3.2 Nieuwe ontwikkelingen (1978-2008) - deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

3.2 Nieuwe ontwikkelingen (1978-2008)

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland tussen 1978 en 2008?

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen:

• hoe en waardoor liberalisering plaatsvond in de Nederlandse samenleving.
• welke contacten er waren tussen Nederland en het buitenland. 
• welke jongerenculturen er opkwamen.
• welke ontwikkelingen er waren in de multiculturele samenleving  

Problemen in de jaren '70 en '80

• Economische crisis (o.a. door oliecrisis): veel werklozen met een uitkering
• De verzorgingsstaat dreigt onbetaalbaar te worden, bezuinigen.
• Oneigenlijk gebruik en fraude van uitkeringen
• Vergrijzing: meer gebruik van AOW
• Meer scheidingen: meer gebruik van Bijstandswet
• Mensen zien de uitkering als een recht
• Werken was niet aantrekkelijk door hoge uitkeringen.

Het Amsterdam in de jaren 1970 kende woningnood tegelijk met langdurige leegstand. Jonge mensen zonder woonruimte kraakten leegstaande panden. De renovatie voor de kroningsceremonie van de koninklijke paleizen door het ministerie, maakte krakers boos omdat er volgens hen beter geld in nieuwe betaalbare woonruimte gestoken kon worden. Ook de snel stijgende (jeugd)werkloosheid speelde mee.

Toen Beatrix in 1980 werd gekroond als koningin gebruikte deze groep de kroning om aandacht te vragen voor hun problemen. Dit liep als snel uit in grote rellen.

Verzorgingsstaat

• Maakbare samenleving: overheid speelt grote rol in ontwikkeling maatschappij
• Verkleining economische ongelijkheid
  
• Dankzij economisch herstel is verzorgingsstaat mogelijk:
• WW: werkloosheidwet (1952)
• AOW: basispensioen (1957)
  
• Algemene Bijstandswet (1963)
• WAO: arbeidsongeschiktheid (1967) 
• Mogelijk door overleg sociale partners: poldermodel

Liberalisering

• Jaren '70: door economische krimp neemt druk op de verzorgingsstaat toe 
• Daarnaast: te makkelijk om WAO te krijgen --> kost teveel geld
• 1982: kabinet Lubbers start afbouw verzorgingsstaat
• Jaren '80 in teken van neo-liberalisme 
• Dus:  privatisering van staatsbedrijven 
• Maakbare samenleving wordt zelfredzame samenleving
• Dankzij poldermodel weinig conflict

Dus:

Koningin Juliana

Juliana (1909-2004) volgt in 1948 haar moeder Wilhelmina op als koningin. Juliana wil dicht bij het volk staan. Als er iets ergs gebeurt (Watersnoodramp, 1953), dan gaat zij erheen om mensen te troosten. 

Juliana vindt het moeilijk dat ze als koningin niet alles kan zeggen en doen, en voelt zich daardoor soms in haar vrijheid beperkt.

In de jaren 1980 werd de individualisering door de overheid bevorderd.
a Geef aan: - wat individualisering is en - wanneer en waardoor deze was ontstaan.
b Geef aan door welke ontwikkelingen de individualisering in de jaren 1980 werd bevorderd.
c Noem een voorbeeld van een wet en van beleid waarmee de individualisering werd ondersteund.
d In de jaren 2000 werd de Nederlandse samenleving gezien als welvarend, vrij en zeer tolerant. Noem hiervoor twee argumenten.

Problemen en voorspoed

• Jongeren laten stem opnieuw horen: “No hope No future” – “Fuck the state”
  

o.a bouw van woningen viel stil: te kort aan woningen voor groeiende bevolking. 

• Protestgeneratie richt ook kraakbeweging op --> slaags met politie
  
• 1980 kroning Beatrix: krakers: “Geen woning, geen kroning”
  

Verandering in de cultuur 

Hippies

Amerikaanse jongeren komen in protest tegen de oorlog die hun regering voert in Vietnam. Hieruit ontstaat de hippie- of flowerpowercultuur. 

Eind jaren zestig komt deze jeugdcultuur ook naar Nederland. De hippies hebben lange haren en vrolijke, kleurrijke kleding. Ze willen zo eenvoudig mogelijk en zonder luxe leven. 

De slogan van de hippies is: ‘Make love, not war’. 

