KG - Dwarslaesie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Dwarslaesie

Na deze les weet je:

-dwarslaesie; wat is het?

-soorten dwarslaesie

-oorzaken dwarslaesie

-symptomen en complicaties

-behandeling, voor zover mogelijk

wat vinden jullie hiervan? hebben jullie dit zelf eens gezien/meegemaakt?

Dwarslaesie door lachgas

Bij een (gedeeltelijke) dwarslaesie door lachgas ontstaat er schade aan je ruggenmerg door een tekort aan vitamine B12. Vitamine B12 zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen en is onmisbaar voor een goede werking van het zenuwstelsel. Soms is de schade blijvend, waardoor je in een rolstoel belandt. Bovendien bestaat er een kans op een psychose of epilepsie. Ga daarom op tijd naar de huisarts als je de volgende klachten ervaart na het gebruik van lachgas:

Duizeligheid

Verwardheid

Hoofdpijn

Een dwarslaesie is:

1. beschadiging van het ruggenmerg
2. gebroken rug

Een dwarslaesie is een beschadiging van het ruggenmerg. Het ruggenmerg is een onderdeel van het centrale zenuwstelsel en loopt vanaf de hersenstam door de wervelkolom naar het staartbeen, onderaan je rug. Door het ruggenmerg lopen zenuwen en vanuit het ruggenmerg ontspringen de zenuwen die naar het hele lichaam en terug lopen. Deze zenuwen gebruiken prikkels om bewegingen aan te sturen en gevoel waar te nemen.

In de volksmond wordt een dwarslaesie ook wel ‘gebroken rug’ of ‘gebroken nek’ genoemd. Als je een dwarslaesie hebt, kunnen de zenuwen hun prikkels niet verder door de wervelkolom naar beneden doorgeven. Daardoor raak je vanaf de plaats van de beschadiging geheel of gedeeltelijk verlamd. 

Welke soorten dwarslaesies zijn er?

Bij een complete dwarslaesie is het ruggenmerg niet geheel beschadigd

1. waar
2. niet waar

Bij een incomplete dwarslaesie kun je bepaalde functies nog gebruiken

1. waar
2. niet waar

Onder een hoge dwarslaesie word verstaan dat de beschadiging boven Th 12 zit

1. waar
2. niet waar

Soorten dwarslaesie

De grootte van de beschadiging: complete dwarslaesie EN

incomplete (of partiële) dwarslaesie

De plaats van de beschadiging: hoge dwarslaesie EN lage dwarslaesie 

Deze soorten kunnen in combinaties voorkomen. Je kunt bijvoorbeeld een complete, lage dwarslaesie hebben of een incomplete, hoge dwarslaesie. De verschillende soorten dwarslaesies worden hieronder toegelicht.

Bij een complete dwarslaesie zijn de zenuwen in het ruggenmerg geheel beschadigd en niet meer te genezen. Vanaf het punt van de dwarslaesie in het ruggenmerg naar beneden is in het lichaam geen gevoel en beweging meer mogelijk.

Als je een incomplete dwarslaesie hebt (ook wel partiële dwarslaesie genoemd), is het ruggenmerg gedeeltelijk beschadigd. Je kunt dan nog wel bepaalde functies gebruiken. De kans op een gedeeltelijk herstel bij een incomplete of partiële dwarslaesie is groter dan bij een complete dwarslaesie. Zenuwen die kapot zijn bij een incomplete dwarslaesie, zijn echter niet meer te herstellen. Van een incomplete dwarslaesie kun je dus ook niet volledig genezen. 

Wat zijn de oorzaken van een dwarslaesie?

De oorzaak van een dwarslaesie is vaak een ongeluk. Verkeersongelukken, sportongelukken of verkeerd terecht komen na een val kunnen ervoor zorgen dat je wervelkolom breekt of verbrijzelt. Daardoor kunnen er stukken van de wervelkolom tegen het ruggenmerg aankomen en de zenuwen afknijpen of beschadigen.

Een ongeluk is niet de enige mogelijke oorzaak van een dwarslaesie. Andere oorzaken van een dwarslaesie zijn:

Schot- en steekwonden

Beschadiging tijdens een operatie

Ontstekingen

Gezwellen

Bloedingen

Infarcten

Ziekte van de wervelkolom of in het ruggenmerg, bijvoorbeeld multiple sclerose of een hernia 

Door een tekort aan vit B12 kan je een dwarslaesie oplopen

1. waar
2. niet waar

B12 maakt een stofje aan dat je zenuwen nodig hebben om signalen door te geven. Bij een tekort geven zenuwen die signalen niet goed meer door. Bij een ernstig tekort hoopt het belangrijke stofje zich op in het ruggenmerg en kan voor een beknelling zorgen.

