Introductieles: Chocolade!

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Mmmm.... CHOCOLADE!

NB:

Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

Waar denk jij aan 

bij het woord 'chocolade'?

Hoe werkt het?

Tekst

Onderzoek

Woordenschat

Leestafel

Boekenclub

Dit leer je nu

Dit weet je al

Doen

Terugkijken

Afbeelding vergroten

Wat gaan we doen?

• Leestafel
  
• Kennismakingsspel
  
• Introductie onderwerp
  
• Tekst
  
• Onderzoek
  
• Presenteren onderzoek
  
• Woordenschat
  
• Boekenclub
  
• Terugblik/afsluiting

Wat ga je deze les leren?

De leestafel

• Je kunt een nieuwsartikel vinden dat geschikt is om over te praten met de hele groep.
• Je komt erachter welke artikelen uit de krant geschikt zijn om over te praten met elkaar.

De tekst

• Je kunt vertellen hoe het eraan toegaat in een chocoladefabriek.
  

Het onderzoek

• Je kunt vertellen wat ‘eerlijke’ chocolade is. En hoe je weet welke chocolade eerlijk is.
• Je kunt uitleggen hoe chocolade gemaakt wordt. 
• Je weet waar de cacaoboon groeit.
• Je kunt vertellen welke stappen er zitten tussen een cacaoboon en een reep chocolade.

De woordenschat

• Je kunt de woorden uit deze les toepassen in zinnen.

De boekenclub

• Je kunt vertellen wat je lievelingsboek is en waarom.
  

Plak het artikel op het blad aan de muur 

waar jij jouw artikel het best vindt passen.

Knip het artikel uit of maak er een foto van.

Zoek een artikel dat jij interessant vindt 

en waar je wel met de groep over zou willen 

praten / van gedachten wisselen.

De leestafel

1

2

3

Leerdoelen?

Leerdoelen:

• je kunt een artikel vinden dat geschikt is om over te praten met de hele groep.
• je komt erachter welke artikelen uit de krant geschikt zijn om over te praten met elkaar.

Wat maakt een artikel volgens jou een goed artikel? 

Wat maakt een goed artikel?

• Voor iedereen interessant
  
• Niet te kort, maar ook niet te lang

• Je kunt er veel vragen over stellen
• Je kunt er je mening over geven
  
• Je kunt er verder over doordenken en praten

• Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken
  
• Er komen door het artikel nieuwe vragen en
   ideeën bij je op.

Upload hier een foto

van jouw artikel.

Waar past jouw 

artikel het best?

Hier kun je veel vragen over stellen.

Hier kun je over van mening verschillen.

Hier kun je oplossingen voor bedenken of dingen bij uitvinden.

Hier staan heel veel weetjes in.

Mijn artikel past bij meerdere opties.

Welke vragen kan ik aan een ander stellen over zijn/haar artikel?

Discussievragen:

• Ben jij het daarmee eens?
• Ik vind dat toch vreemd, want….
• Nou, dat weet ik nog niet zo zeker, want…..
• Wie heeft er nog een ander argument?
• Is dat wel waar? Weet je dat zeker?
• Wat zegt die…. in het artikel erover? Wat vind je daarvan?

Verdiepingsvragen:

• Hoe kan het nou dat…?
• Wat ik niet snap is…?
• Wat zou er gebeuren als…?
• Zou iedereen…?
• Hou zou dat in de toekomst gaan/ in het verleden gegaan zijn?
• Hoe zit dat eigenlijk in andere landen?

Welke zaken zijn er nog meer van belang om te vertellen?

Wat zou je hier nog meer over willen weten?

Waarom was dat?

Waar was dat?

Wanneer was dat?

Hoe is het in zijn werk gegaan?

Wat is er aan de hand?

Om wie of wat gaat het?

Hoe voer ik een gesprek

over het nieuws? 

Het kennismakingsspel

Waarin ben jij de enige?

Begin je antwoord met: Ik ben de enige die...

Kennismakingsspel

Ik ben (naam) en ik ben de enige die….”

