Tussenletters in samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, t
• Leerjaar 3

Nederlands

Start les

Zit je op je eigen plek?

Is je mobiel uit het zicht?

Zijn je oortjes uit?

Jas in de kluis?

Zijn je pet en capuchon af?

Je bent stil bij start les.

Tussenletter

Lesplanning:

1. Lezen - 10 min 

2. Doel vd les - 5 min  

3. Aan de slag - 10 min 

4. Exit-tickets - 5 min 

Planning

Tussenletters in samenstellingen

Doel

- je weet wat een samenstelling is

- je weet wanneer je een verbindingsletter moet gebruiken

Is er een verschil tussen zin a en zin b?

a We vonden het huis vuil in Groenlo.

b We vonden het huisvuil in Groenlo.

Is er een verschil tussen zin a en zin b?

a Heb je pas foto’s gemaakt bij fotozaak Groen&Co?

b Heb je pasfoto’s gemaakt bij fotozaak Groen&Co?

Wat is een samenstelling?

Twee of meer woorden die worden samengevoegd tot één woord.

Bij sommige samenstellingen moet je een -n tussen de woorden plaatsen (bessensap). 
Bij andere samenstellingen juist niet (beresterk).
Ook zijn er samenstellingen waarbij je een -s tussen de woorden schrijft (dorpskern).

Uitleg samenstellingen

Op de volgende slides volgt de uitleg over de samenstellingen.

Wanneer schrijf je een tussen -n?

Wanneer schrijf je geen tussen -n?

Wanneer schrijf je een tussen -s?

Samenstellingen

Wel een tussen -n

• Het eerste woord heeft (alleen) een meervoud op –en (dit is de basisregel)  

Geen tussen -n

• Het eerste woord heeft een meervoud op –s
  
• Het eerste woord heeft 2 meervouden (op –s en op -n)
  
• Het eerste woord is uniek
  
• Het eerste woord versterkt het tweede woord
  
• Het eerste woord is geen zelfstandig naamwoord
  
• Het eerste woord heeft geen meervoud
  
• Er is sprake van een versteende samenstelling
  

Een tussen -s

• Als je een tussen -s hoort

Tussenletter 'en' in samenstelling

Als het eerste deel van de samenstelling een meervoud op -en heeft, dan schrijf je dat ook in de samenstelling.

Dus:

beukennootje

fietsenstalling

Tussenletter 'en' in samenstelling

Als het eerste deel van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat geen meervoud heeft of een meervoud op -s heeft, dan schrijf je geen -n- .

Dus:

rijstepap

horlogemaker

Tussenletter 'en' in samenstelling

Is er maar één van? Gebruik dan ook geen -n

Dus:

zonnegod

koninginnedag

Tussenletter 'en' in samenstelling

Ontstaat er verwarring over uitspraak? Gebruik dan een streepje.

Dus:

bio-industrie

diploma-uitreiking

Welke is juist?

1. Groentesoep
2. Groentensoep
3. Groente-soep

Welke is juist?

1. Autoongeluk
2. Autosongeluk
3. Auto-ongeluk

Welke is juist?

1. Pennebak
2. Pennenbak
3. Pennen-bak

Wel een tussen -n

...als het eerste woord alleen een meervoud op –en heeft

vriend - vrienden - vriendenboek

heer - heren - herenfiets

hond - honden - hondenriem

Geen tussen -n  

... als het eerste woord een meervoud op –s heeft

asperge - asperges - aspergesoep

horloge - horloges - horlogemaker

... als het eerste Woord 2 meervouden heeft (op –s en op -n)

vitamine - vitaminen/vitamines - vitaminepil

weide - weides/weiden - weidevogel

Geen tussen -n

... als het eerste woord uniek is

(uniek = er is er maar 1 van)

zon - zonnestraal

maan - maneschijn

Let op: ster - sterrenkunde (er zijn meer sterren)

Geen tussen -n

... als het eerste woord geen meervoud heeft

rijst + pap = rijstepap

tarwe + product = tarweproduct

Geen tussen -n

... als het eerste woord het tweede woord versterkt

beer + sterk = beresterk

steek + blind = stekeblind

... als het eerste woord geen znw is

goedemorgen (goed = geen znw, maar een bn)

Spinnewiel (spinnen = geen znw (maar een ww))

Geen tussen -n

...als er sprake is van een versteende samenstelling (= een woord dat we tegenwoordig kennen als enkelvoudig woord en niet meer als een samengesteld woord)

hunebed          bolleboos

bakkebaard    nachtegaal 

Tussen -s

Je schrijft een tussen -s als je die hoort.

stationsplein

personeelsafdeling

identiteitsbewijs

lievelingsdier

Tussen -s

Als het 2e woord begint met een sisklank, hoor je de tussen-s niet goed: dorpsstraat , reddingsschip 

Vervang dan het 2e woord door een woord, waarbij je wel hoort of je een tussen-s moet schrijven: dorpskern, reddingsschip 

Zo weet je dat je bij dorpsstraat en reddingsschip een tussen -s schrijft.

Maken:

Zie de opdrachten in de planning.

Doelen deze les

Volgende les

Afsluiting

Zijn er nog vragen?

Controleer of je huiswerk hebt