V4_middeleeuwen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwen

Historische context

• Standenmaatschappij

• Veel ziektes (pokken/builenpest)

• Kerk veel macht (RK), theocentrische maatschappij

• De Lage Landen bestonden uit gewesten

• Geen eenheidstaal: varianten van Middelnederlands

Overgang Oudheid -> middeleeuwen

middeleeuwen: 500 - 1500

ongeveer 500 -  historisch gezien begin middeleeuwen

ongeveer 1100 - literair gezien begin middeleeuwen

ongeveer 1500 - uitvinding boekdrukkunst -> einde    middeleeuwen

Karel de Grote

• Vroege middeleeuwen: rond 750 – 815

• Feodale stelsel 

• Christendom breidde zich verder uit

Standenmaatschappij

                                                                                     

                                

                                                                            later: burgerij

Feodale stelsel

Wederzijdse trouw

en bescherming

Ridderschap

Hoge maatschappelijke positie

functie: verdediging grondgebied + krijgstocht

Verschuiving geweld -> 'ridderlijk' gedrag

moed, trouw, morele zuiverheid, dienstbaarheid

functie: beschermen van zwakken in de maatschappij

Burgerij

Verstedelijking maatschappij

Boeren -> burgers (handel)

De oudste Nederlandse zin?

• Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu

• Vlaamse monnik die in Engeland werkte, rond 1100, probeerde zijn pen in het Oud-Nederlands.

Boekdrukkunst

Culturele context

Wereldlijke vs. geestelijke cultuur

Strijd vs. eenheid

Beide culturen beïnvloeden elkaar

Middeleeuwse kunst

• veel religieuze kunst

symbolen (heldere boodschap) bv. licht

universeel allegorisme (verborgen boodschap)

• Werken in opdracht van iemand
• Belerende functie

Hoofsheid

Hoofsheid

• Vanaf twaalfde eeuw

• Levensideaal

• Afgeleid van ‘hof’

• Gedragsregels: zelfbeheersing

• Hoofse liefde: dienstbaarheid

• Onafhankelijk van kerkelijke, christelijke cultuur

Literaire ontwikkelingen

Literatuur in de middeleeuwen

Taal-/letterkunde

• Kopiisten, manuscripten

• Latijn was niet langer spreektaal

• Schrijvers werkten in opdracht (mecenas)

• Vertaler en bewerker

• Originaliteit niet van belang

• Schrijver wilde vermaken en leren

• Voorlees/voordrachtcultuur

• Rijm

1. Het lied in de middeleeuwen

Egidiuslied

dichterdraagtvoor.nl

2. ridderlijke letterkunde

Ridderromans:

• Eliteliteratuur

• Jongeren aan het hof

• Voorbeeldcarrière

Functies:

• Educatieve functie

• Ontspanning

KARELEPIEK

• Karel de Grote centraal

• Chanson de geste

• Gebruik van verhalen uit orale verteltraditie

Belangrijke onderwerpen:

• Strijd tegen de heidenen

• Spanningen binnen het feodale systeem

ARTHUREPIEK

• Koning Arthur en zijn ridders

• Sprookjesachtig

• Liefde en ridderschap

• Doordachte structuur

• Hofdag-queeste-hof

zoektocht in een niet-hoofse wereld

(HOOFSE ROMANS)

3. geestelijke letterkunde

Bijbelvertaling

Marialegenden

Exempelen (korte vertelling)

4. burgerlijke letterkunde

hoofse lyriek

troubadoursliederen

--> hoofse liederen

5. het dierdicht

https: