EXCURSIE: Hallo AJSO

• Kunst
• Kunstzinnige oriëntatie
• Basisschool
• Groep 6

Hallo AJSO!

Lesomschrijving

Duur van de voorbereidende les

60 minuten

Leerdoelen

• Kennismaken met de instrumenten van het symfonieorkest
• Ontdekken wat de rolverdeling is in een orkest

Discipline

Muziek

Voorbereiding

- Neem de woordenlijst door

- Print de lesinstructie

Benodigde materialen voor de voorbereidende les

- Lesinstructie (in de bijlage)

- Bladmuziek voor de leerlingen (Het instrumentenlied, Dirigeren kan toch iedereen)

Je hebt de vrijheid om de voorbereidende les naar jouw eigen visie en inzicht uit te breiden.

Groep 6

60 min.

Hallo AJSO

Tijdens dit lesblok gaan we op excursie naar Hallo AJSO. Het AJSO staat voor Almeers Jeugd Symfonie Orkest. Inmiddels bestaat dit symfonieorkest al meer dan 35 jaar en bestaat uit allemaal Almeerse muzikanten. De jongste muzikant uit dit orkest is 14 jaar oud.

De voorbereidende les bestaat uit vier onderdelen.

 1. Eerst zullen de leerlingen kennis maken met verschillende soorten concertzalen en orkesten.

2. Daarna wordt er aandacht besteed aan het symfonieorkest en de instrumenten die in het orkest voorkomen. Door middel van een spel leren de leerlingen waar de instrumenten zich op het podium bevinden.

 

3. Tijdens het concert zullen leerlingen met twee nummers meezingen en in deze voorbereidende les zullen zij deze leren.

4. We blikken terug op het woord dirigent en laten verschillende vormen van dirigeren zien. Als laatste leren de leerlingen meer over de rol van de dirigent en zullen zij dit zelf ook gaan oefenen. 

Luister en kijk met de leerlingen naar het volgende fragment.

Om de video te starten klik je twee keer in beeld.

Stel na afloop de volgende vragen:

• Wat heb je gezien?
• Wat heb je gehoord?

Het orkest dat de leerlingen in dit fragment hebben gezien is het Flevolands Philharmonisch orkest, dat een concert gaf in de Grote Zaal van Kunstlinie.

Dit fragment duurt 1 minuut

Nieuw woord:

Concertzaal

Heb jij wel eens naar live muziek geluisterd? 

Waar kun je naar live muziek luisteren?

Heeft er wel eens iemand muziek gehoord in een echte concertzaal?

Bijna iedereen luistert wel eens naar muziek. Je kan muziek bijvoorbeeld luisteren via Spotify of op de radio, maar mensen die muziek maken kunnen dit ook live uitvoeren. 

  

Vraag de leerlingen:

• Heb jij wel eens naar live muziek geluisterd? 
  bijv: een popconcert, een festival, een straatmuzikant of een orkest.
• Waar kun je naar live muziek luisteren?
  Bijv: Melkweg, Kunstlinie, Paradiso, op straat, Concertgebouw.
• Heeft er wel eens iemand muziek gehoord in een echte concertzaal?

Nieuw woord: Concertzaal

Een concertzaal is een plek waar orkesten, bands of andere vormen van muziek worden gemaakt en het publiek kan komen luisteren. Het publiek kan bijvoorbeeld staan of zitten.

• Welke soort concertzalen zijn er?
  bijv. Concertgebouw, Melkweg, Paradiso, De Meester, festivallocaties zoals Lowlands/Pinkpop
• Kan je ook een concertzaal in Almere opnoemen? 
  bijv. Kunstlinie, De Meester en de Goede Rede.

De concertzaal die zij op deze foto zien is de Grote Zaal van Kunstlinie met het AJSO op het podium. Dit is ook de zaal waar de excursie plaatsvindt.

Welke orkesten ken jij?

Er zijn veel verschillende soorten orkesten. Met allemaal andere groottes en instrumenten, deze orkesten spelen allemaal verschillende muziekstijlen en hebben dus ook allemaal een eigen klank. 

Vraag de leerlingen of zij voorbeelden hebben van orkesten:

•  Kennen zij zelf orkesten uit Almere?

Kennen zij bijvoorbeeld Harmonieorkest Hubertus, Brassband Almere/Caribische brassband of de fanfare? Wellicht kennen zij er nog meer?

0

Tijdens de excursie gaan we een concert van een symfonieorkest bezoeken.

Hier zien jullie een fragment van het AJSO, het orkest dat jullie gaan bezoeken.

Om de video te starten klik je twee keer in beeld.

Zij spelen hier filmmuziek van Pirates of the Carribean in één van de mooiste concertzalen van de wereld, het Concertgebouw in Amsterdam.

