5. Paragraaf 5: Reinaert de Vos

• neder
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Reinaert de Vos

Van den Vos Reynaerde

• Dierenepos
• Tweede helft 13e eeuw
• Origineel: Le roman de Renart
• Dieren worden als mens voorgesteld (antropomorf); mensen die zich als beesten gedragen (o.a. door misbruik, hebzucht etc.)
  

Antropomorf

• bijzonder geschikt om mensen op indirecte wijze iets duidelijk te maken
• het toont de mens de wereld in spiegelbeeld
• goede en veilige manier om commentaar of kritiek te geven

Zo sluw als een ...

* Sinds twaalfde eeuw in de Lage Landen zijn dierenverhalen in omloop waarin Reinaert een hoofdrol speelt.

* Van den Vos Reynaerde is een van de hoogtepunten van middeleeuwse literatuur.

Welke spiegel wilde het verhaal het publiek voorhouden?

Reinaert de vos

-tweede stand (adel)

-getrouwd met Hermelien

-familie van: Grimbeert de das (-neef)

-begane misdaden:

:- verkrachten van Hersint (wolvin)

- in ogen plassen van de kinderen van de     wolf Isengrijn, waardoor ze blind werden.

- stal worst van Cortoys

- dwingen van Cuwaert tot seksuele handelingen ('credo leren')

- moord op Coppe

Koning Nobel

• tweede stand
• rechtvaardig (geeft Reinaert de kans zich te verdedigen), maar makkelijk beïnvloedbaar (de 'schat')
• de koning is belust op geld, lichtgelovig en overtreedt zijn eigen wetten.

Bruun de beer

• Behoort tot de tweede stand
• Dom en inhalig: Bruun denkt alleen maar eten en kan niet vooruit denken
• Betrokken bij daging nr. 1

Tibeert de kater

-tweede stand

-denkt dat hij sluw is, maar dat valt wel mee (Reinaert is sluwer!)

-kan zich goed verdedigen wanneer hij in het nauw gedreven wordt.

-daging nr. 2

Grimbeert de das

-tweede stand

-Grimbeert is goedgelovig en aardig: hij heeft als enige vertrouwen in Reinaert.

-daging nr. 3

Belijn de Ram

-eerste stand (hofkapelaan van de koning)

-Belijn is gelovig, goedgelovig en eerzuchtig: hij schept op over de 'belangrijke brief' van Reinaert aan de koning

-betrokken bij de pelgrimstocht van Reinaert naar Rome en Palestina.

Cuwaert de haas

-tweede stand

-Cuwaert is angstig en volgzaam

-Cuwaert is betrokken bij de aanklacht (Pancer) en de pelgrimstocht.

Speaking name

De naam van het personage zegt al iets over zijn / haar karakter: Reinaert, Hersint, Cuwaert en Koning Nobel?

 Betekenis namen:

Nobel: van adel; grootmoedig

Courtois: hoffelijk

Julooke: ik lok je

Vuilemaerte: gemakkelijk om mee te verkeren

Ogerne: o graag

Haersinde/Hersinde: haar zint het - haar zonde - aars einde

Hawi: aah oui --> o ja

Cuwaert: lafaard (het Engelse coward)

'Structuur' Van den vos Reynaerde 

Hofdag

• aanklachten Isengrijn, Cortoys en Pancer tegen Reinaert
• verdediging Grimbeert
• aanklacht Cantecleer
  

De dagingen

1. Bruun
2. Tibeert
3. Grimbeert

De rechtszitting

• binnenkomst Reinaert (verdediging)
• herhaling van aanklachten
• vonnis
  

De list

• bekentenis van Reinaert
• verhaal van schat
• wraak
  

De wraak

• moord op Cuwaert
• terugkeer Belijn
• afloop
  

Veterecht vs. procesrecht

 

Op grond van het procesrecht moet een slachtoffer de dader aanklagen, waarna in een proces gekeken wordt of diens schuld bewezen kan worden, waarop een vonnis wordt uitgesproken.

De dader moet eerst drie gedaagd worden, komt hij niet opdagen kan hij vogelvrij verklaard worden.

In de vroege middeleeuwen had men het veterecht. Als iemand onrecht was aangedaan, mocht hij wraak nemen op de dader. Oog om oog, tand om tand. Het nadeel van dit systeem was dat er eindeloze vetes ontstonden, waarbij om beurten wraak werd genomen op de tegenstanders.

Analyse

• Parodie op een ridderroman 

• Satire op de hoofse maatschappij

• Adel
• Kerk
• Dorpelingen
• Rechtsspraak
  

Satire 

• Maatschappijkritisch
• Er wordt verwezen naar de zeven zonden: hebzucht, ijdelheid, lust, jaloezie, gulzigheid, luiheid, boosheid. 
• De dieren  belichamen ieder afzonderlijk een zonde,  
• Reynaert past zijn listen  erop aan
• Iedereen hapt toe. 

De list

Hoe gaat hij in zijn werk:

• 'tegenstander'wordt vleiend begroet;
• Reinaert noemt iets wat de ander begeert/wil hebben;
• tegenstander reageert enthousiast en vleit de vos;
• tegenstander belooft een tegenprestatie;
• tegenstander wordt in de val gelokt

Schrijver van het verhaal

Willem

Er is een ding dat we zeker weten: hij heeft 'De Madocke' geschreven en hij heeft de Reinaert niet zelf bedacht, slechts vertaald vanuit Frankrijk

De rest is onzeker: 

• waarschijnlijk was hij een advocaat (derde stand) of een troubadour
• waarschijnlijk komt hij uit Gent.
• waarschijnlijk kijkt hij heel kritisch naar de adel en de maatschappij: hij stelt duidelijk belangrijke vragen over waarom bepaalde mensen de macht hebben en of dat wel juist is.

Dierenverhalen in de middeleeuwen

Van den Vos Reynaerde