• De docent maakt deze zin af.
• Heb of ben jij ook wat de docent zegt? 
• Ga staan als je hetzelfde hebt of bent.
• We gaan door tot iedereen zichzelf heeft voorgesteld en we van iedereen iets weten.

 De tekst

het boek

de film

Ken jij het boek of de film(s)

Sjakie en de Chocoladefabriek?

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt vertellen hoe het eraan toegaan in een chocoladefabriek.

Nee, ik ken ze allebei niet

Ja, ik ken het boek

Ja, ik heb het boek gelezen

Ja, ik ken de film(s)

Ja, ik heb de film(s) gezien

Ga in op het verhaal/beeld van de chocoladefabriek van Willy Wonka.

Hoe zou het eruit zien in een echte chocoladefabriek?

Hoe zou het eruit zien in een echte chocoladefabriek?

De tekst eerst even scannen! 

bron

Bron tekst: AD (19/09/19 door B. van Zoelen)

Bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Voorspelling: wat denk je dat je in deze tekst gaat lezen?

Lees de hele zin. Ook de zin ervoor en erna zeggen vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

Wat kun je doen als je een woord in de tekst niet begrijpt?

Beantwoord de volgende vragen bij de tekst:

Lees de eerste drie alinea’s van de tekst

• Vraag: noem twee overeenkomsten en twee verschillen tussen de chocoladefabriek van Willy Wonka en de fabriek van de Chocolatemakers.
• Welke betekenissen heeft het woord 'puur'?
  

Lees alinea 4

• Vraag: wat gebeurt er in de chocoladekamer?
  
• Vraag: Wat betekent het als smaak boven efficiëntie wordt gesteld?
  

Lees alinea 5

• Waarom moest er een nieuwe fabriek komen?
  
• Welk oude beestje hebben ze meegenomen uit Vogeldorp?

de frats

de frats – de (vreemde) toestand 

tot de verbeelding spreken

tot de verbeelding spreken – er een voorstelling van kunnen maken 

Titel, inleiding en alinea 1

Deze Willy Wonka-fabriek heeft geen nougatkamer,

maar wel véél chocola.

Geen chocoladerivier en geen boot gemaakt van roze zuurtjes. Geen nougatkamer en geen kauwgom met de smaak van een driegangenmenu. Geen bonbonhal ook, bij de nieuwe chocoladefabriek in de hoofdstad.

Sinds Roald Dahls kinderboekenheld Sjakie spreken chocoladefabrieken nogal tot de verbeelding, maar in de nieuwe fabriek van Chocolatemakers in de Amsterdamse haven geen Willy Wonka-achtige fratsen. Hier gaat het maar om één ding: chocolade, en wel zo puur mogelijk.

Noem twee overeenkomsten en twee verschillen tussen de chocoladefabriek van Willy Wonka 

en de fabriek van de Chocolatemakers.

vergruizen

vergruizen – tot hele kleine stukjes vermalen

typeren

typeren – de kenmerken/eigenschappen van iets of iemand benoemen 

de efficiëntie

de efficiëntie – met de minste inspanning en middelen je doel bereiken

Alinea 2 en 3

Gouden wikkels die toegang geven tot de splinternieuwe fabriek, heeft Chocolatemakers dan weer wel. In alle winkels die de repen verkopen, zit de komende maanden één entreeticket voor een rondleiding verstopt. Wie de wikkel vindt, mag als eerste een kijkje nemen in de voor het publiek toegankelijke chocoladefabriek die volgende week officieel opengaat. Dus toch een beetje Willy Wonka.

En een chocoladekamer, die heeft Chocolatemakers ook. Rodney Nikkels (figuur 1), met Enver Loke eigenaar en oprichter van de chocoladefabriek, wijst vanaf de balustrade naar beneden. Daar is de fabrieksruimte waar de gebrande en vergruisde cacaobonen worden gemalen en door elkaar geschud tot één smeuïge chocolademassa. Dat duurt een dag of drie. Het  typeert Chocolatemakers dat ze smaak boven efficiëntie stellen. In andere chocoladefabrieken gebruiken ze veel krachtiger maalmachines die in een uurtje of zes wel klaar zijn.

figuur 1

Aan welke woorden denk 

jij bij het woord 'puur'?​

Puur heeft onder andere de betekenis eerlijk, zuiver, alleen, chocolade, echt, fris en onaangeraakt.

