Napoleon en het Congres van Wenen - 5TSO

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Napoleon en het Congres van Wenen

CvW: duurde ongeveer 8 maanden en was een reactie tegen de Franse Revolutie en de veroveringen van Napoleon die de ideeën van de Franse Revolutie uitdragen

Doel:

Herstel Ancien Regime

Restauratie van de wettelijke orde

Volkssoevereiniteit (macht gaat uit van het volk) en vrijheid en gelijkheid : GEVAAR voor Europese monarchieën

Legitimiteit van koningschap wordt verdedigd

Gestoeld op traditie

Goddelijke opdracht

Zorgt voor stabiliteit – geen revoluties meer!

Duurzame vrede installeren door machtsevenwicht (Engelse doctrine Balance of Power)

100 jaar geen oorlog

Stabiele grenzen

Continuïteit met vrede van Westfalen (1648

Respecteren van grenzen

Niet bemoeien met binnenlandse aangelegenheden

Stap verder: hertekenen van grenzen + ontstaan supranationaal overleg

Belang: machtsevenwicht, ontwikkeling diplomatie en 1e Europese samenwerking

Maar iedereen blij?? Neen!

1. Napoleon grijpt de macht in Frankrijk

Wat heeft hem beroemd gemaakt? Hoe is hij aan de

macht gekomen? Wat leidt tot zijn ondergang?

Napoleon Bonaparte is afkomstig van Corsica. Hij volgt als jongeman een legeropleiding in Frankrijk. Napoleon profiteert van de Franse Revolutie om snel carrière te maken. De Franse republiek heeft immers veel vijanden. Het leger moet voortdurend binnenlandse opstanden neerslaan en tegen buitenlandse legers vechten. Omdat

er veel legeraanvoerders sneuvelen, kunnen jonge officieren zoals Napoleon sneller dan normaal hogere functies krijgen. Op 27-jarige leeftijd is Napoleon al generaal en legeraanvoerder. Zijn militaire overwinningen in Italië en Egypte maken hem enorm populair bij de bevolking. Napoleon profiteert daarvan om in 1799 een staatsgreep te plegen.

Opdracht 1 LWB.

Corsica en Napoleon

Het eiland Corsica ligt tussen Sardinië en Frankrijk 

- Het Corsicaans (de taal van Corsica) is eigenlijk Italiaans.

- In  1769 wordt Corsica Frans bezit.

- Napoleon heet eigenlijk Napoleone di Buonaparte 

- Napoleon wordt geboren in 1769.

Vergelijk beide schilderijen van Napoleon. 

Jacques-Louis David (1748-1825) maakt dit schilderij in opdracht van Napoleon (1769-1821) in 1801. Hij is een trouwe aanhanger van Napoleon en wordt in 1804 diens hofschilder. Hij portretteert hem bij zijn oversteek van de Sint-Bernardpas in de Alpen in 1800.

Paul de la Roche (1797-1856) stoort zich aan de geïdealiseerde voorstelling door David. Hij beeldt op dit schilderij van 1848 Napoleon niet af op een paard, maar op een muildier. Op zo’n lastdier

steekt Napoleon de Alpenpas echt over.

• geïdealiseerd
• mooi uniform
• paard
• kleurrijk
• heldhaftig
• machtig
• dynamisch
• propaganda

• realistisch
• sobere kledij
• muilezel
• grauw
• onzeker
• moeizaam
• statisch
• (geen?)propaganda

Bekijk schilderij a. opnieuw.
In wiens voetsporen wil Napoleon treden? Waarom?

Remember this?

De Verlichting (filosofische stroming) vanaf ±1700

• Een periode waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rede, ratio). 
• 'Sapere Aude' (Kant)
• Leidende principes: gelijkheid en vrijheid - maar realiteit stond haaks op overtuiging
• Hierdoor krijgen mensen ook meer kritiek op de koning, de Kerk en de adel.
• Vader van de 1e revolutie: de Amerikaanse Revolutie
• Burgerij als verlichte klassen (de 'salons')

Verklaring van de rechten van de mens en de burger

augustus 1789

Op 26 augustus werd de 'Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen' afgekondigd. In dit document wordt duidelijk gemaakt dat ieder mens vrij én met gelijke rechten wordt geboren, gebaseerd op de ideeën van de verlichting. 

Persvrijheid, Godsdienstvrijheid, Onschuldig tot staat je schuld heeft bewezen, Inspraak als je belasting betaalde (cijnskiesrecht),Goederen worden beschermd, Scheiding van de 3 staatsmachten: uitvoerende, rechterlijke en wetgevende macht

Deze verklaring is gebruikt als voorbeeld voor Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties.