Het fragment duurt 1 minuut.

Nieuw woord:

Symfonieorkest

Nieuw woord: Symfonieorkest

Dit is een symfonieorkest.

Een symfonieorkest is een groot orkest dat bestaat uit 40 tot 100 muzikanten. Het orkest bestaat uit strijkers, blazers en slagwerk. In het verleden speelden symfonieorkesten vooral klassieke muziek in de vorm van symfonieën, soloconcerten en opera's maar tegenwoorden spelen deze orkesten ook pop en film muziek. 

Een orkest heeft eigenlijk een vaste opstelling van instrumenten.

Een opstelling zijn mensen of objecten die op een bepaalde manier worden neergezet. Maar er zijn nog veel meer soorten opstellingen in onze samenleving. 

Vraag de leerlingen:

• Welke opstellingen zie je op het scherm?
  Voetbalopstelling op het veld, klassenplattegrond, choreografie in een dans
• Kun je nog andere voorbeelden van een opstelling bedenken?

Bijvoorbeeld:

• Schilderijen die worden neergezet op een bepaalde volgorde in een expositie door een kunstcurator
• Tafels in de klas die in groepjes of rijtjes zijn neergezet
• De mensen die in een rij staan voor de kassa

Orkestopstelling

Nieuw woord:

Nieuw woord: Orkestopstelling

De instrumenten in een symfonieorkest hebben allemaal een vaste plek op het podium. Dit heet een orkestopstelling. 

Op het scherm zie je de orkestopstelling van het AJSO. Zo zitten zij straks ook op het podium.

Verdeel het klaslokaal. Bespreek met de leerlingen: 

Stel het klaslokaal is een podium. Waar zitten dan de strijkers? En waar zitten volgens jullie de andere instrumenten? 

Opdracht:

In de volgende slides gaan we de voorkennis van de leerlingen testen. Vraag de leerlingen om te gaan staan aan de zijkant van de klas en goed te luisteren naar het fragment. Speel dan het bijbehorende fragment af die op de slide staat.

Als de leerling weet naar welk instrument of welke instrumentengroep hij of zij luistert gaat deze op de juiste plek in de orkestopstelling in de klas staan.

Houd de opstelling van de instrumenten in de klas aan die jullie hiervoor met elkaar hebben afgesproken.

Quiz!

Waar zit dit instrument in het orkest? Ga op de juiste plaats in de klas staan!

Speel het fragment af en stel de leerlingen de vraag: 

Welk instrument denk jij dat dit is? En waar denk jij dat deze in het orkest zit?

Zorg dat de leerlingen eerst goed luisteren voor ze gaan bewegen. 

Cello

Antwoord

Het goede antwoord is Cello. De cello is onderdeel van de groep strijkers in een orkest.

De cello is een groot instrument die rechts vooraan het orkest zit en die een lage klank produceert. Strijkers kan je herkennen doordat ze op snaren spelen met een strijkstok. Met deze stok strijken ze over de snaren waardoor er geluid vanaf komt. 

Geef voorbeelden van de andere strijkers die spelen in een symfonieorkest. 

Zoals: Altviool, Cello, Contrabas, Viool

Strijkers

In dit fragment hoor je en zie je de strijkers van een symfonieorkest. Dit zijn de violen, altviolen, cello's en contrabassen. Ze spelen samen en zorgen voor een warm gevoel. 

Dit fragment duurt 20 seconden

Quiz!

Waar zit dit instrument in het orkest? Ga op de juiste plaats in de klas staan!

Speel het volgende fragment af en stel de leerlingen de volgende vraag:

Welk instrument denk jij dat dit is? En waar denk jij dat deze in het orkest zit?

Zorg dat de leerlingen eerst goed luisteren voor ze gaan bewegen. 

Fagot

Antwoord

Het goede antwoord is Fagot. De fagot is onderdeel van de groep Houtblazers in het orkest.

Geef voorbeelden van de andere houtblazers die spelen in een symfonieorkest.

Zoals: Fagot, Contrafagot, Hobo, Althobo, Klarinet, Basklarinet, Dwarsfluit, Piccolo

Houtblazers

In dit fragment hoor je en zie je de houtblazers van het orkest. Dit zijn instrumenten zoals de fluit, hobo, klarinet en fagot. Ze hebben een heldere klank. Hun spel voegt vaak een lichte, speelse of juist mysterieuze sfeer toe.

Dit fragment duur 15 seconden

Ook heb je de koperblazers.  Dit zijn: Hoorn, Trombone, Trompet, Tuba, 

Die kun je hier horen: https://vimeo.com/668174608/92a36fa27c

Quiz!

Waar zit dit instrument in het orkest? Ga op de juiste plaats in de klas staan!

