Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo, havo
• Leerjaar 2

Welkom 3ma

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Ken je het verschil tussen spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden.
• Ken je de betekenis van enkele spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden.
• Kan je zelf naar betekenissen zoeken.

Verschil spreekwoorden en uitdrukkingen

• Een spreekwoord is een vaste zin met een wijsheid of tip.
  Bijvoorbeeld: Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken. 
  
  
• Een uitdrukking is een woord of groepje woorden met een aparte betekenis die je in zinnen kunt gebruiken.
  Bijvoorbeeld: Vinders in je buik hebben. 

Gezegde

Bevat, vaak geen wijsheid, maar heeft figuurlijke betekenis.

Staat geen werkwoord in. 

Hierdoor is het een zinsdeel. En kan je dit zinsdeel verwerken in een zin: met hart en ziel, een open deur, op de valreep ...

Mevrouw Lecomte legt met hart en ziel de leerlingen het verschil uit tussen een spreekwoord en een gezegde.

Deze kan je eventueel weglaten

 Spreekwoorden 

Is onveranderlijk. 

Dezelfde woorden in dezelfde volgorde. 

Een mededeling, geen vraag. 

Staat in de tegenwoordige tijd 

Meestal een algemene levenswijsheid: zo gaat het nu eenmaal in de wereld. 

Voorbeelden van spreekwoorden zijn: ‘Na regen komt zonneschijn’, ‘Boontje komt om zijn loontje’ en ‘Oost west, thuis best, zoals het klokje thuis tikt het nergens.

Uitdrukking 

Bevatten een werkwoord (verschil met gezegde)

Een hele zin. 

Bevat meestal geen wijsheden, heeft figuurlijke betekenis.

Je kan een uitdrukking veranderen van woordvolgorde.

Voorbeeld:

 'Er als de kippen bij zijn', kun je veranderen in; 'Zij zijn er altijd als de kippen bij als het gratis is'.

Verschil spreekwoord & uitdrukking & gezegde

Wat zegt hij nou?

Veel mensen halen spreekwoorden, gezegdes en uitdrukkingen door elkaar. Dit noem je een verhaspeling. 

Herken jij de spreekwoorden in het volgende filmpje?

Even oefenen:

Moet je een spreekwoord
letterlijk of figuurlijk nemen?

1. letterlijk
2. figuurlijk

De appel valt niet ver van de boom

1. Het is nergens beter dan thuis
2. Van iets wat je jong leert, heb je later veel voordeel
3. Kinderen lijken vaak op hun ouders
4. Hele goede vrienden zijn

Iemand met open armen ontvangen

1. Het is nergens beter dan thuis
2. Geen last hebben van iemand
3. Hele goede vrienden zijn
4. Iemand enthousiast ontvangen

Mijn bloed kookt

1. Iemand heel leuk vinden
2. Ergens veel moeite voor doen
3. Heel boos zijn
4. Verliefd zijn

Een nieuwsgierig Aagje:
spreekwoord, gezegde of uitdrukking?

1. Spreekwoord
2. uitdrukking
3. gezegde

uitdrukking

Een storm in een glas water: het lijkt erger dan het is, het is niet zo erg als iemand het zich voorstelde.

uitdrukking

Beren op de weg zien. Ergens op voorhand al problemen of bezwaren zien

uitdrukking

Aan iemands lippen hangen. Zeer geïnteresseerd naar iemands verhalen luisteren.

aan het werk

blz 98 van je werkboek