Alinea 4

verfijnd

verfijnd – ontwikkeld

cruciaal

cruciaal – onmisbaar

uit je jasje groeien

uit je jasje groeien – te groot geworden

Ieniemieniefabriekje

Een stapje terug in het productieproces en we komen bij de bijna antieke brander uit 1930. Net als alle andere machines hebben Nikkels en Loke het oude beestje meegenomen uit hun ieniemieniefabriekje in Vogeldorp, in Noord, waar Chocolatemakers in 2011 begon. De brander hokte daar samen met de cacao-opslag. Strepen op de vloer, demonstreerde Loke daar, zorgden ervoor dat het branden gescheiden werd van de bevoorrading. In de Vogelstraat waren Nikkels en Loke uit hun jasje gegroeid. ,,Hier kunnen we vijf keer meer doen.” Ook voor het branden neemt Chocolatemakers de tijd. Het is de cruciale stap in het maken van chocolade, zegt Nikkels. ,,Hier komt de chocoladegeur erin.” Vandaar ook de vergeleken met andere fabrieken lage temperaturen van 105 tot 110 graden. “Het is meer garen dan branden. We willen niet de verfijnde smaak eruit halen.”

Wat gebeurt er eerst? 

Zet de stappen in de juiste volgorde.

Klik op de hotspots en sleep ze vervolgens naar de juiste plek.

stap 1  

stap 2  

stap 3  

stap 4  

vergruizen

malen

branden

schudden

Waarom moest er 

een nieuwe fabriek komen?

Welk oud beestje 

hebben ze meegenomen? 

Het onderzoek

1. Kies zo één van de onderwerpen
   op de volgende dia.
2. Stel onderzoeksvragen op:
   Wat wil je over dit onderwerp te weten komen?
   
3. Maak goede aantekeningen tijdens
   het lezen van de informatie.
   
4. Noteer de antwoorden op je onderzoeksvragen in je eigen woorden
   of maak een mindmap.

Leerdoelen?

Leerdoelen: 

Na het onderzoek kun je/weet je:

• vertellen wat ‘eerlijke’ chocolade is en hoe je weet welke chocolade eerlijk is.
• waar de cacaoboon groeit.
  
• uitleggen hoe chocolade gemaakt wordt.
• vertellen welke stappen er zitten tussen een cacaoboon en een reep chocolade.
  

Mindmap?

Vraag je docent naar de hand-out met tips voor het maken van een mindmap!

Voor het maken van een mindmap is een hand-out beschikbaar (zie lesplan). Print deze voor je leerlingen uit zodat ze hem kunnen gebruiken bij het onderzoek.

Eerlijke chocolade             

Wat ga jij onderzoeken? 

Kies één van deze vier onderwerpen. Klik op de hotspot voor meer informatie.

Ben jij ook zo benieuwd naar wat ‘eerlijke’ chocolade precies is? En hoe kom je erachter welke chocolade eerlijk is? Welke logo's zijn er op verpakkingen? En wat betekenen ze? Heb je een tip voor je klasgenoten voor het kopen van chocola?

Cacao             

Chocolade wordt gemaakt van de cacaoboon. Maar waar en hoe groeit die eigenlijk? En hoe ziet dat eruit? En kun je overal een cacaoboom neerzetten? 

             Van boon naar reep

             Eigen onderzoek

Heb je nu een heel andere vraag over chocolade waar je graag onderzoek naar wilt doen? Bespreek met je docent wat je zou willen onderzoeken. 

Van cacaoboon naar chocoladereep. Ga op zoek welke stappen je zet om chocolade te maken. Wees zo zorgvuldig mogelijk.