2. Napoleon is een alleenheerser

Napoleon voert een nieuwe regeringsvorm in: het consulaat. Aan het hoofd van het land komen drie consuls. Napoleon is de eerste consul en heeft bijna alle macht. Hij bestuurt niet alleen het land, maar maakt ook de wetten. Vier verschillende instellingen (waaronder een senaat) houden zich ook met de wetgeving bezig.

Ze mogen echter zelf geen wetten maken. Ze moeten vooral de wetten van Napoleon beoordelen. In feite is Napoleon een alleenheerser. Tegenstanders en andersdenkenden worden vervolgd. Een geheime politie spoort hen op. Persvrijheid bestaat niet meer. Schrijvers mogen geen kritiek geven op het regime.

Napoleon brengt aanvankelijk rust in Frankrijk: hij sluit vrede met de belangrijkste buitenlandse vijanden. Binnenlandse vijanden (aanhangers van de koninklijke familie en fanatieke revolutionairen) worden onderdrukt.

De rust en de vrede zorgen voor een heropleving van de economie. Dat alles maakt Napoleon nog populairder. Om de sympathie van de vele katholieken te winnen, sluit hij een concordaat met de paus. Dat verdragherstelt de vrijheid van eredienst waardoor de Kerk niet langer gehinderd wordt in haar activiteiten. De Franse

staat bezoldigt ook de katholieke geestelijken in Frankrijk. Napoleon bestelt bij kunstenaars reusachtige

schilderijen die zijn successen moeten ophemelen. Die propaganda moet zijn populariteit nog vergroten.

In 1804 kroont Napoleon zichzelf tot keizer. Frankrijk krijgt daardoor opnieuw een erfelijke monarchie.

Lees de lestekst.
Welke functies of instellingen die door Napoleon worden gebruikt verwijzen naar het Romeinse Rijk?

Lees de lestekst.
Welke elementen maken dat Napoleon aanvankelijk populair is? (3)

Bestudeer de kaarten.

Oostenrijk wordt ...

1. kleiner
2. groter

Napoleon wil over heel Europa regeren

• Waarom?
• Ideeën van de Franse Revolutie verspreiden.
• Macht- en gebiedsuitbreiding.
• Hoe?
• Door oorlogen te voeren. 

Het Consulaat: Staatsgreep van Napoleon november 1799

• Generaal Napoleon Bonaparte heeft de Franse Republiek al eerder gered: in 1795, toen aanhangers van de overleden koning de macht wilden grijpen.
• Napoleon benoemt zichzelf tot consul. Net zoals de Romeinen dat ooit deden.

Napoleon kroont zichzelf keizer: 1804

• Nu Napoleon de absolute baas is in grote delen van Europa, kroont hij zichzelf tot keizer.
• Na 15 jaar revolutie lijkt Frankrijk terug bij af: 
• er is weer één man de baas.

Hoe blijkt uit het schilderij op het lesblad dat Napoleon machtiger is dan de paus?

3. Napoleon verovert en controleert Europa

Napoleon wil na Frankrijk ook Europa controleren. Na de keizerskroning voert hij opnieuw een expansiepolitiek.

Hij slaagt erin om de meeste van zijn tegenstanders te verslaan. Enkel Groot-Brittannië blijft weerstand bieden. De Britse vloot vernietigt bij Trafalgar (Spanje) de Franse vloot. Napoleon beschikt daardoor over te weinig schepen om zijn leger veilig over te zetten en de Britse eilanden aan te vallen. Om de Britten toch op de knieën te krijgen, kondigt hij in 1806 een handelsembargo, de Continentale Blokkade af. De landen onder zijn

controle mogen niet langer handeldrijven met Groot-Brittannië. Londen reageert echter met een tegenblokkade.

Veel landen drijven bovendien een bloeiende smokkelhandel met de Britse eilanden. De veroveringen van Napoleon veroorzaken enerzijds veel oorlog en ellende. Anderzijds verspreiden zij een

reeks moderniseringen uit de Franse Revolutie over Europa.

Bekijk de stamboom van de Bonapartes. Wat doet Napoleon met (een deel van) zijn familie?

1. Hij sluit ze op of verbant ze naar het buitenland.
2. Hij geeft hen adellijke titels en gebieden om te besturen.
3. Hij huwt hen uit aan bestaande vorstenhuizen.

