom/ziekte van Cushing

Syndroom/ziekte van Cushing: Teveel Cortisol in het bloed

• Door goedaardige tumor van hypofyse (ziekte)
• Door (bijnier)tumoren, gebruik van corticosteroïden of stress (syndroom)

Symptomen:

• Toename van vet in gezicht en romp
• Verhoogde bloedsuiker 
• Snel blauwe plekken en striae
• Vermoeidheid en depressie

• Botontkalking
• Spier- en gewrichtsklachten
• Dunne armen en benen

En dan?

Diagnostiek:

• Urineonderzoek
• Beeldvorming (MRI of CT)

Behandeling:

• Operatie van hypofyse/bijnier
• Bestraling
• Minderen met medicatie

En als ze niet hard genoeg werken?

Ziekte van Addison

Ziekte van Addison: Te weinig Cortisol in het bloed

• Door onvoldoende werking van bijnierschors (auto-immuunziekte)
• Door onvoldoende aansturing van hypothalamus/hypofyse

Symptomen: 

• Lage bloeddruk, lage bloedsuiker
• Bruine/witte verkleuring van de huid
• Vermoeidheid, zwakte
• Misselijkheid, braken, gewichtsverlies

Addison Crisis

Levensbedreigende situatie:

• Plotselinge verergering van klachten door stress: cortisol daalt te snel...
  
  

Symptomen:

• lage bloeddruk, snelle hartslag
  
• snelle ademhaling, zweten
• lage bloedsuikers
  
• kans op een beroerte, hersenschade
• kans op een hartaanval, orgaan falen en coma

Huiswerk

• Verder gaan met een samenvatting/lijst met moeilijke woorden bij het spijsverteringsstelsel
  
• Maken Expert College: Bijnier-aandoeningen (P)

Heb je vanmiddag les? Dan twee boeken mee:

• Anatomieboek
• Medische Kennis