Is het mogelijk om zelf thuis een chocoladereep te maken?

   Handige bronnen

   wikikids.nl (chocolade)

   schooltv.nl (hoe wordt het gemaakt?)

   voedingscentrum.nl (chocolade)

   hetklokhuis.nl

   oxfamnovib.nl (eerlijke chocolade test)

Let goed op...

Hier komt een aantal tips!

Handige zoektermen

• chocolade
• cacao
• cacaoboom/cacaoboon
• cacaoboer
• waar groeit cacao?
• eerlijke chocolade
• wat is fairtrade chocolade?

Welk onderwerp 

heb jij gekozen?

Eerlijke chocolade

Cacao

Van boon naar reep

Eigen onderzoek

3, 2, 1 ... 

Tijd voor 

onderzoek!

Hier kun je instellen of de leerling mogen overleggen of zelfstandig aan het werk moeten.

Ook kun je een tijd instellen hoe lang ze aan hun onderzoek mogen werken. 

Heb jij antwoord gekregen 

op al jouw vragen?

Ja

Nee

Even terugkijken naar het onderzoek. Welke doelen heb je al behaald? En welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

Wist je dat...
wanneer je een doel versleept, erachter een nieuwe verschijnt?

Ja, dit doel heb ik behaald.

Nee, aan dit doel moet ik nog werken.

Ik kan minimaal 2 woorden van deze week gebruiken bij mijn presentatie.

Ik heb effectief met iemand samengewerkt. 

Ik kan kort vertellen

wat ik te weten ben gekomen.

Ik heb de onderzoekstijd

nuttig en goed besteed. 

Ik ben nu ook nieuwsgierig geworden naar andere zaken omtrent dit onderwerp.

Ik heb veel informatie gevonden bij mijn onderzoeksvragen.

Ik heb nieuwe dingen geleerd.

Ik heb goede onderzoeksvragen bedacht.

Wat voor nieuwe informatie ben je te weten gekomen in 

jouw onderzoek? Vertel het aan de andere leerlingen 

of typ hier je aantekeningen.

Presentatie onderzoeksresultaten

Leerdoel?

Leerdoel: je leert de woorden uit de tekst in andere zinnen gebruiken. 

Woordenschat BINGO!

Uitleg bingo

• Maak een bingokaart van 3 bij 3 vakken.
• Schrijf in elk van de vakken een woord van de woorden van deze week. Gebruik 9 woorden.
• De docent leest een zin of omschrijving voor waar een van de woorden bij past.​
• Staat het passende woord op jouw kaart, streep het dan weg.​
• Wie het eerst een horizontaal, verticaal of diagonaal rijtje heeft, roept 'Bingo' en heeft gewonnen (als het alle woorden goed zijn!

Lievelingsboeken

Leerdoel?

Leerdoel: je kunt vertellen waarom het boek dat je meegenomen hebt, je lievelingsboek is.

De boekenclub

Leerlingen hebben vooraf de opdracht gekregen hun lievelingsboek mee te nemen.

Uitleg lievelingsboeken/boekenclub

• Vertel in twee minuten aan je buurman of buurvrouw waarom het boek dat je hebt meegenomen je lievelingsboek is.​
• Vertel in de groep iets over het boek van je buurman/buurvrouw​.

extra​ vragen in spinner

• Wie heeft er een bijzonder verhaal?​
• Wie heeft een boek dat al heel oud is?​ 
• Wie heeft hetzelfde lievelingsboek?​
• Hoe wordt iets een lievelingsboek?​
• Verandert je lievelingsboek vaak?

Wat is jouw lievelingsboek en waarom?  

Vertel kort waarom jij dat zo'n geweldig  

boek vindt en waarom anderen het ook 

zouden moeten gaan lezen.

Afsluiting & terugblik

Noem drie dingen die je deze les geleerd hebt.

Noem twee dingen
waar je nog wat meer over wil weten.

Wat ga je thuis vertellen over deze les?

Wat vond jij 

van deze les?

😒🙁😐🙂😃