4. voorbereiding examen Schrijven: veelgemaakte fouten

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 2

EXAMENVOORBEREIDING SCHRIJVEN 3F

VEELVOORKOMENDE SCHRIJFFOUTEN

Beoordelings-criteria

1. Samenhang
   
2. Afstemming doel
   
3. Afstemming publiek
   
4. Woordenschat en woordgebruik
   
5. Spelling, grammatica, leestekens
   
6. Leesbaarheid

Beoordelingscriteria

Dus zeker ook ...

Spelling, interpunctie, grammatica ... zelfs in Meppel ...

... het belang van goed formuleren

(Arjen Lubach in Meppel)

FOUTEN DIE VEEL WORDEN GEMAAKT

• leestekens / interpunctie
• werkwoordspelling
• woorden aan elkaar of los schrijven
• sommige of sommigen; alle of allen
  
• de verwijswoorden 

'Als je dat niet doet ben je al snel ongezellig'

Wat gaat hier fout? 

Of gaat het niet fout? 

UITLEG

'Als je dat niet doet ben je al snel ongezellig' is een samengestelde zin. Hak je die in tweeën, dan staat er:  

Zin één:    'Als je dat niet doet.'

Zin twee:  'ben je al snel ongezellig.' 

Ben je al snel ongezellig klopt niet in deze zin. Je kunt het wel zeggen, maar niet schrijven, sorry. 

OPLOSSING → Zet een komma tussen twee persoonsvormen.

De correcte zin is: 'Als je dat niet doet, ben je al snel ongezellig'.

'Geert ging naar huis, en dus pakte hij een taxi.'

Wat gaat hier fout?

Of gaat het niet fout? 

UITLEG

'Geert ging naar huis, en dus pakte hij een taxi.'

Schrijf een komma vóór signaalwoorden, zoals: 

maar, omdat, doordat, want, tenzij, waardoor, daarom

Functie van de komma: een adempauze in het lezen. 

Met andere woorden: de zin is nog niet afgelopen. Er komt nog meer. 

[en] geeft al een pauze aan in de zin, dus zet je daar geen komma voor.

WERKWOORDSPELLING
'Jouw werk (veranderen) niet.'
Vul de juiste vorm in.

'Flexibilisering heeft als gevolg dat je dezelfde functie houdt.'

1. Deze zin is goed (en waarom?)
2. Deze zin is fout (en waarom?)

UITLEG

'Flexibilisering heeft als gevolg dat je dezelfde functie houdt.'  Er staat [dat]. 

Dat betekent meer zinnen in één:  dit is daarom een samengestelde zin. 

Eerste zin: 'Flexibilisering heeft als gevolg' 

Onderwerp = Flexibilisering (dat is enkelvoud). 

Persoonsvorm = heeft (ook enkelvoud) 

Tweede zin: 'Dat je dezelfde functie houdt'   

Onderwerp = je (dat is enkelvoud).

Persoonsvorm =  ik-vorm + t]

'In het verleden verwoeste IS een aantal kunstwerken.'

1. goed (waarom dan)
2. fout (waarom dan)

UITLEG

'In het verleden verwoeste IS een aantal kunstwerken.'

Onderwerp = IS (in enkelvoud). De zin staat in de vt. 

In de vt kijk je eerst naar de stam. 

Het hele werkwoord = [verwoesten] → de stam = [verwoest] 

REGEL voor de vt: staat de laatste letter van de stam in 'T eX-KoFSCHiP? 

→ Ja = [t]; nee = [d]

Dan pas ga je naar de ik-vorm. De ik-vorm is [verwoest]. 

De REGEL:  [verwoest] + te in het enkelvoud. 

                      [verwoest] + ten in het meervoud. 

'De werkgever (reorganiseren), waardoor van werknemers aanpassing (worden) verwacht.'

UITLEG

'In opkomst zijn oudere drinkers, zij hebben de neiging elke dag te drinken.'

• Fout: het is beter leesbaar met een punt na 'drinkers'. Je gaat namelijk nieuwe informatie geven.
• Goed: het is een grammaticaal correcte zin.

Wij leven in een vrij land. Terwijl we toch niet mogen zeggen wat we willen.

