EXCURSIE: Hallo AJSO
1 / 26
Lesson duration is: 45 minItems in this lesson
Slide 1 - Slide
Lesomschrijving
Duur van de voorbereidende les
60 minuten
Leerdoelen
- Kennismaken met de instrumenten van het symfonieorkest
- Ontdekken wat de rolverdeling is in een orkest
Discipline
Muziek
Voorbereiding
- Neem de woordenlijst door
- Print de lesinstructie
Benodigde materialen voor de voorbereidende les
- Lesinstructie (in de bijlage)
- Bladmuziek voor de leerlingen (Instrumentenlied, Dirigeren kan toch iedereen)
Je hebt de vrijheid om de voorbereidende les naar jouw eigen visie en inzicht uit te breiden.
Slide 2 - Slide
Tijdens dit lesblok gaan we op excursie naar Hallo AJSO. Het AJSO staat voor Almeers Jeugd Symfonie Orkest. Inmiddels bestaat dit symfonieorkest al meer dan 35 jaar en bestaat uit allemaal Almeerse muzikanten. De jongste muzikant uit dit orkest is 14 jaar oud.
De voorbereidende les bestaat uit vier onderdelen.
1. Eerst zullen de leerlingen kennis maken met verschillende soorten concertzalen en orkesten die er zijn.
2. Daarna wordt er aandacht besteed aan het symfonieorkest en de instrumenten die in het orkest voorkomen. Door middel van een spel leren de leerlingen waar de instrumenten zich op het podium bevinden.
3. We blikken terug op het woord dirigent en laten verschillende vormen van dirigeren zien.
3. Tijdens het concert zullen leerlingen met twee nummers meezingen en in deze voorbereidende les zullen zij deze leren.
4. Als laatste leren de leerlingen meer over de rol van de dirigent en zullen zij dit zelf ook gaan oefenen.
Slide 3 - Slide
Bijna iedereen luistert wel eens naar muziek. Je kan muziek bijvoorbeeld luisteren via Spotify of op de radio, maar mensen die muziek maken kunnen dit ook live uitvoeren.
Vraag de leerlingen:
- Heb jij wel eens naar live muziek geluisterd?
bijv: een popconcert, een festival, een straatmuzikant of een orkest. - Waar kun je naar live muziek luisteren?
Bijv: Melkweg, Kunstlinie, Paradiso, op straat, Concertgebouw. - Heeft er wel eens iemand muziek gehoord in een echte concertzaal?
Een concertzaal is een plek waar orkesten, bands of andere vormen van muziek worden gemaakt en het publiek kan komen luisteren. Het publiek kan bijvoorbeeld staan of zitten.
- Welke soort concertzalen zijn er?
bijv. Concertgebouw, Melkweg, Paradiso, De Meester, festivallocaties zoals Lowlands/Pinkpop - Kan je ook een concertzaal in Almere opnoemen?
bijv. Kunstlinie, De Meester en de Goede Rede.
Nieuw woord: Concertzaal
Slide 4 - Slide
Luister en kijk met de leerlingen naar het volgende fragment. Luister maximaal 1 minuut.
Stel na afloop de volgende vragen:
- Wat heb je gezien?
- Wat heb je gehoord?
Het orkest dat de leerlingen in dit fragment hebben gezien is het Flevolands Philharmonisch orkest, die een concert gaf in de Grote Zaal van Kunstlinie.
Slide 5 - Slide
Er zijn veel verschillende soorten orkesten. Met allemaal andere groottes en instrumenten, deze orkesten spelen allemaal verschillende muziekstijlen en hebben dus ook allemaal een eigen klank.
Vraag de leerlingen welke orkesten zij kennen in Almere.
Kennen zij bijvoorbeeld Harmonieorkest Hubertus, Brassband Almere/Caribische brassband of de fanfare? Wellicht kennen zij er nog meer?
Slide 6 - Slide
Tijdens de excursie gaan we een concert van een symfonieorkest bezoeken.
Een symfonieorkest is een groot orkest dat bestaat uit 40 tot 100 muzikanten. In het verleden speelden deze orkesten klassieke muziek in de vorm van symfonieën, soloconcerten en opera's maar tegenwoorden spelen zij ook pop en film muziek.
Bekijk hier een fragment van het AJSO. (je hoeft deze niet volledig te bekijken)
Slide 7 - Slide
De instrumenten in een symfonieorkest hebben allemaal een vaste plek op het podium. Dit heet een orkestopstelling. Maar er zijn veel meer opstellingen in onze samenleving.
Vraag de leerlingen:
- Welke opstellingen zie je op het scherm?
Voetbal opstelling op het veld, klassenplattegrond, dansopstelling - Kun je nog andere voorbeelden van een opstelling bedenken?