Speel het volgende fragment af en stel de leerlingen de volgende vraag:

Welk instrument denk jij dat dit is? En waar denk jij dat deze in het orkest zit?

Zorg dat de leerlingen eerst goed luisteren voor ze gaan bewegen. 

Antwoord

Pauken

Het goede antwoord is Pauken. De pauken zijn onderdeel van de groep Slagwerk in het orkest.

Geef voorbeelden van de andere Slagwerkers die spelen in een symfonieorkest.

Zoals: Bekkens, Drumstel, Gong, Grote trom, Klokkenspel, Pauken, Tamboerijn, Triangel, Xylofoon

Slagwerk

In dit fragment hoor je en zie je het slagwerk in een orkest. 

Dit zijn instrumenten zoals de trommel, pauken, bekkens en xylofoon. Ze zorgen voor ritme, kracht en extra spanning in de muziek. Het slagwerk maakt de muziek levendig en geeft het een stevige en soms spectaculaire uitstraling.

Dit fragment duurt 20 seconden

Nu weten de leerlingen welke instrumenten er zijn en zij kunnen weer terug naar hun eigen plaats. 

Nieuw woord:

Concertmeester

Hein van der Loo

Thomas Robinet

Nieuw woord: Concertmeester

Aan het begin van een concert geeft de dirigent één iemand een hand. Dit is de concertmeester. De concertmeester is de violist die op de stoel links van de dirigent zit. De dirigent bedankt, door deze persoon een hand te geven, het gehele orkest voor de tijd die gestoken is in de voorbereidingen. Je zou deze persoon dus ook wel de aanvoerder van het gehele orkest kunnen noemen. 

Vraag de leerlingen:

• Welke aanvoerders ken je nog meer?
  Er staan enkele voorbeelden op het bord. bijv. een Burgemeester, aanvoerder in het voetbal, leerkracht voor de groep.
• Hoe kun je een aanvoerder herkennen?
• Welke rol heeft een aanvoerder?

Bekijk het fragment waarin wordt uitgelegd wat bladmuziek is. 

Het fragment duurt 30 seconde.

Nieuw woord:

Bladmuziek

Nieuw woord: Bladmuziek

Wij lezen met letters, zo kunnen wij woorden maken en zinnen begrijpen.  Muzikanten gebruiken geen woorden om te weten wat ze moeten spelen.

Iedere muzikant heeft zijn of haar eigen bladmuziek voor zich op een standaard staan. Door dit allemaal goed met elkaar te oefenen met de dirigent die weet hoe alles moet klinken, wordt het samen een mooi geheel tijdens een concert.

ingezongen

instrumentaal

Tijdens het concert zullen de leerlingen meezingen met twee nummers. Daarom moeten we deze aanleren. Daarbij gebruiken we de bladmuziek en de oefentracks.

Deel de bladmuziek uit aan de leerlingen. Luister eerst samen met de groep naar de eerste audio (ingezongen).  Speel de track daarna nog een keer af en zing met de klas mee.

Gaat dit goed? Speel dan de tweede audio (instrumentaal) af en zing mee op de instrumentale versie. 

Herhaling van woord:

Dirigent

Herhaal met de klas het woord dirigent. (De leerlingen hebben deze geleerd in groep 4 bij de masterclass 8-bit)

Indien de leerlingen nog niet lang KIDD volgen kan je het woord alsnog aanleren met onderstaande uitleg.

Stel de volgende vragen:

• Wat doet een dirigent?
  De dirigent is de leider van het orkest. Hij of zij zorgt dat iedereen samen speelt met elkaar. Deze persoon geeft tijdens het muziek maken aanwijzingen aan de muzikanten in het orkest.  Bijvoorbeeld dat ze harder en sneller spelen of juist langzamer en zachter.
• Waarom is het belangrijk dat er een dirigent voor het orkest staat?
  Bijv: om alle muzikanten één tempo te laten spelen, zodat niet iemand harder speelt dan dat er eigenlijk staat, om het geheel bij elkaar te houden. Denk maar aan de leerkracht voor de klas die jullie vertelt wat jullie moeten doen vandaag.

De dirigent op de foto is Daan Welle. Hij is de dirigent van het AJSO. 

Jullie gaan nu drie filmpjes zien op de volgende slides.

Hierin zie je drie verschillende dirigenten die ieder hun eigen manier van dirigeren hebben.

Het doel van deze filmpjes is om de leerlingen de volgende vragen te stellen: 

• Kunnen de leerlingen zien op welke wijze de dirigent leiding geeft aan het orkest? 
• Kunnen zij uitleggen wat zij denken dat de dirigent vraagt aan de muzikanten?
  Bijv: door de mimiek in het gezicht van de dirigent weten de muzikanten precies wat ze moeten doen of omdat hij met zijn handen aangeeft wat ze moeten doen.