Een DVT (diep veneuze trombose) is een complicatie bij een dwarslaesie

1. waar
2. niet waar

Een priapisme is geen complicatie van een acute dwarslaesie

1. waar
2. niet waar

Priapisme (persisterende pijnlijke erectie) kan diverse oorzaken hebben, variërend van een dwarslaesie, het gebruik van psychiatrische medicatie, tot een hersentumor of leukemie. Het kan ertoe lijden dat de zwellichamen van de penis afsterven en de persoon in kwestie nooit meer een erectie kan krijgen zonder h​ulp van een penisprothese

Symptomen en complicaties

De symptomen van een dwarslaesie zijn afhankelijk van waar de beschadiging in het ruggenmerg zit en of het een complete of incomplete dwarslaesie is. Hoe hoger de dwarslaesie zit, hoe meer symptomen je hebt.

De belangrijkste gevolgen van een dwarslaesie zijn ernstige lichamelijke beperkingen. Je verliest de controle over een deel van je lichaam, raakt verlamd en kunt in bepaalde gedeeltes van je lichaam je gevoel verliezen.

Andere complicaties bij een dwarslaesie zijn:

Urine-incontinentie.

Ontlastingsincontinentie.

Urineweginfecties, vooral een blaasontsteking omdat je je blaas niet goed kunt leegplassen.

Pijnklachten.

Spasmen.

Doorligplekken/doorzitplekken omdat je telkens in dezelfde houding ligt/zit waardoor je huid kapot gaat.

Erectiestoornissen doordat de zenuwverbinding tussen hersenen en penis is verbroken.

Longontsteking waarbij je oppervlakkig ademt en minder krachtig kunt hoesten.

Er wordt ook onderscheid gemaakt tussen een hoge dwarslaesie en een lage dwarslaesie. Als je een hoge dwarslaesie hebt, zit de beschadiging bijvoorbeeld in je nek of boven in je rug. Bij een lage dwarslaesie zit de beschadiging onder in je rug. Hoe hoger de dwarslaesie, hoe meer zenuwen uitvallen, dus hoe meer beperkingen je hebt.

De locatie van de dwarslaesie kan binnen de aanduidingen hoog of laag nog verder worden toegespitst, afhankelijk van de precieze plek van de beschadiging:

Cervicaal, waarbij het hoofd, de nek, schouders en armen zijn aangedaan.

Thoracaal, waarbij het gedeelte van je lichaam ter hoogte van je borst en buik is aangedaan.

Lumbaal, waarbij de heupen en benen zijn aangedaan.

Sacraal, waarbij de achterkant van de benen en het gedeelte bij de geslachtsorganen zijn aangedaan.

Een cervicale dwarslaesie is de ernstigste vorm omdat deze het hoogst in het ruggenmerg zit. Bij een cervicale dwarslaesie zul je dus ook de meeste beperkingen ervaren.

Wanneer er sprake is van verlamming van de benen en een deel van de romp dan wordt ook wel de medische term ‘paraplegie’ gebruikt.

Behandeling

De behandeling van een dwarslaesie bestaat uit intensieve revalidatie – zowel lichamelijk als geestelijk – en fysiotherapie. Denk bijvoorbeeld aan het oefenen van loopbewegingen. Deze behandelingen zullen je spieren versterken en je hoe je je lichaam na een dwarslaesie het best kunt gebruiken.

Hulpmiddelen bij een 

dwarslaesie

Een dwarslaesie kan grote gevolgen hebben voor je dagelijkse leven en niet alleen op lichamelijk, maar ook op sociaal gebied. Gelukkig bestaan er veel medische hulpmiddelen die je kunnen helpen om je dagelijkse routine weer op te pakken. Denk hierbij aan:

Woningaanpassingen, zoals een elektrische deuropener, drempelhulpen of trap- en plateauliften.

Oplossingen buitenshuis, bijvoorbeeld een ligfiets, elektrische rolstoel of een scootmobiel.

Autoaanpassingen, zoals instapbeugels, draai- en comfortstoelen of een oprijplaat.

Katheters, darmspoelen of incontinentiemateriaal. Veel mensen met een dwarslaesie hebben last van incontinentie en/of retentie van urine en/of ontlasting. Er zijn diverse behandelingen en/of producten beschikbaar om je te helpen bij je blaas- en darmprobleem.

Bij urine-incontinentie. Vaak worden incontinentieverbanden voorgeschreven, maar afvoerende materialen biedt voor mannen voor een comfortabelere oplossing.

Bij urineretentie. Zelfkatheterisatie kan een oplossing zijn als je je blaas niet meer zelf kan legen. Dat is het legen van je blaas met behulp van een katheter. Je arts of verpleegkundige bepaalt of zelfkatheteriseren voor jou geschikt is.

Bij obstipatie. In eerste instantie wordt aanpassing van de voeding geadviseerd, en indien mogelijk meer lichaamsbeweging. Mocht dit niet helpen dan zou je arts laxantia kunnen voorschrijven of je doorverwijzen naar een gespecialiseerd centrum.

Bij ontlastingsincontinentie. Overmatig gebruik van laxeermiddelen, maar ook obstipatie kan een reden zijn van ongewild verlies van ontlasting. Darmspoelen is een oplossing die kan helpen. Bij darmspoelen wordt via een katheter water in je darmen gebracht. De darm wordt hierdoor zoveel mogelijk schoongespoeld.

Vragen?