V4 - TH4 evolutie - BS2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4

BS2 

Bacteriën

virussene

en schimmels

Begrippen BS2

archaea

flagellen

bacteriën

plasmiden

transformatie

conjugatie

transactie

virussen

bacteriofagen

Leerdoelen BS2 

3 domeinen

- bacterien

- archaebacterien

- eukaryoten

deze zijn opgedeeld in 5 of 6 rijken

- (eu)bacterien

- archebacterien

- protisten 

- planten

- schimmels

- dieren

domein: Archaea

rijk: Archaea

- veel overeenkomsten met bacterien

- extremofiel: leven voornamelijk onder extreme omstandigheden

- hoofdzakelijk anaeroob

- primitief

domein: Bacteria

rijk: eubacteria

- veel meer biodiversiteit dan bij Archaea

- ongeslachtelijke voortplanting

- zeer klein

- circulair DNA

- geen membraangebonden organellen

- WEL een celwand

Domein: -

Rijk: -

virussen

- leven niet -> gastheer nodig

- DNA of RNA (enkel- of dubbelstrengs)

- eiwitmantel/capside (spike-eiwitten)

- soms een envelop (koolhydraten of eiwitten)

domein: Archaea - rijk: Archaea

• veel overeenkomsten met bacterien
  
• extremofiel: leven voornamelijk onder extreme omstandigheden (diep in de zee, bij een geothermische bron, zwavelput etc)
  
• hoofdzakelijk anaeroob
  
• primitief
  

domein: Bacteria rijk: eubacteria

- celonderdelen: BINAS 79A

- veel meer biodiversiteit dan bij Archaea

- ongeslachtelijke voortplanting

- zeer klein

- circulair DNA in 

- geen membraangebonden organellen (Golgi, ER, chloroplasten en mitochondrien

- WEL een celwand

schimmels 

• heterotroof
  
• geen chlorofyl
  
• breken organische stoffen af tot anorganische
  
• celwanden van vaak chitine
• eencellige -> gist
• meercelligen -> draden = hyfen netwerk = mycelium

Eukaryoten

celkern met DNA

Vaak:

• meercellig
  
• weefsels + organen

schimmels; planten; dieren

Schimmels

heterotroof: geen chlorofyl

eencellige schimmels: gist

meercellige: schimmeldraden (hyfen)

voortplanting: sporen

functie: afbraak van organische stoffen

gebruik: gist (brood/bier/wijn); paddenstoelen; productie antibiotica (penicilline); kaas

Dieren

geen celwanden!

heterotroof: geen chlorofyl

bijna allemaal diploid

criteria indeling dierenrijk:

• eencellig of meercellig
• symmetrie
• skelet soort
• genetische overeenkomsten

Geleedpotige

meeste soorten in het dierenrijk (meer dan miljoen)

o.a. insecten

uitwendig skelet -> chitine groei alleen mogelijk tijdens vervellingen

metamorfoses -> gedaanteverwisseling van 

                                      larve  -> pop -> imago (volwassen insect)

eitjes worden gelegd na paring en begint cyclus opnieuw

Eencelligen eukaryoten

celkenmerken van dieren

trilhaardiertjes:

• pantoffeldiertje en amoebe
  
• geen celwand,
• geen fotosynthese
  

eten bijvoorbeeld: bacteriën 

trilhaardiertjes

Virussen

Domein: -

Rijk: -

geen organismen! 

Globale opbouw van een virus (BINAS 77A en 77B)

nucleïnezuur

- DNA of RNA

- enkel- of dubbelstrengs

eiwitmantel/capside

- spike-eiwitten

soms een envelop

- koolhydraten

- eiwitten

Voortplanting bij prokaryoten

ongeslachtelijk

mitotische celdelingen

• wel: DNA replicatie
  
• niet: vorming van een spoelfiguur
  

onder optimale condities zeer hoge delingssnelheid: om de 20 minuten

Snel en handig genetische informatie uitwisselen: plasmiden

Extrachromosomaal

Circulair

Dubbelstrengs

Nuttige genen die snel selectievoordeel opleveren

ZEER nuttig in de bioindustrie

Alternatieve wijzen van voortplanting bij bacteriën

Conjugatie

• uitwisseling van plasmiden tussen soortgenoten

Transformatie

• opnemen van plasmiden

Virale reproductie: ALTIJD afhankelijk van gastheercel

DNA-virus

retrovirus

Welke rijken behoren tot de prokaryote organismen?

1. bacterien en protisten
2. bacterien en archebacterien
3. bacterien, archebacterien en schimmels
4. bacterien

Geef voorbeelden van optimale condities voor snelle bacteriële groei.

Witte kool (Brassica oleracea var. alba) en Groene kool (Brassica oleracea var. virida) zijn soortgenoten.

1. juist
2. onjuist

Maak gebruik van BINAS 94A

In het Cambrium ontstonden de eerste landplanten.

1. juist
2. onjuist

Welke is het minst verwant aan de anderen?
A) hazelworm (Anguis fragilis)
B) hagedis (Lacerta viridis)
C) tijger python (Python molurus)

1. 
2. 
3. 

bij BS 2

opdrachten 14 t/m 25

extra verdieping nodig?? maak opdracht 26 t/m 28