HC 1: Steden en burgers in de Lage Landen 1050-1700
1 / 43
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 6
This lesson contains 43 slides, with text slides and 3 videos.
Lesson duration is: 120 min
Items in this lesson
HC 1: Steden en burgers in de Lage Landen 1050-1700
Slide 1 - Slide
Slide 2 - Slide
klara.be
Slide 3 - Link
(De opkomst van Vlaanderen en Brabant in de Late Middeleeuwen)
1.2
Steden, netwerken en bestuurders (1302-1602)
Slide 4 - Slide
Leerdoelen paragraaf 2:
In welke handelsnetwerken waren Brugge, Antwerpen en Amsterdam actief?
Hoe ontwikkelde de verhouding tussen burgers, geestelijken en vorsten zich?
Hoe leidde het beleid van Habsburgse vorsten tot de economisch bloeiende Republiek?
Kenmerkende Aspecten:
14: De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
17: Begin van staatsvorming en centralisatie.
Slide 5 - Slide
Stedelijke dynamiek in Artesië (Herhaling)
Atrecht is een stad helemaal in het zuiden van de Lage Landen.
Centrale plaats in de lakennijverheid >> vonden als eerste aansluiting met handelsplaatsen in Frankrijk en Italië.
Door de lakenindustrie >> veel rijke kooplieden. Zij versterkten hun positie door zich te organiseren in kooplieden gilden + door leningen te verstrekken aan edellieden en stadsbesturen.
Atrecht wordt overvleugeld door Hanze-stad Brugge (locatie!).
Slide 6 - Slide
Opkomst van Vlaanderen (Herhaling)
Patriciërs = burgers die in de steden de macht in handen hadden (rijke kooplieden, adel etc.)
Het gemeen = de rest van de stedelijke bevolking (de rest) >> aangevoerd door ambachtslieden.
Spanning tussen twee groepen:
Alleen patriciërs (10% bevolking) in het bestuur >> ambachtslieden (40%) waren daar fel tegen.
Dagloners (merendeel rest van de bevolking) hadden geen vast inkomen, deden zwaarste werk en waren niet georganiseerd >> onvrede in tijden van economische tegenslag.
Guldensporenslag = strijd waarin de spanningen tot uiting kwamen.
Slide 7 - Slide
Brugge, Antwerpen en Amsterdam
Brugge:
Belangrijkste handelscentrum ten noorden van de Alpen.
Stapelmarkt
Hanzestad (hoofdkantoor van de Hanze)
Financieel centrum (door Italiaanse contacten) - wisselbrieven en de beurs
Onderdeel van het Vlaamse stedennetwerk (Gent, Ieper) - Brugge als centrum van de textielhandel
Slide 8 - Slide
Brugge, Antwerpen en Amsterdam
Binnen het netwerk versterkte elke stad de eigen positie en het netwerk als geheel door:
Innovatie op allerlei gebieden: >> uitvindingen zoals de Kogge >> verbetering infastructuur + opslag van producten >> arbeidsverdeling + specialisatie in nijverheid/landbouw.
Innovatie wordt getriggerd door schaalvergroting in netwerk van de steden: >> bevolkingsgroei in steden: meer produceren. >> door toename handel: meer wegen en havens worden aangelegd + schepen vergroot.
Slide 9 - Slide
Slide 10 - Video
Brugge, Antwerpen en Amsterdam
Vlaanderen en Brabant:
Veel verstedelijking in vergelijking met andere gebieden
Vlaanderen en Brabant waren verantwoordelijk voor 62% van de belastingen >> Holland 13% en Overijssel minder dan 1%!
Antwerpen wordt in de 16e eeuw het grootste handelscentrum van West-Europa >> Brabant wordt hiermee middelpunt.
Slide 11 - Slide
Brugge, Antwerpen en Amsterdam
Antwerpen:
Symbool voor de opkomst van Brabant
Vanaf de 14e en 15e eeuw steeds belangrijker
Goed bereikbaar voor zeeschepen en dichter bij rivieren als de Rijn en de Maas (dan Brugge)
Vanaf 1500 streefde Antwerpen Brugge voorbij.
Textiel nog steeds het belangrijkste handelsproduct, maar ..
Antwerpen werd ook de stapelmarkt voor de Spaanse en Portugese koloniale handelsproducten uit Amerika en Azië.
Graanhandel (vanuit de Oostzee) werd ook steeds belangrijker
Slide 12 - Slide
Burgers, geestelijken en vorsten
Stadsbesturen gaan het algemeen belang ('bonum commune') dienen.
Handhaving van de openbare orde (monopolie op gebruik geweld + strenge straffen bij overtredingen)
Bouw openbare gebouwen zoals stadsmuren, stadhuis, markthal en infrastructuur.