Buitenlandse politiek van Napoleon

• De Franse Revolutionairen trachtten de Revolutie over heel Europa uit te dragen.
• 1e coalitie oorlog tussen Frankrijk en machtige Europese coalities -> militaire successen 
• 2e coalitie oorlog (1799-1802): overwinning -> Franse republiek werd consolideerd 
• 1805: 3e coalitie oorlog: Franse vloot leidt een zware nederlaag bij Trafalgar (kust Spanje)   
• Gevolg: Groot-Brittannië blijft maritieme leider
• slag bij Austerlitz - Napoleon verslaat HRR en Rusland
• Gevolg: HRR wordt ontbonden en vervangen door Rijnbond met Napoleon als beschermheer
• 1806: 4e coalitie oorlog - Pruisen sluit zich bij coalitie aan en wordt verslaan
• Gevolg: Pruisen verliest helft van grondgebied tvv nieuw opgerichte hertogdom Warschau (vazalstaat Frankrijk)
• In Spanje en Italië plaatst Napoleon verwanten op de troon

Het tij keert

- In de bezette gebieden ==> steeds meer te maken met nationalistisch geïnspireerde opstanden (Fransen werden aanvankelijk als bevrijders onthaald, maar gedroegen zich als bezetters)

- In 1810 besloot de Russische tsaar zich niets meer van de Continentale Blokkade aan te trekken (terugval Russische economie met 53%) ==> Napoleon trekt militair op tegen Rusland.

4. De ondergang van Napoleon

Lees de Brief van Lucien aan Joseph Bonaparte (opdracht 6).

Beantwoord de vragen in het Google Document: 'Vragen van de geschiedenis: Bonaparte' in de Classroom.

Napoleon verliest na verloop van tijd aan populariteit: de Fransen geraken zijn dictatoriale bewind beu.

De continentale blokkade en de Britse tegenblokkade hinderen de economie. In de vele bezette gebieden ontstaat er protest tegen de Franse overheersing. Napoleon probeert het tij te keren en zoekt een buitenlandse vijand. Hij vindt die in de Russische tsaar. Die weigert om nog langer de continentale blokkade

te respecteren. In 1812 start Napoleon daarom de Russische veldtocht. De hardnekkige weerstand van de

Russen en bevoorradingsproblemen doen het Franse leger in de barre winterkou terugtrekken. Veel soldaten laten daarbij het leven. Terug in Frankrijk stampt Napoleon een nieuw leger uit de grond. In 1813 leidt hij een nieuwe nederlaag in de ‘Volkerenslag bij Leipzig’, tegen de verzamelde legers van Oostenrijk, Pruisen, Rusland en Zweden. Zij vallen daarop Frankrijk binnen en herstellen er in 1814 de monarchie. Lodewijk XVIII, broer

van de terechtgestelde Lodewijk XVI, wordt koning. Napoleon gaat in ballingschap naar het eiland Elba. Zijn

overwinnaars (Groot-Brittannië, Pruisen, Oostenrijk, Rusland e.a.) organiseren in Wenen een congres om te

beraadslagen over de toekomst van Europa. Hun vergaderingen en feesten worden ruw onderbroken door het

nieuws dat Napoleon van Elba is ontsnapt. De Fransen ontvangen hem enthousiast. Lodewijk XVIII vlucht naar

Gent. De keizer vormt een nieuw leger en start een veldtocht tegen zijn vijanden. In 1815 leidt hij een nederlaag

in Waterloo. Napoleon wil daarna via Engeland naar Amerika vluchten. Hij wordt echter gevangengezet op het

Britse eiland Sint-Helena in de Atlantische Oceaan. Daar sterft hij in 1821.

Tocht naar Rusland: juni 1812 - oktober 1812

• Napoleon had gehoopt dat Rusland een bondgenoot zou zijn. 
• Dat valt tegen en Napoleon kan maar één ding doen: Rusland aanvallen.
• Hij verovert Moskou, maar de stad wordt door de Russen zelf in brand gestoken. Napoleon is verbijsterd...
• De Russische tactiek én gevreesde winter verwoesten het Grande Armée van Napoleon.
• Van de 680.000 soldaten, komen er uiteindelijk 40.000 terug in Frankrijk.

5. Het Congres van Wenen

• Napoleon werd verlagen bij de slag bij Leipzig (1813) door een coalitieleger
• Hij werd gevangen gezet op het eiland Elba 
• De Franse legers die een groot deel van Europa hadden bezet, moesten zich terugtrekken.
• Maar wat na Napoleon? Er werd een internationale conferentie gehouden in Wenen om dit te bespreken.

Spotprent uit 1814/15

Wie symboliseren de vier mannen op de heuvel?

Waar zie je Napoleon?

Wie bestuurt de kar?

Het Congres van Wenen

• 1814-15
• Doel 1: nieuwe stabiele grenzen in Europa

       - Bufferstaten (rond Fr. kleine sterke staten als grensbewaking)

       - Machtsevenwicht (geen enkele staat mocht machtiger zijn)

• Doel 2: restauratie van de macht & terugdraaien vernieuwingen van de F.R.