1. goed
2. fout

UITLEG

'Wij leven in een vrij land. Terwijl we toch niet mogen zeggen wat we willen.'

Zie je het signaalwoord [terwijl]? Daar moet een komma vóór. 

De reden: een adempauze, omdat je extra uitleg geeft.  

De correcte zin wordt dan: 

'Wij leven in een vrij land, terwijl we toch niet mogen zeggen wat we willen.'

De overheid besteedt teveel aandacht aan infrastructuur

1. goed
2. fout

UITLEG

Je schrijft teveel als het om een overschot gaat. 

Het teveel. Het overschot. Het is een zelfstandig naamwoord. 

Je schrijft te veel als je ook te weinig kunt schrijven [een hoeveelheid]. 

De correcte zin: 

'De overheid besteedt te veel aandacht aan infrastructuur'

Dit betekent dat de overheid méér dan veel aandacht besteedt. 

Moet dit aan elkaar of los?

1. teveel tekort
2. te veel te kort

UITLEG

Teveel of te veel kan allebei, het ligt aan de context (de woorden eromheen). Teveel  (het teveel; het overschot) en te veel (meer dan veel; een hoeveelheid) hebben we net behandeld. 

Te kort gaat over lengte, bijvoorbeeld van een broek. 

Als er tekort aan wc-papier is, dan is er sprake van schaarste. 

(Het tekort; de schaarste.)  

Moet dit woord aan elkaar of los?

1. reserveleger
2. reserve leger

UITLEG

Als je een woord in het meervoud kunt zetten, dan schrijf je het aan elkaar. 

Zo is er niet één reserveleger, maar zijn er vier reservelegers.

Tip: zoek een ander woord dat hetzelfde begint: reservesleutel.

MEESTE OF MEESTEN

Wanneer gebruik je een [-n] achter zo'n woord en wanneer niet?

Alle

Andere

Beide

Sommige

Weinige

'Andere denken dat dit niet nodig is.'
(je doelt op andere mensen)

1. nee, het moet anderen zijn
2. ja, dit is goed

UITLEG

Gaat het over dingen, dan schrijf je een [e] aan het eind: 

De boeken die alle in de kast staan. Ik heb beide documenten ondertekend. 

Gaat het over mensen , dan gebruik je het woord met een [n] aan het eind. 

'Andere denken dat dit niet nodig is.'  → Anderen denken

NB

Noem je de mensen al, zoals 'de meeste studenten',  dan staat er al een [n] en dan hoef je het niet meer achter 'meeste' te plakken. 

Het staat ook wat raar: 'de meesten studenten'... en klinkt dat goed?

VERWIJZEN / VERWIJSWOORDEN

Het meisje dat daar loopt

Mijn zusje .... om haar vriendje huilt

De jongen die naar haar kijkt

De tafel .... daar staat

Het bed dat twee meter breed is 

Een bed ... in het midden van de slaapkamer staat

Zie je een patroon? 

• de-woorden krijgen 'die'
• het-woorden krijgen 'dat'

Vul in:
'Het gaat om snelheid ... je leert!'

UITLEG

Het woord [dat] gebruik je bij het-woorden: zelfstandige naamwoorden met [het] als lidwoord.   

Het meisje dat in de bus zit. 

Jouw zusje dat haar knie stoot.

Het paard dat uit de wei kan.

'Snelheid' is net als 'vriendelijkheid' een 'de'- woord. 

Je verwijst naar de-woorden met [die]. 

De vis die zwemt.

De troela die daar loopt. 

'Het schema [...] voor je ligt.'

1. die
2. wat
3. dat

'Er is een systeem nodig [...] eindelijk werkt.'

1. die
2. dat
3. wat

WAT?

Wanneer gebruik je nu 'wat'? Gelukkig niet zo vaak: 

→ wat verwijst naar het vorige deel van de zin, zoals hier: 

'De hele vakantie viel in het water, wat teleurstellend was'. 

→ wat verwijst naar iets onbepaalds, iets niet-specifieks:

'Het ergste wat mij kan overkomen'; 

'Het allermooiste wat ik ooit gezien heb'.