Verdediging van de stad (schutterij)
Individuele geloofsbeleving van stedelingen.
Moderne Devotie = individuele vroomheid die tot uiting wordt gebracht door arbeid en bezinning door het lezen van nieuwe bijbelvertalingen en boeken met christelijke leefregels (in volkstaal!). Geert Grootte en Thomas a Kempis (De Imitatione Christi)
Begijnhoven (vrouwenordes olv priester) +bedelorden in stad gesticht.
Slide 13 - Slide
Slide 14 - Video
Burgers, geestelijken en vorsten
De steden vergroten invloed op de sociale zorg.
Hospitalen, leprozerieën en bedeling van armen (door kerk en burgerij)
Zorg voor bejaarden, weduwen en wezen (via bijvoorbeeld gilden)
bewaken geesteszieken --> stadbestuur
De steden gaan zorgen voor onderwijs.
kloosterschool overgenomen door stadsbestuur
scholing was in het belang van de stad (les in volkstaal en rekenen was een belangrijk vak)
vrouwen, kleuters en volwassenen ook toegestaan!
analfabetisme onder mannen bijna geheel verdwenen
Slide 15 - Slide
Slide 16 - Video
begin van staatsvorming en centralisatie
Slide 17 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Slide 18 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Slide 19 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
-> Staatsvorming
Slide 20 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
-> Staatsvorming
-> centralisme
Slide 21 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
-> Staatsvorming
-> centralisme
Slide 22 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
-> Staatsvorming
-> centralisme
Slide 23 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Wat was hiervoor nodig?
Slide 24 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Wat was hiervoor nodig?
-> Geld!
Hoe?
Slide 25 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Wat was hiervoor nodig?
-> Geld!
Hoe?
Slide 26 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Wat was hiervoor nodig?
-> Geld!
Hoe?
(-> privileges)
Slide 27 - Slide
begin van staatsvorming en centralisatie
Was iedereen hier gelukkig mee?
Slide 28 - Slide
botsing tussen steden en landheer
Slide 29 - Slide
botsing tussen steden en landheer
Slide 30 - Slide
botsing tussen steden en landheer
Slide 31 - Slide
botsing tussen steden en landheer
Slide 32 - Slide
De lage landen in het hertogdom Bourgondië
Slide 33 - Slide
De lage landen in het hertogdom Bourgondië
Slide 34 - Slide
De lage landen in het hertogdom Bourgondië
Slide 35 - Slide
Stedelijk particularisme vs. centralisatiepolitiek hertogen
De burgers voelen zich steeds meer verbonden met hun stad
Stedelijkparticularisme (proberen een zo groot mogelijke onafhankelijkheid te bewaren)
De Bourgondische hertogen probeerden grip te krijgen op bestuur en rechtspraak
Centralisatiepolitiek (een gebied vanuit één plek besturen met overal dezelfde regels en wetten)
Paleis in Brussel, een centrale rechtbank en een centrale rekenkamer
Terugdraaien van sommige beslissingen van gewestelijke en stedelijke rechtbanken
Slide 36 - Slide
Nancy (1477)
Slide 37 - Slide
Van Bourgondisch hertogdom naar het Habsburgse Rijk
1477: dood van de laatste Bourgondische hertog
De dochter van de hertog trouwt met Maximiliaan van Habsburg
Opstand van de Vlaamse steden
Mede door deze opstand verliest Brugge haar positie ten gunste van Antwerpen
Karel V
Landsheer van 1515 tot 1555
Door verovering kwamen alle zeventien Nederlanden onder één vorst
Centralisatiepolitiek op economisch (centrale belastingen), politiek (collaterale raden) en godsdienstig gebied (instelling inquisitie en vervolging protestanten)
Slide 38 - Slide
Van het hertogdom Bourgondië naar een onderdeel van het Habsburgse Rijk.
Slide 39 - Slide
(consolidatie)
Verder niet belangrijk voor deze HC
Komt later in beeld
Slide 40 - Slide
Val van Antwerpen 1585
Slide 41 - Slide
Gevolgen val van Antwerpen
Amsterdam wordt het nieuwe handelscentrum.
Slide 42 - Slide
Filips II en de Opstand
Filips II
Landsheer vanaf 1555, in 1559 vertrokken naar Spanje
Voortzetting centralisatiepolitiek en strenge vervolging protestanten
1566: Beeldenstorm en 1568: begin van de Opstand
De Nederlandse Opstand
Een oorlog om steden
Veel steden sloten zich aan bij de Opstand
Na 1579 (Unie van Atrecht) valt Parma de Vlaamse en Brabantse steden aan
1584: Ieper, Brugge en Gent in Spaanse handen, 1585 Brussel en Antwerpen
Val van Antwerpen (einde stapelmarktfunctie van Antwerpen)