a1c - komma etc. werkwoordsvormen/ -tijden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Wat gaan we doen?

- Hoe zat het ook al weer met die leestekens?

- Huiswerk bespreken opdracht: 2, 3 en 4  (blz. 185)

- gebiedende wijs, infinitief

- werkwoordsvormen en werkwoordstijden

- zelf oefeningen maken

                     Proefwerk staat gepland op maandag 14 februari!

Samengevat:

1. Na een zelfstandige, mededelende zin komt een punt.

2. Wanneer je twee zinnen samenvoegt tot een nieuwe zin, gebruik je een komma (staat tussen twee persoonsvormen, voor verbindingswoorden, voor de bijzin).

3. Als twee zelfstandige zinnen sterk met elkaar samenhangen, kun je een puntkomma gebruiken, maar een punt mag ook.

Stef wil later chirurg worden; zijn vader werkt ook in het ziekenhuis.

4. Als twee zelfstandige zinnen met elkaar samenhangen, vormt de tweede zin soms een verklaring of reden bij de eerste zin. In dat geval verbind je ze met een dubbele punt. 

Ik sport drie keer per week: dat is goed voor de conditie.

Lea spreekt vier talen: Nederlands, Engels, Duits en Spaans.

Merel zei:  "Ga je vanavond mee naar de film?" (citaat)

Uitwerkingen opdracht 2 blz. 185

Uitwerkingen opdracht 3 blz. 185

Uitwerkingen opdracht 4 blz. 185

Gebiedende wijs!

• In zinnen met een gebiedende wijs geef
  je een bevel. 
• In deze zinnen zit geen onderwerp. 
• De gebiedende wijs schrijf je als de
  ik-vorm van het werkwoord.  Voorbeeld:

Ruim je kamer op! 

Geef dat boek terug!

Gebiedende wijs

Infinitief

Infinitief

Een infinitief is een werkwoordsvorm waarin het werkwoord zich niet heeft aangepast aan het getal of de tijd van de zin. Het hele werkwoord is het infinitief. 

Je herkent een infinitief doordat: 

• Je de PV al uit de zin hebt gehaald.
• Het is het hele werkwoord (de wij-vorm).
• Er staat soms 'te' of 'aan het' voor.

De ‘infinitief’ (inf) is het hele werkwoord.

Ook dit is een vorm die overblijft als je de PV’s (onderstreept) gevonden hebt.

* pv tt (persoonsvorm tegenwoordige tijd) -> Barry start zijn motor.

* pv vt (persoonsvorm verleden tijd) -> Barry startte met veel kabaal zijn motor.

* inf (infinitief) -> Barry probeerde zijn te motor te starten.

Nu jullie...

De jongen wil heel hard werken voor een goed cijfer.

PV = 

 het infinitief (hele werkwoord) = 

Voltooide en onvoltooide tijd

‘Voltooid’ wil zeggen: het ligt achter je, oftewel het is ge-weest.

Bij zwakke werkwoorden eindigt het voltooid deelwoord op ‘–d’ of ‘-t’. Zit de laatste letter van de stam wel in ‘t ex-kofschip, dan eindigt het op ‘-t’; zo niet op ‘-d’:

Voorbeeld:

Infinitief faxen --> voltooid deelwoord: gefaxt

Infinitief mailen --> voltooid deelwoord: gemaild

 

Voltooide tijd sterke werkwoorden

Bij sterke werkwoorden verandert de vorm:

Infinitief lopen --> voltooid deelwoord: gelopen

Infinitief worden--> voltooid deelwoord: geworden 

Onvoltooide tijd

‘Onvoltooid’ wil zeggen: het is nog bezig.

Het onvoltooid deelwoord krijg je door het hele werkwoord +d te nemen:

 Voorbeeld:

Infinitief: joelen, juichen, schreeuwen

Onvoltooid deelwoord: joelend, juichend, schreeuwend 

Het onvoltooid deelwoord krijg je door het hele werkwoord +d te nemen:

Onvoltooide tijd

‘Onvoltooid’ wil zeggen: het is nog bezig.

Het onvoltooid deelwoord krijg je door het hele werkwoord +d te nemen:

 Voorbeeld:

Infinitief: joelen, juichen, schreeuwen

Onvoltooid deelwoord: joelend, juichend, schreeuwend 

Het onvoltooid deelwoord krijg je door het hele werkwoord +d te nemen:

(On)voltooide tijd bijvoeglijk gebruikt

Zegt iets over een zelfstandig naamwoord en lijkt op een voltooid deelwoord (-ge, -ver, -be voor het woord)

VB: Het schip strandde op de kust. (gewoon verleden tijd)

Het schip is gestrand. (voltooid deelwoord)

Het gestrande schip trekt veel aandacht. (bijvoeglijk gebruikt)

                                         Regel: zo kort mogelijk schrijven. 

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt 

voltooid deelwoord                                         -   gebruikt als bijvoeglijk naamwoord

- Mijn moeder heeft onze auto gewassen.  - Mijn moeder rijdt in de gewassen auto.

- De aardappels zijn aangebrand.                    - De aangebrande aardappels zijn heel vies.

- De toneelspeler is verkleed.                             - De verklede toneelspeler krijgt applaus.

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Gebruik alleen een extra -t- of -d- als je die nodig hebt voor de uitspraak:

voltooid deelwoord                              - gebruikt als bijvoeglijk naamwoord

- De tomaten zijn verrot.                   -  Ik heb de verrotte tomaten weggegooid.

- Het hert is gered.                               - Het geredde hert vluchtte het bos in.

Werkwoordsvormen; Wat is wat?

• Infinitief (inf) = hele werkwoord
• pvtt = (persoonsvorm tegenwoordige tijd) -> rent, rennen
• pvvt = (persoonsvorm verleden tijd) -> rende, renden
• vd = (voltooid deelwoord) -> gerend
• od = (onvoltooid deelwoord) -> rennend
• vd bv = (voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt)

Vormen

Persoonsvorm tegenwoordige tijd	PVTT	ott
Persoonsvorm verleden tijd	PVVT	ovt
Gebiedende wijs	GW
Voltooid deelwoord	VD	vtt / vvt
Onvoltooid deelwoord	OD
Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt	VD BN

Je hebt geleerd ...

Wat de verschillende werkwoordsvormen en -tijden zijn, zoals:

... wat een infinitief is.

... wanneer je de infinitief gebruikt.

... gebiedende wijs!

... wat het verschil is tussen een infinitief en de persoonsvorm.

... wat het verschil is tussen een infinitief en een voltooid deelwoord.

... voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruiken.

Zelf aan de slag...

Maak opdracht 1, 2 en 3 (blz. 186 en 187)

Wat niet af is, is huiswerk voor vrijdag.

Ben je klaar? Dan ga je lekker lezen in je leesboek!