4.2 Het rijk van de Franken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

De Middeleeuwen

De koning en zijn leenmannen

Par 1 Het rijk van de Franken

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe het rijk van de Franken werd bestuurd.

Wat weet jij eigenlijk
van de middeleeuwen?

Eerst de naam: 

De Middeleeuwen

• De tijd na het Romeinse Rijk (Oudheid) en vóór de Nieuwe Tijd.

• Het ligt in het midden van die twee perioden: tussenperiode

• Ongeveer tussen 500 en 1500

• Vroege Middeleeuwen: 500-1000
• Late Middeleeuwen: 1000-1500

Tijd van Monniken en Ridders

500-1000

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

4e en 5e eeuw

- macht Romeinen nam af

-volksverhuizing

nieuwe Germaanse koninkrijken 

Onrustige tijden in Europa

500-800

• Na de val van het West-Romeinse Rijk waren er veel oorlogen
  
• Reizen was gevaarlijk en de meeste mensen leefden in dorpjes.
  

• Grote steden, zoals Rome, waren er niet (meer)
  

De Franken

• machtigste Germaanse volk, verschillende stammen
• Koning Clovis, uit familie Merovingen werd heerser over alle Franken
  

De Karolingen

• Macht + aanzien van hofmeiers nam toe.
• Hofmeiers uiteindelijk rijker dan de Merovingers zelf.
• Met rijkdom namen ze krijgsmannen in dienst.
• Zo overwonnen ze andere Germaanse volken.
  

Begrip

Hofmeier = De rentmeester die de domeinen (landgoederen) van de koning beheerde. Hofmeiers goeiden uit tot belangrijkste ambtenaren aan het Frankische hof.

Ze beheerden dus de bezittingen van de koning en werden uiteindelijk rijker dan de vorst. Ze konden daardoor de macht uiteindelijk overnemen. 

Het Frankische Rijk

751-870

• Het Frankische volk kreeg de macht over een groot deel van Europa.
  
• De bekendste Frankische koning was Karel de Grote.  
  
• In het jaar 800 werd hij zelfs keizer van het Heilige Roomse Rijk
  

Karel op oorlogspad

• Saksen
• moslims in Spanje
• Avaren (ruitervolk)
• Longobarden (hielp Paus)

en werd daarom door Paus in 800 tot keizer gekroond

Keizer

Karel

In 799 zat Paus Leo III (spreek uit als: de 3e) in grote problemen. Hij was erachter gekomen dat sommige belangrijke mensen hem wilden vermoorden! Hij riep gelijk de hulp van Karel in. Karel had een sterk leger. Hij zou deze mensen wel kunnen aanpakken. Dat lukte.

Karel was nu erg machtig geworden. De paus kroonde hem daarom op eerste kerstdag van het jaar 800 tot keizer van het West-Romeinse Rijk. Karel werd de eerste keizer in meer dan 400 jaar! Hij noemde zichzelf soms: Augustus, Keizer van het Nieuwe Romeinse Rijk.

En het rijk van de Franken? Dat was natuurlijk de opvolger van het Romeinse Rijk!

Leo III kroont Karel  tot keizer. Deze afbeelding is ongeveer 500 jaar later gemaakt.

Leo III kroont Karel  tot keizer. Deze afbeelding is ongeveer 1000 jaar na de kroning gemaakt.

Het leenstelsel

• Karel de Grote kon zijn land niet alleen besturen.
  
• Daarom kreeg hij hulp van vazallen: mannen die met hem meevochten
  

• Zijn trouwste vazallen kregen als beloning ieder een gebied in leen. 
  
• Zij mochten dit namens hem besturen: zij werden zijn leenmannen.
• Het leenstelsel heet ook wel: feodalisme

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Hier staat Karel samen met een leenman, Het is een soort stripverhaal. Sleep jij de teksten naar de juiste plek?

Ik ben Karel

Ik ben een vazal

Dit is het leen

Ik zweer trouw

Wat is een goed voorbeeld
van een leenstelsel?

1. De koning bestuurt zijn land helemaal in zijn eentje.
2. De koning heeft ministers die hem advies geven over het bestuur van zijn land.
3. De koning heeft niets te zeggen over het bestuur van zijn land.
4. De koning heeft zijn land in twintig stukken verdeeld. Ieder stuk wordt bestuurd door een vriend van hem.

Op deze afbeelding uit de dertiende eeuw
belooft een leenman trouw aan Karel de Grote.

Is deze uitspraak goed of fout?
De man helemaal links op de afbeelding is Karel de Grote.

1. Goed
2. Fout

Noem 3 manieren waarop Karel de Grote zijn rijk bestuurden.

Welk voordeel Had een leenheer van het leenstelsel op het gebied van bestuur?

Welk economisch voordeel had een leenman van het leenstelsel?

Aan de slag

Havo/vwo boek: 14, 15, 17, 18, 22, 23, 32, 33, 34

vwo boek: vraag 15, 17, 18, 22, 23, 26, 33, 34