4.1 Opbloei en macht van de stad

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.1 Opbloei en de macht van de stad.

Leerdoelen

• Met voorbeelden uit kunnen uitleggen waardoor de landbouwopbrengsten in de 11e eeuw toenamen.
• Weten dat toenemende voedselproductie zorgde voor bevolkingsgroei, specialisatie (in beroepen) en groei van de steden.
•  Weten welke gebieden in West-Europa landbouw-stedelijk werden.

Leerdoelen

• Met voorbeelden kunnen beschrijven hoe de opkomende handel en nijverheid leidde tot de opkomst van jaarmarkten en belangrijke havensteden in Europa.
• Weten waardoor burgers in de steden en op het platteland meer vrijheid kregen.
• Weten hoe door de economische macht van steden hun zelfstandigheid toenam.

Kenmerkende aspecten

13. De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor he therleven van een agrarisch-urbane samenleving.

14. De opkomst van stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

15. Het begin van staatsvorming en centralisatie.

16. Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijk macht het primaat behoorde te hebben.

17. De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten.

Leer ze uit je hoofd!

Kenmerkende aspecten

13. De opkomst van .............?........................ die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-...........?.......... samenleving.

14. De opkomst van ...............?................. en de toenemende zelfstandigheid van steden.

15. Het begin van staatsvorming en ..............?.................

16. Het conflict in ..............?.............. over de vraag of de .........................?.................. macht het primaat behoorde te hebben.

17. De ...............?.................. naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten.

Leer ze uit je hoofd!

Kenmerkende aspecten

13. De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

14. De opkomst van stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.

15. Het begin van staatsvorming en centralisatie.

16. Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijk macht het primaat behoorde te hebben.

17. De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van kruistochten.

Leer ze uit je hoofd!

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Ontginning woeste gronden
• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• Halsjuk
• Ossen vervangen door paarden

Gevolg?

aantekening

Dus...

• Door landbouwverbeteringen ontstonden er voedseloverschotten
• ook groeide de bevolking 
• Voedseloverschotten werden verkocht op de markt --> HANDEL
• Specialisatie: er ontstaan ambachten (landbouwoverschot)
• Handelaren en ambachtsmensen gaan wonen rond de markt --> steden ontstaan.
• Steden krijgen een marktfunctie voor de hele regio

aantekening

gevolgen toename handel

1. groei nieuwe steden
2. ontwikkeling geldeconomie > geldwisselaars en banken
3. ontstaan van handel over grote afstanden in luxekoopwaar ( oa zijde, specerijen met Midden-Oosten)
4. samenwerkingsverbanden zoals de Hanze (12e - 17e eeuw)

aantekening

Handel en nijverheid

• Vroege Middeleeuwen dorpen zelfvoorzienend (bijna geen handel over afstand).
• Toename voedselproductie in Vlaanderen en Noord-Italië --> grote economische veranderingen --> Niet iedereen meer in de landbouw, specialisatie beroepen (ambachten)
• Handel en nijverheid bloeiden (o.a. textielnijverheid)
• Landbouwsamenleving werd landbouw-stedelijk

Gent en Brugge

• Sommige gebieden in Vlaanderen hoge landbouwopbrengst.
• Maar ook moerassige gebieden --> schapen --> bloei voor textielnijverheid (Gent, Ieper en Atrecht) --> productie laken.
• Boeren leverden graan en wol aan markten.
• Producten uit de stad werden o.a. aan boeren verkocht.
• Markten regionale functie

Gent en Brugge

Ambachtslieden steeds meer wolproductie --> Daarom noodzaak om te importeren uit Engeland

De Hanze

• Handelaren organiseerden zich in koopmansgilden
• Samenwerking om kapitaal (geld) voor handelsreizen bijeen te krijgen.
• Grootse Hanze de Steden aan de Oostzee en Noordzee (volgende dia).
• Hanze bescherming van elkaars handelaren en handelsvoorrechten (voordelen)  

Stadsstichtingen

• Edelen bevorderden groei van de steden --> meer belastingopbrengsten.
• Edelen gaven extra vrijheden aan steden om handel en nijverheid te stimuleren.
• Meer vrijheden en voorrechten in de stad.
• Horigen wilden ook  naar de stad voor meer vrijheid.
• Tekort aan horigen hierdoor--> gevolg horigen kregen meer vrijheden (verlichting belasting en verplichtingen)

Stadsbestuur

• Steden werden rijker en wilden invloed op rechtsspraak en bestuur.
• In ruil voor belasting en leningen aan de graaf of hertog wilden de stedelingen stadsrechten.
• Door die voorrechten (privileges) minder macht adel in de steden (Vlaanderen)  

Spanningen in de stad

• Schepen (soort wethouder) bleef dat voor zijn leven.
• Macht bleef zo in handen van klein groepje rijken (patriciërs)
• Arme burgers benadeeld (hogere belastingen/zwaardere straffen bij misdrijven)
• Gemeen (armere burgers) soms in opstand tegen patriciaat.
• Burgers Brugge steun graaf van Vlaanderen (deal beperking macht patriciaat) 

Door de komst van de steden werd de macht van de adel minder. Toon aan dat deze bewering klopt