(Maar 'Het allermooiste dat ik ooit gezien heb' is hier ook goed [het-woord])

HET SETJE 

ONDERWERP & PERSOONSVORM

Met andere woorden: als het onderwerp in het enkelvoud staat, schrijf je de persoonsvorm óók in het enkelvoud. Dat moet in het Nederlands. 

Andersom geldt hetzelfde: staat het onderwerp in het meervoud, dan schrijf je de persoonsvorm ook in het meervoud.

Dat lijkt makkelijk, maar let op bij een samengestelde zin! 

Waarom?

• TIP: kijk goed wat het onderwerp is! 

'De verwachtingen van het contact tussen werknemer en werkgever wordt onderschat.'

1. Deze persoonsvorm is goed
2. Deze persoonsvorm is fout

UITLEG

Wat is het onderwerp in de zin 'de verwachtingen van het contact tussen X en Y wordt onderschat? 

Oplossing: doe de vraagproef, getalsproef en tijdsproef.

• 'De verwachtingen van het contact tussen X en Y' is het onderwerp. 
• Verwachtingen is meervoud, dus is het worden ipv wordt. 

'De VS (kampen) met een hoge werkloosheid.'

UITLEG

'De VS kampt met hoge werkloosheid.' Het is een afkorting, dus altijd enkelvoud. 

Schrijf je de afkorting voluit, dan is het duidelijk meervoud: 'De Verenigde Staten kampen met hoge werkloosheid.'

Vergelijk: 'De NS heeft last van bladeren op de rails.'

'De Nederlandse Spoorwegen hebben last van bladeren op de rails.'

Sommige woorden staan altijd in meervoud. Dan is het een verzamelnaam zoals dat heet, zoals bij politie, jeugd, vee, familie.  

Let op: zie je [de politieman] en [het familielid]? Dan is dat enkelvoud.

'De schandalen in de kerk is ook een gevolg van de toegenomen democratisering.'

1. Deze persoonsvorm is goed
2. Deze persoonsvorm is fout

UITLEG

'De schandalen in de kerk is ook een gevolg van de toegenomen democratisering.' 

Wat is het onderwerp in deze zin? 

Oplossing: gebruik de vraagproef, getalsproef, tijdsproef. 

• 'De schandalen in de kerk' is het onderwerp.
• Schandalen is meervoud. Schrijf daarom zijn ipv 'is'. 

NA OF NAAR?

Ook zo lastig. 

Wanneer schrijf je 'na' en wanneer 'naar'?

Is daar een regel voor te bedenken? 

 

'... aanleiding van het voorval, schrijf ik u deze brief.'

1. Naar
2. Na

NAAR AANLEIDING VAN

Dit is een vaste uitdrukking, net als het zinnetje 'met andere woorden'. Het heeft ook een eigen afkorting: n.a.v. 

Best veel werkwoorden hebben een vast voorzetsel. Zo hoort [naar] bij solliciteren → en niet [op]!  Je solliciteert naar een functie. Gaan naar. Wijzen naar. 

[naar] → een richting 

[na] → een tijd

Naar aanleiding van: je geeft een richting, je wijst naar de aanleiding. 

TIPS

Wees beleefd in je taalgebruik.

Wees verzorgd in je taalgebruik: lees je teksten goed na. 

1. je schrijft een zin;

2. je leest die zin na op persoonsvorm en onderwerp. 

Je leest jouw tekst dus tweemaal.

TIPS

Zorg ervoor dat je samenhangend schrijft, dat alles in verband met elkaar staat. Schrijf een inleiding, kern en een slot.

Gebruik daar witregels voor. 

Moet je een artikel schrijven?

Bedenk een titel, tussenkopjes voor de alinea's en gebruik die samenhang!!

TIPS

SUCCES!

BEHOEFTENPEILING

werkwoordspelling 

woordspelling met trema: reeën, reëel

zij / hun / hen?

als / dan?

wat / dat

enige / enigste 

uitdrukkingen

DE ANDERSOMLINER

De wat? 

VERSCHIL spreek- en schrijftaal

Waarom schrijf je dit nooit zo op, maar mag je het wel zo uitspreken? 

Waarom is spreektaal niet gelijk aan schrijftaal?