Dit fragment duurt 30 seconden. (Dubbelklik op het filmpje om het fragment te starten).

Je ziet hier dirigent Elim Chan. In 2014 was zij de eerste vrouwelijke winnaar van de Donatella Flick Conducting Competition. Een belangrijke prijs voor dirigenten.

Is de leerlingen iets opgevallen aan hoe zij dirigeert? Hoe gebruikt zij haar lichaam tijdens het dirigeren?

Dit fragment duurt 1,5 minuut.

Dit is dirigent Gustavo Dudamel uit Venezuela. Het orkest dat je ziet spelen is een nationaal jeugdorkest uit Venezuela die over de hele wereld heeft gereisd met hun concerten. Deze dirigent is daar zelfs heel beroemd door geworden!

Wat zien de leerlingen aan de manier hoe hij dirigeert? En hoe denken zij dat de muzikanten er op reageren?

Dit fragment duurt in totaal 1 minuut. 

Dit is de Amerikaanse dirigent Leonard Bernstein. Hij dirigeert zijn orkest weer op een hele andere manier dan de andere dirigenten die je hebt gezien.

Valt de leerlingen iets op in de wijze waarop deze dirigent aan de muzikanten vertelt wat ze moeten doen?Bijv: Het zal de leerlingen opvallen dat hij niet zijn handen gebruikt. Voor een dirigent zijn de gezichtsuitdrukkingen ook heel erg van belang, dat noemen ze ook wel mimiek.

(Het woord Mimiek hebben de leerlingen geleerd in groep 5 bij Verhalen in de Kunst)

ingezongen

instrumentaal

Tijdens het concert zullen de leerlingen meezingen met twee nummers. Dit is het tweede nummer wat de leerlingen kunnen meezingen tijdens het concert.

Luister eerst samen met de groep naar de eerste audio (ingezongen).  Speel de track daarna nog een keer af en zing met de klas mee.

Gaat dit goed? Speel dan de tweede audio (instrumentaal) af en zing mee op de instrumentale versie. 

Tijdens het concert zal er een leerling uit de zaal gekozen worden om te dirigeren op het podium. Dan is het natuurlijk wel belangrijk dat zij weten hoe dat moet. 

Dirigent Daan van het AJSO heeft een video gemaakt waarin hij dit uitlegt. 

Bekijk dit fragment met de klas. Dit fragment duurt 40 seconden

Nu gaan de leerlingen zelf oefenen!

Begin met een opwarming: 

Verdeel de klas in duo’s. Een van de twee is voor nu de dirigent en de ander de muzikant. 

De dirigent geeft een tempo aan met diens handen en de muzikant slaat zo goed mogelijk het tempo van de dirigent op de tafel. Wissel na een paar minuten om.

Opdracht:

Als iedereen een keer de dirigent is geweest vraag je één leerling naar voren. Nu is de leerling voor de klas de dirigent. De rest van de klas zingt 'Dirigeren kan je leren'. Herhaal zo het lied een aantal keer. 

Wissel vervolgens door en laat een andere leerling voor de klas. 

Oefen op dezelfde manier een aantal keer 'het instrumentenlied'.

Bladmuziek

Symfonieorkest

Concertzaal

Concertmeester

Orkestopstelling

Sluit de les af door de leerlingen te vragen wat ze tijdens deze les hebben geleerd en herhaal de nieuwe woorden: 

concertzaal, symfonieorkest, orkestopstelling, concertmeester en bladmuziek

Tot ziens bij Hallo AJSO!

Tekst

Oefen vooral  de twee liedjes

 die jullie gaan meezingen tijdens het concert!

Blik vooruit op de excursie:

Vertel de leerlingen waar ze het concert gaan zien:  in de grote zaal van de Kunstlinie.

En bereid de leerlingen ook voor hoe jullie als groep naar de Kunstlinie zullen reizen.

Praktische informatie voor de leerkracht: 

• De excursie vindt plaats in Kunstlinie. Het adres is: Esplanade 10, Almere-Stad. De locatie is goed bereikbaar met de fiets, het OV, de auto of een tourbus.
• Wees minimaal 15 á 20 minuten van te voren aanwezig. De tijd in de planning is de tijd waarop het concert start. De kinderen worden door de medewerkers van Kunstlinie naar de juiste plek begeleidt.
• Het is niet toegestaan om te eten en drinken in Kunstlinie.
• Het is niet toegestaan om tassen mee de zaal in te nemen. Laat deze bij voorkeur op de school achter.
• Er is 1 begeleider per 10 leerlingen welkom in de zaal. Indien er meer begeleiders mee komen zullen zij moeten wachten in de foyer van Kunstlinie.
• De voorstellingsduur is +- 60 minuten, maar kan altijd iets uitlopen.

Tot ziens bij het concert Hallo AJSO!