Denk aan:
Slide 8 - Slide
Op het scherm zie je de orkestopstelling van het AJSO. Zo zitten zij straks ook op het podium.
Verdeel het klaslokaal. Bespreek met de leerlingen:
Stel het klaslokaal is een podium. Waar zitten dan de strijkers? En waar zitten volgens jullie de andere instrumenten?
In de volgende slides gaan we de voorkennis van de leerlingen testen. Vraag de leerlingen om te gaan staan en goed te luisteren. Dan speel je het bijbehorende fragment af die op de slide staat.
Als de leerling weet naar welke groep instrumenten hij of zij luistert verplaatst deze zich in de klas. De leerlingen moeten gaan staan op de juiste plek in de orkestopstelling.
Houd de opstelling van de instrumenten in de klas aan die jullie hiervoor met elkaar hebben afgesproken.
Slide 9 - Slide
Speel het fragment af.
Zorg dat de leerlingen eerst goed luisteren voor ze gaan bewegen.
Slide 10 - Slide
Het goede antwoord is strijkers.
Geef voorbeelden van de andere strijkers die spelen in een symfonieorkest.
Zoals: Altviool, Cello, Contrabas, Viool
Slide 11 - Slide
Aan het begin van een concert geeft de dirigent de concertmeester een hand. De concertmeester is de violist die op de stoel naast de dirigent zit. Je zou hem/haar dus ook wel de aanvoerder van het gehele orkest kunnen noemen.
Vraag de leerlingen:
- Welke aanvoerders ken je nog meer?
- Hoe kun een aanvoerder herkennen?
- Welke rol heeft een aanvoerder?
Slide 12 - Slide
Speel het volgende fragment af en laat de leerlingen de juiste plek in het lokaal vinden.
Slide 13 - Slide
Het goede antwoord is Houtblazers.
Geef voorbeelden van de andere houtblazers die spelen in een symfonieorkest.
Zoals: Fagot, Contrafagot, Hobo, Althobo, Klarinet, Basklarinet, Dwarsfluit, Piccolo
Ook heb je de koperblazers. Dit zijn: Hoorn, Trombone, Trompet, Tuba,
Die kun je hier horen: https://vimeo.com/668174608/92a36fa27c
Slide 14 - Slide
Speel het volgende fragment af en laat de leerlingen de juiste plek in het lokaal vinden.
Slide 15 - Slide
Het goede antwoord is Slagwerk.
Geef voorbeelden van de andere Slagwerkers die spelen in een symfonie orkest.
Zoals: Bekkens, Drumstel, Gong, Grote trom, Klokkenspel, Pauken, Tamboerijn, Triangel, Xylofoon
Nu weten de leerlingen welke instrumenten er zijn en zij kunnen weer terug naar hun eigen plaats.
Slide 16 - Slide
Wij lezen met letters, zo kunnen wij woorden maken en zinnen begrijpen. Muzikanten gebruiken geen woorden om te weten wat ze moeten spelen. Muzikanten lezen noten die opgeschreven staan op bladmuziek.
Slide 17 - Slide
Tijdens het concert zullen de leerlingen meezingen met twee nummers. Daarom moeten we deze aanleren. Daarbij gebruiken we de bladmuziek en de oefen tracks.
Luister eerst samen met de groep naar track 01. Speel de track daarna nog een keer af en zing met de klas mee.
Gaat dit goed? Speel dan track 02 af en zing mee op de instrumentale versie.
Slide 18 - Slide
Herhaal met de klas het woord dirigent. De leerlingen hebben deze geleerd in groep 4 bij de masterclass 8-bit.
Indien de leerlingen nog niet lang KIDD volgen kan je het woord alsnog aanleren met onderstaande uitleg.
Stel de volgende vragen:
- Wat doet een dirigent?
De dirigent is de leider van het orkest. Hij geeft tijdens het muziek maken aanwijzingen aan de muzikanten in het orkest. Bijvoorbeeld dat ze harder en sneller spelen, of juist langzamer en zachter. - Waarom is het belangrijk dat er een dirigent voor het orkest staat?
Bijv: om alle muzikanten één tempo te laten spelen, zodat niet iemand harder speelt dan dat er eigenlijk staat, om het geheel bij elkaar te houden. Denk maar aan een schapenherder met zijn hond waardoor de schapen weten welke kant ze op moeten gaan!
De dirigent die de leerlingen hier zien is Daan Welle. Hij is de dirigent van het AJSO.
Bekijk de volgende drie video's. Bekijk van iedere video één minuut en ga dan door naar de volgende video van verschillende symfonieorkesten.
Je ziet drie filmpjes van verschillende dirigenten die ieder hun eigen manier van dirigeren hebben.
Het doel van deze filmpjes is om de leerlingen de volgende vragen te stellen:
- Kunnen de leerlingen zien op welke wijze de dirigent leiding geeft aan het orkest?