Het Woodstock-festival (1969) wordt wel gezien als hét hippie-festival. Bijna alle grote bands uit die tijd waren aanwezig bij '3 Days of Peace & Music'. Hoewel het wereldberoemd is geworden, was het bijzonder slecht georganiseerd (slechte sanitaire voorzieningen) en kwamen er veel te veel mensen binnen (zonder te betalen). De organisatie maakte dan ook geen winst.

Meer inspraak

Jongeren hadden in de politiek weinig te zeggen: stemmen mocht pas vanaf 23 jaar.
Ook op scholen en universiteiten, waar dingen nog op de 'ouderwetse manier' gingen, hadden jongeren kritiek. 
Omdat ze niet veel konden inbrengen begonnen jongeren in de jaren 60 meer inspraak te eisen. Dit heet democratisering. 

In september 1969 bezetten studenten het Maagdenhuis in Amsterdam. Dit is het bestuursgebouw van de Universiteit Amsterdam. Ze probeerden hiermee meer inspraak te bereiken. 

Toen na vijf dagen de politie hen met harde hand verwijderde, leek alles voor niets. Toch kwam er langzaamaan steeds meer inspraak voor studenten op scholen en universiteiten. Maar ook op het werk werd veel democratischer met beslissingen omgegaan: personeel en directie gingen steeds vaker samen overleggen.

Tweede Feministisch Golf

Vrouwen hebben niet dezelfde kansen in de samenleving als mannen. Vrouwen die buitenshuis werkten, verdienen vaak minder dan mannen die hetzelfde werk doen. De meeste mensen vinden dat het beter is dat een vrouw thuis voor de kinderen zorgt en dat de man kostwinner is. 

Tijdens de Tweede Feministische Golf verzetten veel vrouwen zich tegen deze rolverdeling en ongelijkheid.

Video

Congres van Dolle Mina (1970)

0

De opkomst van de televisie

De eerste tv-uitzending in Nederland was in 1951. Televisietoestellen waren toen nog zeldzaam, maar twintig jaar later had vrijwel elk huishouden er een.

Via de televisie kwamen mensen in aanraking met meningen en ideeën buiten hun eigen zuil. 

In 1967 was er voor het eerst een naakte vrouw op de tv te zien. 

Daarover werden zelfs in de Tweede Kamer vragen gesteld...

Nederland naar een multiculturele samenleving

• jaren 50: mensen uit de voormalige kolonie Nederlands-Indië
• jaren 60: gastarbeiders uit bv Spanje, Turkije, Marokko en Italië
• vanaf 1975: Surinamers, toen Suriname onafhankelijk werd
• vanaf de jaren 90: vluchtelingen uit voormalig oorlogsgebieden zoals voormalig Joegoslavië en Syrië
• arbeiders uit Oost-Europese landen (EU)
  

Multiculturele samenleving?

• 
  
• Vanaf de jaren '80 blijkt het beeld van de multiculturele samenleving waarin groepen mensen van verschillende culturen gelijkwaardig met elkaar samenleven, steeds vaker niet te kloppen.
• Verschillende groepen leven eerder náást elkaar dan mét elkaar.
• Tegenwoordig wordt daarom liever gesproken van: pluriforme samenleving.

Tot aan het eind van 20e eeuw stond het kritisch zijn op de multiculturele samenleving gelijk aan racisme. Hoewel sommige groepen allochtonen zorgden voor problemen, deed de overheid daar weinig aan. De meeste politici ontkenden deze problemen zelfs en wie er wél iets van zei, werd beschuldigd van discriminatie.

Discussie

• Vanaf de jaren '90 ontstaat er steeds meer discussie over de multiculturele samenleving. 
• Er kwam kritiek door:
  - Zorgen over tradities en ideeën van immigranten (bijvoorbeeld de positie van vrouwen)
  - Lage opleidingsniveaus en hoge werkloosheid onder immigranten

a Vanaf de jaren 1990 nam de internationale oriëntering van Europese burgers toe. - Geef daarvan een voorbeeld en - noem daarvan een oorzaak.
b Geef aan waardoor de instroom van asielzoekers van buiten de EU soms sterk opliep.

Erfenis?

