Les 06 - Samenvatten

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Samenvatten

Leesvaardigheid §B5

Lesdoelen

Als het goed is, weet je aan het eind van deze les: 

- wat het nut is van het maken van samenvattingen; 
- hoe je hoofdzaken van bijzaken kunt onderscheiden;

- welke manieren er zijn om samenvattingen te maken. 

Onderwerp en hoofdgedachte 

Het onderwerp van de tekst is in één of enkele woorden samengevat waar de tekst over gaat. 

De hoofdgedachte van de tekst is één zin die de belangrijkste boodschap die de schrijver met de tekst heeft samenvat. 

Soms staat de hoofdgedachte letterlijk in de tekst, soms ook niet. 

Deelonderwerpen

In de kern van een tekst worden meestal aspecten van het onderwerp behandeld. We noemen dit deelonderwerpen. 

Soms beslaat een deelonderwerp één alinea, soms zijn het er meer. 

Deelonderwerpen worden soms aangegeven met tussenkopjes. Als dat niet het geval is, kun je de tussenkopjes zelf plaatsen. 

Samenvatten

In je tijd hier op school, maar ook tijdens je vervolgopleiding en je werkzame leven zul je veel informatie moeten verwerken. 

In zulke gevallen is het handig om samenvattingen te maken. Deze helpen je de tekst te verwerken en hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden. 

Hoofdzaken en bijzaken

In teksten is een onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken. Alle informatie die essentieel is om een tekst te begrijpen noemen we hoofdzaken. Deze neem je op in je samenvatting. 

Bijzaken bestaan vaak uit voorbeelden of extra toelichting. Ze kunnen weggelaten worden uit een samenvatting. 

Soorten samenvattingen

Het soort samenvatting dat je maakt, hangt af van wat je ermee wilt en je persoonlijke voorkeur. 

We onderscheiden de synoptische, indicatieve, informatieve en schematische samenvatting

Synoptisch samenvatten

Deze manier van samenvatten gebruik je als je een boek of film gaat samenvatten. 

In een synoptische samenvatting beschrijf je de loop van het verhaal, de personages, hun karakter, hun drijfveren en de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt. 

Je gebruikt deze vorm van samenvatten meestal niet om te leren. 

Indicatief samenvatten

Bij een indicatieve samenvatting geef je de lezer een indicatie van wat hij van de oorspronkelijke tekst kan verwachten. 

Je kunt dit vergelijken met een uitgeschreven inhoudsopgave. Hierbij geef je aan wat de lezer kan verwachten, zonder er dieper op in te gaan. 

Informatief samenvatten

In een informatieve samenvatting vat je alle belangrijke informatie samen die in de tekst aanwezig is. 

Over het algemeen komt hierin van elke alinea de kernzin naar voren en haal je de hoofdgedachte uit de inleiding of het slot. 

Een informatieve samenvatting is een verkorte versie van de brontekst.

Schematisch samenvatten

Bij een schematische samenvatting geef je de belangrijkste informatie in een schema weer. 

Hierbij ga je op zoek naar de microstructuur van de tekst en orden je de informatie aan de hand daarvan. 

Cijfers kun je vaak goed schematisch weergeven in tabellen. 

Aan de slag

Werk nu aan opdracht 1 tot en met 3 en 5 op pagina 48.