P 6.2 Zelfstandige burgers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Zelfstandige burgers

Stadsrechten, het bestuur en straffen

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je  uitleggen wat:

• Wat stadsrechten zijn.
• Hoe een middeleeuwse stad werd bestuurd.
• Hoe er werd gestraft in een middeleeuwse stad.

Begrippen uit deze les

• Stadsrechten
• Burgerij
• Stadsrechten
• Schepen
• Keuren
• Raadhuis
• Burgemeesters
• Vroedschap

Carcassonne ligt in Zuid-Frankrijk. De binnenstad is de best bewaarde stad in Europa uit de middeleeuwen.

Stadsrechten

• Oorkonde
• Bewijsstuk
• Zegel als soort van handtekening 

Stadsrechten

De heer wilde de stad best meer rechten geven

In ruil hiervoor moest de stad veel geld betalen aan de heer

In de stadsrechten werd bepaald wat de stad wel en niet mocht

Bijvoorbeeld:

Tol

Tol is een belasting die betaald moet worden om van een weg, brug of vaarroute gebruik te mogen maken. De stad kon deze tol vragen.

Muren

Een stad mocht muren om de stad bouwen. Hiermee konden stedelingen zichzelf verdedigen.

Rechtspraak

Een stad mocht de eigen regels bepalen. Zo kon je voor diefstal in de ene stad je handen kwijtraken terwijl je in een andere stad alleen een boete betaalt.

Geld

Een stad mocht zijn eigen munten maken.

Stadsrechten

Dit zijn stadsrechten. Onderaan zie je de zegels, dat waren handtekeningen van belangrijke mensen.

Filmpje

Stadsrechten

Wie is de baas?

• De schepenen zorgden voor de orde en rust en maakten de keuren (wetten).
• De burgemeesters (soms meer dan één) was de baas van de raad.
• Het vroedschap kozen en controleerden de burgemeesters.
• De stad werd bestuurd vanuit het raadhuis. 

Gelaagdheid in de stedelijke samenleving

De mensen in de steden waren vrij, maar niet gelijk

Net als de Egyptische samenleving was de bevolking gelaagd

Misdaad en straf 

Steden met stadsrechten mochten hun eigen wetten en regels maken. De  schepenen zorgden voor orde en rust. 

Elke stad had eigen rechtbank. De schepenen waren hier de rechters. Samen met de schout bepaalden zij de straffen. 

De straf die je op deze afbeelding ziet is vastgebonden worden aan de ‘schandpaal’. Iedereen mocht aan zijn haren trekken en hem bespugen. Hier komt onze uitdrukking 'voor paal staan' vandaan. 

Vrouwen kregen nooit een straf! Zij moesten hun man alleen gehoorzamen .

Misdaad en straf

• Martelen om de "waarheid" te achterhalen.
• Van verbanning tot gruwelijke straffen

Schandpaal

 Schandpaal
Gezegde: Voor paal staan
Betekenis: Je staat voor gek

Doodstraf

- Onthoofding
- Ophanging

- Verbranding
- Radbraken

Straffen in de Middeleeuwen

Waarom kwamen gevangenisstraffen zelden voor?

Gevangenisstraffen kostten de samenleving veel geld. 
1. De bewakers moesten betaald worden
2. De gevangene moest van eten voorzien worden
3. De gevangenis moest onderhouden worden

Boeven werden vaak voor korte tijd in kerkers gehouden. Tot dat hun straf werd bepaald. 

Het galgenveld in Amsterdam

H

Video

Histoclips: Stad in de Middeleeuwen

Rijke steden...met dikke muren

• Steden waren interessant om te veroveren: ze waren rijk en lagen gunstig
• Als steden stadsrechten hadden gekregen, mochten ze stadsmuren bouwen
• Stadsmuren maakten de verovering van een stad vrijwel onmogelijk: de inwoners waren veilig!

De Franse stad Carcasonne is één van de best bewaarde middeleeuwse steden met stadsmuren

Waterpoort. Deze poort wordt vooral gebruikt door mensen die via het water de stad willen bereiken. Deze poort is minder verdedigt en wordt in tijdens van nood gebarricadeerd met houten balken. 