Welke politieke erfenis wordt bedoeld?

a Geef aan wat omstreeks 2002 veranderde in het regeringsbeleid ten aanzien van de multiculturele samenleving.
b Omstreeks 2000 was polarisatie ontstaan. Geef daar een verklaring voor.
c Noem een buitenlandse en binnenlandse gebeurtenis die de tegenstellingen vergrootten.
d Geef aan over welk onderwerp heftige debatten waren ontstaan.
e Geef aan welke tegenstelling werd verdiept door de economische crisis van 2008.

Pim Fortuyn schreef in 2002:

Laat ik het maar eens krachtig zeggen: vanuit ons perspectief gezien – dat van de moderniteit – is veel van wat de islam en zijn cultuur uitdraagt verwerpelijk dan wel volstrekt achterlijk. Hetgeen ook blijkt uit onze grote economische, technologische, wetenschappelijke en culturele voorsprong, indien althans de ontwikkeling en veelvormigheid alsmede het succes daarvan mag worden gezien als een voorsprong, Dat neemt niet weg dat ieder volk, dat iedere cultuur recht heeft op zijn eigen ontwikkeling, de richting daarvan en bovenal het tempo waarin. Voor betekent dit dat de islam en zijn cultuur het voor het zeggen heeft in zijn deel van de wereld. Daar staat tegenover dat wij het voor het zeggen hebben in ons deel van de wereld en dat wie van ver en bovenal van anders komt zich heeft aan te passen. Niet aan alles, maar wel aan wat wij zien als onze kernnormen en - waarden, daarin zijn wij fundamentalisten en behoren dat ook te zijn.   Uit: De puinhopen van acht jaar Paars, Uithoorn 2002

Gebruik de bron - vorige slide
a Toon aan dat deze tekst een voorbeeld is van standplaatsgebondenheid.
b Geef aan welke tweedeling Fortuyn noemde en wat hij daarbij schreef over aanpassing.
c Plaats deze tekst in historisch perspectief en lever op basis daarvan commentaar op de tekst.

Van Meekeren, de maker van de reportage, wil dat de Nederlandse regering haar beleid ten aanzien van de selectie van gastarbeiders verandert.
Je twijfelt hierdoor aan de betrouwbaarheid van de reportage voor een onderzoek naar de werving van gastarbeiders in 1969.
Verklaar je twijfel en ondersteun daarbij je antwoord met een voorbeeld uit de bron.

In oktober 1969 zendt een actualiteitenprogramma op televisie een reportage uit over de Nederlandse ambtenaar Jongejan die in Oujda (Marokko) gastarbeiders selecteert. Hij doet dit binnen enkele seconden, waarbij hij vraagt of de mannen Frans spreken. Een fragment uit de reportage: 

journalist: "Meneer Jongejan, hoe kunt u nou zo een, twee, drie uitmaken of u iemand afwijst ja of nee? Waarop baseert u zo'n beslissing?"

Jongejan: "De grove selectie begint met de eisen van de werkgever, bijvoorbeeld leeftijd, gehuwd of ongehuwd, en de eisen die mijn ministerie 1) me meegeeft. Ze moeten representatief zijn voor de Nederlandse arbeidsmarkt, geen analfabeet. Er moet behoorlijke communicatie zijn, dat is wel eens te wensen overgelaten (…)." noot 1 Jongejan werkt voor het ministerie van Sociale Zaken 

journalist: "Op een buitenstaander, meneer Jongejan, maakt uw werk een bijzonder moeilijke indruk. Het lijkt, ik zou bijna zeggen alsof je op een slavenmarkt staat." (…)

Jongejan: "Ik heb de middelen die ik heb en dat is mijn intuïtie en mijn ervaring en dat is misschien wat scherp. Ik moet het scherp spelen."    

En recent?

Waarom staan we zo hoog?

waarom klagen we toch zoveel?

1 aanslagen op de VS op 11 september

2 Algemene Wet Gelijke Behandeling

3 Begin van de polarisatie in Nederland.

4 Een nieuwe economische crisis verdiept de kloof tussen hoog- en laagopgeleide Nederlanders.

5 In de politiek wordt het multiculturalisme vervangen door een beleid gericht op integratie of assimilatie van migranten. 

6 Moord op Pim Fortuyn

7 Na een economische crisis begint de Nederlandse economie weer op te bloeien

8 Verdrag van Schengen.

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.

Extra uitleg bij 10.4

Succes en problemen van de Europese Unie