- Kunnen zij uitleggen wat zij denken dat de dirigent vraagt aan de muzikanten?
Bijv: door de mimiek in het gezicht van de dirigent weten de muzikanten precies wat ze moeten doen of omdat hij met zijn handen zwaait weten ze wat ze moeten doen.
Slide 19 - Slide
Speel dit fragment voor maximaal 1 minuut af.
Je ziet hier dirigent Clara Schuman. Zij dirigeert hier een orkest dat een heel mooi klassiek werk speelt met een piano die voor aan het orkest soleert. Solo spelen betekent dat er één muzikant is waarvan het instrument er echt bovenuit komt.
Is de leerlingen iets opgevallen aan hoe zij dirigeert? Hoe gebruikt zij haar lichaam tijdens het dirigeren?
Slide 20 - Slide
Speel dit fragment maximaal 1 minuut af als je niet veel tijd hebt.
Dit is dirigent Gustavo Dudamel uit Venezuela. Het orkest dat je zie spelen is een nationaal Jeugdorkest uit Venezuela die over de hele wereld heeft gereisd met hun concerten. Deze dirigent is daar zelfs heel beroemd door geworden!
Wat zien de leerlingen aan de manier hoe hij dirigeert? En hoe denken zij dat de muzikanten er op reageren?
Slide 21 - Slide
Dit fragment duurt in totaal 1 minuut.
Dit is de Amerikaanse dirigent Leonard Bernstein. Hij dirigeert zijn orkest weer op een hele andere manier dan de andere dirigenten die je hebt gezien.
Valt de leerlingen iets op in de wijze waarop deze dirigent aan de muzikanten vertelt wat ze meoten doen?
Bijv: Het zal de leerlingen opvallen dat hij met zijn gezicht dirigeert en niet met zijn handen. Voor een dirigent zijn de gezichtsuitdrukkingen ook heel erg van belang, dat noemen ze ook wel mimiek.
(Het woord Mimiek hebben de leerlingen geleerd in groep 5 bij Verhalen in de Kunst)
Slide 22 - Slide
Tijdens het concert zullen de leerlingen meezingen met twee nummers. Daarom moeten we deze aanleren. Daarbij gebruiken we de bladmuziek en de oefen tracks.
Luister eerst samen met de groep naar track 03. Speel de track daarna nog een keer af en zing met de klas mee.
Gaat dit goed? Speel dan track 04 af en zing mee op de instrumentale versie.
Slide 23 - Slide
Tijdens het concert zal er een leerling uit de zaal gekozen worden om te dirigeren op het podium. Dan is het natuurlijk wel belangrijk dat zij weten hoe dat moet.
Dirigent Daan van het AJSO heeft een video gemaakt waarin hij dit uitlegt.
Bekijk dit fragment met de klas.
Slide 24 - Slide
Nu gaan de leerlingen zelf oefenen!
Verdeel de klas in duo’s. Een van de twee is voor nu de dirigent en de ander de muzikant.
De dirigent geeft een ritme aan met diens handen en de muzikant slaat zo goed mogelijk het ritme van de dirigent op de tafel. Wissel na een paar minuten om.
Als iedereen een keer de dirigent is geweest vraag je één leerling naar voren. Nu is de leerling voor de klas de dirigent en de rest van de leerlingen zijn muzikanten.
Slide 25 - Slide
Sluit de les af door de leerlingen te vragen wat ze tijdens deze les hebben geleerd en herhaal de nieuwe woorden:
concertzaal, symfonieorkest, orkestopstelling, concertmeester en bladmuziek
Slide 26 - Slide
Blik vooruit op de excursie:
Vertel de leerlingen waar ze het concert gaan zien: in de grote zaal van de Kunstlinie.
En bereid de leerlingen ook voor hoe ze naar de Kunstlinie zullen reizen.
Praktische informatie voor de leerkracht:
- De excursie vindt plaats in Kunstlinie. Het adres is: Esplanade 10, Almere-Stad. De locatie is goed bereikbaar met de fiets, het OV, de auto of een tourbus.
- Wees minimaal 15 á 20 minuten van te voren aanwezig. De kinderen worden door de medewerkers van Kunstlinie naar de juiste plek begeleidt.
- Het is niet toegestaan om te eten en drinken in Kunstlinie.
- Het is niet toegestaan om tassen mee de zaal in te nemen. Laat deze bij voorkeur op de school achter.
- Er is 1 begeleider per 10 leerlingen welkom in de zaal. Indien er meer begeleiders mee komen zullen zij moeten wachten in de foyer van Kunstlinie.
- De voorstellingsduur is +- 60 minuten., maar kan altijd iets uitlopen.
Tot ziens bij het concert Hallo AJSO!