Noorderpoort

De stadspoort aan het noorden van de stad. Belangrijkste poort, die afgesloten kan worden in tijden van aanval.

Zuiderpoort. De poort aan de zuidzijde van de stad. Is vooral toegankelijk voor voetgangers, minder voor karren. De poort kan afgesloten worden tijdens een aanval. 

Kathedraal

Deze grote kerk is de grootste kerk in de omgeving. De bisschop van het gebied zeteld hier dan ook. De stedelingen hebben lang, bijna 300 jaar gebouwd aan hun kerk. De kerk is het middelpunt van het sociale leven in de stad. Iedereen, arm en rijk, komt hier bijeen voor de diensten. 

Marktplein

Het centrale plein als het gaat om handel en middel van bestaan. Hier verdienen de meeste stedelingen hun brood... en kopen het. Op het plein staan kraampjes van boeren en om het plein de werkplaatsen van de ambachtslieden. 

Waterput

Het belangrijkste waterpunt in de stad. Hieruit kun je water halen voor al gebruik. 

Stadhuis

Hier zeteld het bestuur van de stad: de schout en schepenen. Maar de rechtbank en de cellen voor misdadigers vind je hier. Alles wat met betuur en rechtspraak te maken heeft onder een dak. 

Gasthuis.

Een soort kruising tussen een armneopvang en een ziekenhuis. Betaald door de rijken, gerund door de geestelijkheid en voor de armen. Zij kunnen hier hulp krijgen: voeding, onderdak, gezondheidszorg. 

Koopmanshuizen met grote binnentuin

De koopmanshuizen zijn veruit de grootste huizen in de stad. Vaak van duurder en doorzamer materiaal gemaakt (bv. steen). De koopmans-huizen fungeren vaak als pakhuis en (luxe) woonhuis. 

Vleesmarkt

Kleinere markt, waar vleesproducten werden veerkocht. De werkplaatsen van de vleeshouwers staan om de markt heen. 

Botermarkt

Kleine markt waar zuivelproducten werden verkocht. 

Vismarkt

Kleine markt waar vis door vissers werd verkocht.

Taks.

Een tolhuis. Aan iedere vreemdeling die de stad binnenkwam werd een bijdrage gevraagd

Smidstraat.

Hier hebben de smeden zich verzameld. Zij hebben hier hun werkplaatsen, met meestal hun huizen daaraan vast. 

Beestenmarkt

Kleine markt waarbij (meestal kleine) dieren werden verhandeld

Abdij / klooster

Binnen de stad ligt ook vaak een klooster. Hier leven monniken of nonnen hun eigen leven. Zij hebben wel vaak belangrijke publieke functies in de stad: leraar, verpoleegster, schrijver, etc.

Houtstraat

Aan deze straat wonen en werken ambastlieden die hout hun middel van bestaan hebben gemaakt. 

Binnenboeren

Dit zijn boeren die ook poorters zijn: zij zijn boeren binnen de stadsmuren. Vaak kleine bedrijfjes met maar weinig dieren. Maar zeer belangrijk in tijd van beleg, om de stad te beschermen voor uithongering

Rivier.

Belangrijke bron van water: drinkwater, waswater, bluswater, urinoir, etc.

Schavot

Publiekelijke schandplaats voor misdadigers. Meestal is het een standaard met een plank op een verhoging. Tussen die plank wordt iemand een bepaalde periode neergezet. Het staat niet fijn, maar het is vooral een plek waar iedereen je kan zien als misdadiger. 

Herberg

Een soort hotel/restaurant van de middeleeuwen. Het is een groot gebouw (meestal met stal), waar vreemdelingen kunnen overnachten, eten en rusten. Maar in de kamers kan natuurlijk meer...

Waag.

Hier worden goederen gewogen voor de verkoop. Omdat er maar een officieel punt van wegen is, is dat voor iedereen gelijk, 

Wisselbeurs

Bankgebouw, waar je verzekeringen kunt afsluiten. Je kunt er de wisselbrief inruilen. Je kunt er geld in bewaring geven. 

Filmpje

Het leven in de middeleeuwse stad

0