Les 6: Opbouw van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Voorkennis 

1. De leerlingen weten wat aardplaten zijn.

2. De leerlingen weten dat de aardplaten bewegen.

3. De leerlingen kennen het begrip platentektoniek. 

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

      Lesdoel

Vandaag gaan we ontdekken uit welke lagen de aarde bestaat en hoe deze lagen van elkaar verschillen. Specifiek gaan we kijken naar de aardkern (binnen- en buitenkern), de aardmantel en de aardkorst (oceanisch en continentaal). 

We leren over hun viscositeit (hoe stroperig de lagen zijn), hun samenstelling (waaruit ze bestaan) en hun temperatuur. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Kernbegrippen

Viscositeit: 

Dit zegt iets over hoe vloeibaar of stroperig een laag is. Sommige lagen van de aarde zijn vast, terwijl andere lagen gedeeltelijk vloeibaar zijn.

Samenstelling: 

Dit gaat over welke materialen de lagen van de aarde vormen. Elke laag bestaat uit verschillende soorten gesteente en metalen.

Temperatuur: 

Dit geeft aan hoe heet een laag is. Hoe dieper je in de aarde gaat, hoe heter het wordt.

Opbouw van de aarde

  Maak een tekening:        

Neem in je tekening het    

volgende mee:               

    

Binnen- en Buitenkern     

Aardmantel                

Aardkorst                 

Aardkern

Binnenkern

- Zware metalen 

- Heet

- Vast

Buitenkern

- Zware metalen 

- Heet 

- Viscositeit: Laag (vloeibaar)

Aardmantel

De bovenkant van de aardmantel is gedeeltelijk stroperig (viscositeit).

Hierdoor zijn convectiestromen 

mogelijk.

Slab-pull en Ridge-push

 De beweging van de aardplaten is niet alleen te verklaren door de convectiestromen in de aardmantel

Slab Pull en Ridge Push

Slab Pull: De trekkracht van een zinkende, oudere plaat die de rest van de plaat meetrekt de mantel in.

Ridge Push: De kracht die een nieuwe, opkomende plaat duwt vanaf de mid-oceanische rug door zwaartekracht.

Deze twee krachten helpen de platen te bewegen en vormen een belangrijk onderdeel van het platentektonisch proces. 

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Aardkorst

Oceanische korst

- Basalt

- Relatief zwaar

- Dun (5km - 10km)

Continetale korst

- Graniet

- Relatief licht

- Dikker (30km - 50km)

Aardmantel

Continentale plaat

Oceanische

plaat

Binnenkern

Buitenkern

Overzicht opbouw aarde

Laag	Materiaal-type	Viscositeit	Kenmerken
Aardkorst	Basalt Graniet	Vast	Bestaande uit de aardkorst en het bovenste deel van de mantel; stijf en breekt gemakkelijk; vormt de aardplaten.
Aardmantel	Gesmolten gesteente, opgeloste gassen	Plastisch	Gedeeltelijk gesmolten; stromingen in deze laag drijven de beweging van de tektonische platen.
Buitenkern	Vloeibaar	Vloeibaar	Bestaat uit vloeibaar ijzer en nikkel; bewegingen in deze laag genereren het aardmagnetisch veld.
Binnenkern	Vast	Vast	Bestaat uit een vaste bol van ijzer en nikkel; ondanks de hoge temperatuur, blijft het vast door de enorme druk.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Platentektoniek: vulkanisme

Divergent

Convergent

Transform

     Kleine afsluiting

Aardkern (Binnen- en buitenkern)

Aardmantel

Aardkorst (Oceanisch en Continentaal)

Viscositeit

Convectiestromen

Basalt 

Graniet

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

Zelf aan de slag

De binnenkern van de aarde is vast, terwijl de buitenkern vloeibaar is. De temperatuur in de binnenkern is hoger dan in de buitenkern, en de samenstelling bestaat voornamelijk uit … 1 … (ijzer en nikkel / magnesium en silicium). De viscositeit van de buitenkern is … 2 … (laag / hoog) door de vloeibare aard.

(1p) Vraag 1

Vul in op het antwoordblad de juiste keuze achter de cijfers 1 en 2.

ijzer en nikkel

laag

Zelf aan de slag

De aardmantel bevindt zich direct onder de aardkorst en is voornamelijk samengesteld uit … 1 … (metalen / gesmolten gesteente). De viscositeit van de aardmantel is hoger dan die van de buitenkern, waardoor de convectiestromen langzaam bewegen. De temperatuur van de aardmantel varieert, maar is lager dan die van de … 2 … (binnenkern / buitenkern).

(1p) Vraag 2

Vul in op het antwoordblad de juiste keuze achter de cijfers 1 en 2.

gesmolten gesteente

binnenkern

Zelf aan de slag

De oceanische korst is dunner maar dichter dan de continentale korst. De continentale korst bestaat uit ander gesteente dan de oceanische korst. De oceanische korst bestaat voornamelijk uit … 1 … (basalt / graniet). De temperatuur in de aardkorst stijgt naarmate je dichter bij de … 2 … (aardmantel / aardkorst) komt.

(1p) Vraag 3

Vul in op het antwoordblad de juiste keuze achter de cijfers 1 en 2.

basalt

aardmantel

     Grote afsluiting

Vandaag gaan we ontdekken uit welke lagen de aarde bestaat en hoe deze lagen van elkaar verschillen. Specifiek gaan we kijken naar de aardkern (binnen- en buitenkern), de aardmantel en de aardkorst (oceanisch en continentaal).

We leren over hun viscositeit (hoe stroperig de lagen zijn), hun samenstelling (waaruit ze bestaan) en hun temperatuur. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
Opbouw van de aarde

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

retrieval practice

https://quizlet.com/join/Rgu8QEZ9z?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

 Vraag 1

Uitspraak 1: De binnenkern van de aarde is vloeibaar.

Uitspraak 2: De buitenkern van de aarde is verantwoordelijk voor het aardmagnetisch veld.

Uitspraak 3: De aardmantel bestaat voornamelijk uit gesmolten gesteente en heeft een vaste vorm.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de binnenkern is vast)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de aardmantel is gedeeltelijk vast en gedeeltelijk plastisch)

Vraag 2 

Uitspraak 1: De viscositeit van de buitenkern is hoger dan die van de aardmantel.

Uitspraak 2: De continentale korst is dikker en minder dicht dan de oceanische korst.

Uitspraak 3: De temperatuur in de binnenkern is lager dan in de aardmantel.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de viscositeit van de aardmantel is hoger dan die van de buitenkern)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de temperatuur in de binnenkern is hoger)

Vraag 3 

Uitspraak 1: De oceanische korst bestaat voornamelijk uit graniet.

Uitspraak 2: De temperatuur van de aardmantel is lager dan die van de buitenkern.

Uitspraak 3: Convectiestromen in de aardmantel spelen een rol bij het bewegen van de aardkorst.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de oceanische korst bestaat voornamelijk uit basalt)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Juist

Vraag 4

Uitspraak 1: De viscositeit van de binnenkern is zeer laag vanwege de vloeibare toestand.

Uitspraak 2: De buitenkern bestaat voornamelijk uit gesmolten ijzer en nikkel.

Uitspraak 3: De continentale korst is dunner dan de oceanische korst.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de binnenkern is vast en heeft dus geen lage viscositeit)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de continentale korst is dikker dan de oceanische korst)

  Binnenkern           Buitenkern

Viscositeit

      Druk

Vast

Relatief hoog

Relatief vloeibaar

Relatief laag