       - alle vorsten kregen kroon en macht terug 

De adel danst van plezier op het Congres...

Maar...ondertussen weet Napoleon te ontsnappen van Elba.

Hij is nog steeds razend populair bij zijn soldaten en de Franse bevolking. Hij brengt in amper 100 dagen een leger op de been.

Uiteindelijk wordt hij opnieuw (definitief) verslagen te Waterloo

Na de definitieve nederlaag van Napoleon in Waterloo hernemen de Europese landen in Wenen hun congres.

De meeste deelnemers willen terug naar vroeger: naar de periode van voor de Franse Revolutie en Napoleon.

De meeste vorsten krijgen hun macht van voor de Franse Revolutie terug. Het Congres van Wenen hertekent

ook het grondgebied van de verschillende landen. In veel landen behoudt men echter veel van de Franse

moderniseringen en hervormingen, omdat die hun praktisch nut bewezen hebben. Vorsten die onder Napoleon

een hogere titel gekregen hebben, geven die ook niet op. De hertog van Saksen blijft zich bijvoorbeeld koning

noemen

Bestudeer de kaarten.

Pruisen wordt ...

1. kleiner
2. groter

Bestudeer de kaarten.

Rusland wordt ...

1. kleiner
2. groter

Bestudeer de kaarten.

Welk land ontstaat in 1815 in onze regio?

1. Pruisen
2. Zeeland
3. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
4. De Verenigde Belgische Staten

Bestudeer de kaarten.

Welk Oost-Europees land houdt op te bestaan in 1815?

1. Pruisen
2. Rusland
3. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
4. Polen

Opdracht 10

Herstelt het Congres van Wenen het ‘Ancien Régime’ van voor 1789?

Lees eerst de lestekst op p.159. Zet dan de volgende begrippen in de juiste kolom:

het grondgebied van sommige landen / koninklijke titels / moderniseringen / vorsten aan de macht 

Hetzelfde als voor 1789

Anders dan voor 1789

vorsten aan de macht

moderniseringen

het grondgebied van sommige landen

koninklijke titels

Uiterst links Francis I, grabbing the Italian side of the map marked 'Lombardie' and 'Etat de Venise'. He says with a sly leer "Les absens ont tort..." On his left stands Frederick William, close to the Tsar, he tears at a piece inscribed 'Saxe' which includes an extension to 'Mayence', saying with an imbecile stare, "Prenons bien les choses..." Alexander, holding a document inscribed 'Pologne', puts his left hand near the 'Duché de Curlande' and 'Lithuanie'. He looks to the right, exclaiming, "Je crains le Revenant!..." On his left, in the centre of the design and a little apart from the others, stands the Regent, with a pyramid of curls on a head like a pineapple. He silently holds up a pair of scales, one weighted by a heap of coins, the other containing a label: 'Le prix du sang!! . . .' On the right is 'le revenant', Napoleon holding the part of the map on which are 'France' and 'Paris'; he slashes at it with his sword, detaching it by a clean cut which reaches to les 'Pays Bas'; on it is inscribed 'Gare à qui y touchera! . . .' He says: "Qui compte sans son Hôte compte deux fois. . . ." The little King of Rome clutches his father's overcoat, saying, "Papa garde ma part. . . ." On Napoleon's right stands Murat, handsome and imposing. He holds 'Naples', which is next the cut made by Napoleon. Under the map is Talleyrand, grovelling on the ground and holding a profile medallion of Louis XVIII. His club-foot is conspicuous, and he wears many stars and ribbons. He says: "Je vais devenir d'Evêque . . . Meunier! Cachons nous, je suis sur un vilain pied ici bas. . . ."

June 1815

Welke landen staan op de tekening afgebeeld?

Waarom staan Oostenrijk, Rusland, Groot-Brittannië &
Pruisen centraal afgebeeld?

Tot slot...

De restauratie van 1815-1848

• Na de val van Napoleon krijgen de conservatieven in Europa de overmacht.
• Proberen  oude machtsposities van de adel en de koningen (= Ancien Régime) weer te herstellen: ze restaureren het.
• De 'Restauratie' (periode van 1815-1848) tracht de periode te herstellen van voor de Franse Revolutie en Napoleon zonder de Verlichte ideeën.
• Gestoeld op de filosofie van het conservatisme: 'niet enkel rede, maar ook tradities zijn nodig.'
• De Restauratie is een reactie op de verlichte filosofen - ze willen deze ideeën grotendeels terugdraaien.